شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی اغلب کشتی‌های خود را در کشورهای دیگر به ثبت می‌رساند تا با استفاده از پرچم آنها در آب‌های بین‌المللی رفت و آمد کند. از حدود دو سال پیش و با تشدید تحریم‌ها علیه ایران محدودیت‌های اعمال شده شامل اینگونه شناورهای نیز می‌شود.

ثبت کشتی از طریق شرکت‌های صوری

خبرگزاری رویترز روز چهارشنبه (۳۰ فروردین/۱۸ آوریل) گزارش داد پانزده شناوری که اخیر در بولیوی به ثبت رسیده‌اند و با پرچم این کشور فعالیت می‌کنند در اصل به کشتیرانی جمهوری اسلامی و شرکت‌های تابع آن تعلق دارند. بنا براین گزارش این کشتی‌ها پیشتر با پرچم قبرس و مالت حرکت می‌کردند و پس از تغییر نام توسط دو شرکت صوری در بولیوی ثبت شده‌اند.

قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل در سال ۲۰۱۰ میلادی و تحریم‌های یک‌جانبه ایالات متحده آمریکا و اتحادیه اروپا محدودیت‌های فراوانی برای حمل و نقل دریایی جمهوری اسلامی به وجود آورده‌اند. شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی مظنون به حمل تجهیزات نظامی با کشتی‌های باری خود است.

تحریم‌های بین‌المللی به علت عدم شفافیت برنامه‌های هسته‌ای ایران و احتمال وجود ابعاد نظامی آن اعمال شده است. جمهوری اسلامی این اتهام را رد می‌کند و مدعی استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای است. اواخر ماه مارس سال جاری یک نفتکش ایرانی به جرم حمل غیرمجاز نفت از سوریه توقیف شد.

پرچم بولیوی به جای پرچم قبرس و مالت

مدیر شرکت بین‌المللی ثبت کشتی‌ها در بولیوی با ارسال ایمیلی به خبرگزاری رویترز گفته است هیچ مدرکی مبنی بر ایرانی بودن کشتی‌هایی که در چند هفته اخیر ثبت شدند در اختیار ندارد. او در عین حال تاکید می‌کند که چنانچه تعلق این کشتی‌ها به جمهوری اسلامی اثبات شود، ثبت آنها لغو می‌شود و حق استفاده از پرچم بولیوی را نخواهند داشت.

شرکت‌های کشتیرانی موظف‌اند شناورهای خود را در یکی از کشورهای جهان به ثبت برسانند و با پرچم آن کشور وارد آب‌های بین‌المللی شوند. بسیاری از کشتی‌های جمهوری اسلامی در خارج از ایران ثبت شده‌اند. اتحادیه اروپا چندی پیش اعلام کرد ۴۸ کشتی از ۱۴۴ شناور متعلق به شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی را که با پرچم مالت تردد می‌کنند شناسایی کرده است. گفته می‌شود دست‌کم ۱۲ کشتی دیگر در قبرس به ثبت رسیده‌اند. پس از افزایش فشار بین‌المللی بر این دو کشور ایران مجبور شد برای فرار از تحریم‌ها به کشورهای دیگری روی آورد.

قطع همکاری با کشتیرانی ایران

به نوشته ماهنامه اقتصاد ترابری (ترابران) جمال میاحی معاون فنی شركت ملی نفتكش در ۳۰ بهمن ۱۳۹۰ به این نشریه گفته است «بیشتر كشتی‌های ناوگان ایران، تحت پرچم كشورهای دیگر قرار دارند.» او توصیه می‌کند که کشتی‌های کوچک نیز از این امکان استفاده کنند « تا چنانچه تحریمی اتفاق افتاد، بتوانیم از محدودیت‌های اعمال شده عبور كنیم.»

ماهنامه ترابران بهمن ماه سال گذشته نوشت برای بررسی پیامدهای كشیده شدن دامنه تحریم به كشتی‌های ایرانی تحت پرچم دیگر كشورها گفتگوی مفصلی با سعید ایزدیان معاون امور دریایی سازمان بنادر و دریانوردی انجام داده که بخش بزرگی از آن به دلیل "مصلحت‌اندیشی‌های مرسوم" حذف شده است.

ایزدیان در بخش منتشر شده‌ی این گفتگو تایید می‌کند که «تعدادی از موسسات رده‌بندی خارجی ... که شناورهای تحت پرچم ایران را تحت پوشش خدمات خود قرار می‌دادند» تفاهم‌نامه‌های خود با سازمان بنادر را لغو کرده‌اند.

«نصب پرچم مصلحتی»

استفاده از پرچم کشورهای دیگر در کشتیرانی بین‌المللی امر نادری نیست و اغلب برای بهره بردن از معافیت‌های مالیاتی انجام می‌شود. محمد حسین داجمر، مدیرعامل شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی می‌گوید این شرکت پیش از اعمال تحریم‌ها نیز «بنا به برخی دلایل قانونی، مالیاتی، وام و ... با استفاده از پرچم دیگر کشور ها در بنادر توقف می‌کرده است.»

محمد حسین داجمر می‌گوید کشورهای غربی نیز از پرچم کشورهای دیگر استفاده می‌کنند و در اصلاح بین‌المللی به این اقدام "نصب پرچم مصلحتی" می‌گویند. چنین اقدامی در حالت معمول به صورت رسمی انجام می‌شود و هویت کشوری که کشتی به آن تعلق دارد آشکار است. جمهوری اسلامی متهم است که کشتی‌های خود را از طریق دو شرکت صوری در بولیوی به ثبت رسانده تا تعلق آنها به ایران را پنهان کند.

کشتی‌های تجاری دارای یک شماره ثبت بین‌المللی هستند که در صورت تغییر نام نیز ثابت می‌ماند و مبنای شناسایی آن است. مدیر شرکت ثبت کشتی‌های بولیوی می‌گوید این شرکت برای ثبت شناورها حساسیتی نسبت به مالکیت آن نشان نمی‌دهد و بیشتر بر مشخصات فنی و ایمنی تمرکز دارد. او تاکید می‌کند به رغم این، در صورتی که شماره‌ی ثبت بین‌المللی این شناورها در فهرست تحریم‌ها باشد بولیوی در تصمیم خود تجدید نظر خواهد کرد.