کشورهای عضو اتحادیه اروپا از ابتدای ماه ژوئیه معامله‌های نفتی خود با جمهوری اسلامی را متوقف، و بیمه‌ی نفت‌کش‌های حامل نفت ایران را ممنوع کردند. با این اقدام، که دو روز پس از تشدید تحریم‌های مالی و بانکی آمریکا به اجرا گذاشته شد، بخشی از بازارها و درآمدهای ارزی ایران از دست رفت.
ظاهرا برخی از سیاست‌های دولت در حوزه‌ی نفت و گاز نیز نقش مهمی در از دست رفتن مشتریان سابق و احتمالی، و کاهش درآمدهای ارزی داشته است.

ضربه‌ای سنگین‌تر از تحریم‌ها

مجمع عمومی شرکت ملی نفت اواسط تیرماه سال جاری انحلال شرکت صادرات گاز ایران را رسما به تصویب رساند. هیات مدیره این شرکت ۲۴ تیرماه با صدور مصوبه‌ای اعلام کرد از این پس فعالیت‌های صادرات گاز را از مسیر خط لوله به مدیریت بازرگانی شرکت گاز، و صادرات LNG را به امور بین‌الملل شرکت نفت واگذار می‌کند.

برخی از کارشناسان همان زمان پیش‌بینی کردند که این تغییر و تحولات، به ویژه در شرایط بحرانی کنونی، می‌تواند پی‌آمدهای ناخوشایندی داشته باشد. نصرت‌الله سیفی، مدیر عامل سابق شرکت ملی صادرات گاز این تصمیم را خلق‌الساعه خواند و به خبرگزاری مهر گفت: «در شرایط فعلی برای صادرات گاز به دلیل تحریم‌های غیر قانونی غرب به اندازه کافی مشکلات وجود دارد اما به نظر می‌رسد که انحلال شرکت صادرات گاز ضربه‌ای به مراتب سهمگین‌تر از تحریم بر تجارت گاز کشور وارد کند.»

"خودتحریمی گازی" و قراردادهای بلاتکلیف

نصرالله سیفی پیش‌بینی کرده بود، این تصمیم ضمن ایجاد موازی‌کاری در این بخش "قطعا منجر به سردرگمی در بین خریداران خارجی گاز ایران خواهد شد." او با اشاره به قراردادهایی که میان شرکت صادرات گاز با کشورهایی چون سوئیس و پاکستان امضاء شده، گفته بود که با انحلال این شرکت مشخص نیست که تکلیف این قراردادها چه خواهد شد.

خبرگزاری مهر در گزارشی که دوم مرداد منتشر شد احتمال می‌دهد، برخی از معامله‌های گازی مهم ایران با شریکانش، از جمله شرکت SAGE هند و شرکت ای.جی.ال سوئیس با مشکل روبرو شود. شرکت هندی، پس از دو دهه مذاکره برای دریافت گاز ایران از طریق یک خط لوله دریایی، در آستانه‌ی بستن قرارداد نهایی این پروژه با شرکت صادرات گاز ایران بوده است.

بنابر این گزارش "سوبود کومارجان" مدیر شرکت هندی یادشده گلایه می‌کند که ایران تا کنون این شرکت را رسما در جریان انحلال شرکت صادرات گاز که طرف قرارداد  SAGE است قرار نداده. خبرگزاری مهر تغییرات مدیریتی جدید را "خودتحریمی جدید در صنعت گاز" توصیف کرده است.

سهم یک درصدی ایران از تجارت جهانی گاز

موضوع انحلال شرکت صادرات گاز در مجلس شورای اسلامی نیز با اعتراض‌هایی روبرو شده است. حبیب آقاجری، عضو کمیسیون انرژی مجلس می‌گوید انحلال این شرکت نباید منجر به سردرگمی مشتریان خارجی گاز ایران شود. سایت خبری مجلس ۳۰ تیر از قول آقاجری نوشت، کمیسیون انرژی این تصمیم را بررسی خواهد کرد و چرایی اتخاذ آن را از مسئولان وزارت نفت خواهد پرسید.

در روزهای گذشته خبرهایی نیز در مورد کاهش خرید گاز ایران توسط ترکیه و احتمال لغو قرارداد معاوضه (سوآپ) گاز با جمهوری آذربایجان منتشر شده است. ایران دارنده دومین ذاخئر گاز جهان است اما به گفته‌ی معاون مدیر عامل شركت ملی گاز، سهمش در تجارت جهانی این فرآورده یک درصد بیشتر نیست.