احداث راه آهن انگیزه‌ای برای اعتراض به تخریب آثار تاریخی
۱۳۹۱ اردیبهشت ۲۱, پنجشنبه
در ۱۱ تیرماه ۱۳۸۶ روسای جمهوری ایران، ترکمنستان و قزاقستان توافق‌نامه‌ی احداث خط آهن حاشیه دریای خزر را در تهران امضاء کردند. هر ۳ کشور توافق کردند خطوط جدید راه‌آهن در"اوزن قزاقستان"، "قزل قایا برکت - اترک در ترکمنستان" و "گرگان- اینچه‌برون درایران" احداث شود.
این طرح کوتاه‌ترین مسیر ریلی خلیج فارس به اروپا به شمارمی‌آید. از طریق این خط آهن سالانه حدود ۱۵ میلیون تن کالا جابه‌جا خواهد شد. طول این خط ریلی ۹۴۰ کیلومتر است و ۷۰۰ کیلومتر آن توسط مهندسان ایرانی در خاک ترکمنستان ساخته می‌شود که حدود ۴۴۰ کیلومتر آن تاکنون احداث شد.
حدود ۱۴۰ کیلومتر دیگر نیز در قزاقستان ریل‌گذاری شده است. ایران پس از ۴ سال مسکوت ماندن این طرح، در تیرماه ۱۳۹۰ احداث آن را آغاز کرد. مقام‌های ایرانی وعده دادند این طرح را تا ۶ ماه دیگر به پایان برسانند.
اتصال ایران به اروپا، چین و روسیه از طریق خط آهن
اما با توجه به سرازیرشدن سیل‌های ممتد و نابودی درختان جنگل در استان گلستان، انتقاد از طرح خط ریلی انگیزه‌ای برای جلب توجه مسئولین به فاجعه‌های زیست محیطی شمال کشور شده است.
یک کارشناس محلی در استان گلستان که خود را تورانلی به دویچه وله معرفی کرد گفت، احمدی نژاد در دیدار یک روزه‌ی خود در ۱۱ اردیبهشت ۱۳۹۰ از استان گلستان از خط ریلی گرگان-اینچه‌برون بازدید کرد.
وی می‌گوید: «پس از دیدار احمدی نژاد از پروژه خط ریلی صدای منتقدین رساتر شد و موضوع تخریب میراث فرهنگی به یک "سوژه‌ی داغ رسانه‌ای" تبدیل شد. این انتقادها سبب شد که مسئولین و مقام‌های محلی عملیات احداث این خط آهن را تحت کنترل دقیق‌‌تر قرار دهند. مسئولان سازمان ميراث فرهنگی وعده داده‌اند، اين خط ريلی بين‌المللی که ایران را به آسيای مرکزی متصل می‌کند، پس از انجام عمليات کاوش نجات‌بخشی، از ديوار تاريخی گرگان یا قزیل آلان عبور خواهد کرد.»
گالری عکس: مار سرخ گرگان زیر چرخ قطار
قصد ایران برای دور زدن تحریم‌های اقتصادی
این کارشناس محلی درباره‌ی اهمیت این طرح می‌گوید: «با تشدید تحریم‌های اقتصادی علیه ایران، احداث این خط آهن برای دورزدن تحریم‌ها اهمیت استراتژیک پیدا کرد و ایران پس از ۴ سال بالاخره در تیرماه ۱۳۹۰ پروژه را آغاز کرد تا از طریق این خط آهن به روسیه و چین متصل شود».
وی می‌افزاید: «آمریکا در امتداد مرزهای ایران حضور دارد و تنها نقطه‌ای که حضور ندارد ترکمنستان است. بنابراین برای ایران این پروژه برای درهم شکستن تحریم‌ها بسیار مهم هست.»
مقام‌های ایرانی هم در توصیف این خط ریلی می‌گویند، ایران از طریق این خط آهن از شرق به کشور چین و از غرب به اروپا متصل می‌شود.
اعتراض به تخریب محیط زیست
با وقوع سیل در استان گلستان و نابودی درختان جنگل، اکنون سال‌هاست اعتراض و انتقاد به سوء مدیریت و سوء استفاده‌ی مقام‌های محلی نیز افزایش می‌یابد.
رسانه‌های محلی گزارش دادند که پیش از این در سفر استانی محمود احمدی نژاد مهدی حسن‌زاده یک روحانی معترض و منتقد محلی در استان گلستان در ملاقات احمدی نژاد با روحانیان گلستان به نماینده ولی فقیه، آیت‌الله نورمفیدی، امام جمعه‌ی گرگان اعتراض کرد.
حسن زاده گفت: «نورمفیدی در این استان نماینده ولی فقیه نیست بلکه غارت‌گر جنگل‌هاست و همه‌ی ورشکسته‌های سیاسی در کشور در این استان با حمایت آقای نور مفیدی رشد پیدا می‌کنند.»
احمدی نژاد در پایان صحبت‌های حسن زاده به وی گفت، صحبت‌هایش را مکتوب کند.
«با سنگ‌های دیوار باستانی پادگان ساختند»
برخی از رسانه‌های استان گلستان ضمن اشاره به اهمیت پروژه خط ریلی به موضوع تخریب جنگل‌ها و سرازیر شدن سیل و بلایای طبیعی نیز پرداختند و نتیجه گرفتند که این پروژه اقتصادی انگیزه‌ای برای بیان موضوع تخریب میراث فرهنگی و فجایع زیست محیطی شده است.
این رسانه‌ها همچنین نوشتند که تخریب دیوار باستانی در زمان رضا شاه آغاز شد و در آن زمان با آجرهای بزرگ آن پادگان و پایگاه نظامی و شهربانی ساختند و این دیوار اکنون عملا از بین رفته است.
از دیوار سرخ فقط رنگ سرخ باقی مانده است
امین گلی، پژوهشگر و نویسنده کتاب "سیری در تاریخ سیاسی، اجتماعی ترکمن‌ها" در رابطه با طرح خط ریلی و تشدید بحث زیست محیطی به دویچه وله می‌گوید: «حفظ میراث فرهنگی از اهم وظایف دولت‌هاست و یونسکو هم با ثبت تاریخی از آن حمایت می‌کند. در ترکمن‌صحرا چند نقطه تاریخی هست که از سوی یونسکو ثبت شده است. یکی از آنها دیوار قزیل آلان است که سابقه‌ی تاریخی آن به بیش از ۲ هزار سال می‌رسد، دیگری پل سنگی آق‌قلا مربوط به زمان صفویه است که یک ماه پیش بخشی از آن را سیل تخریب کرد. سومین مکان تاریخی بلندترین گنبد آجری جهان است که در گنبد قابوس واقع شده و تحت حفاظت یونسکو هم قرار دارد.»
آقای گلی تاکید می‌کند که انتقاد و برخی اقدامات برای حفط میراث فرهنگی نتایج مثبتی داشته است.
نفوذ اقتصادی ایران با اجرای طرح خط ریلی
اما این کارشناس و تحلیلگر مسائل ایران و آسیای میانه همچنین می‌گوید، در سیاست‌های ایران "دست‌هایی" وجود دارند که با اجرای هرگونه طرح استراتژیک و فرامنطقه‌ای و یا ارتباطات تجاری و بازرگانی با کشور همسایه ترکمنستان مخالفت می‌کنند.
وی می‌افزاید: «اکنون هم به بهانه‌ی دفاع از دیوار تاریخی مخالفت ادامه دارد. من در این منطقه کارهای تحقیقاتی انجام دادم و آثاری از آن دیوار باقی نمانده که بخواهند آن را ویران بکنند.»
وی نتیجه می‌گیرد که اجرای طرح خط ریلی گرگان-اینچه‌برون نفوذ اقتصادی ایران را در آسیای میانه افزایش خواهد داد و ایران می‌تواند از طریق ترانزیت کالا درآمد قابل توجهی داشته باشد.
"تل خاک و آجرهای شكسته‌ای از دیوار"
از سوی دیگر پس از اعتراض طرفداران محیط زیست، سازمان‌ها و ادارات محلی نیزمجبور شدند، واکنش نشان دهند. حمید عمرانی ركاوندی، معاون میراث فرهنگی اداره كل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان گلستان گفت: «طی جلساتی كه با مسئولان ارشد استان و دستگاه‌های اجرایی ذیربط نظیر اداره كل راه و شهرسازی، شركت گاز، راه آهن، اداره كل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان و سایر دستگاه‌ها برگزار شد، مصوب شد هزینه انجام مطالعات و كاوش باستان شناسی در عبور خط آهن از روی دیوار دفاعی گرگان از محل این پروژه ملی پرداخت شود.»
عمرانی ركاوندی اعتراف می‌کند: «اكنون جز تل خاك و آجرهای شكسته‌ای از دیوارچیز دیگری موجود نیست.»
نتایج اعتراضها به تخریب میراث فرهنگی
کارشناسان به دویچه وله گفتند خط ریلی گرگان- اینچه برون برای ایران و کشورهای آسیای مرکزی اهمیت استراتژیک دارد. آنها تاکید می‌کنند که با احداث این خط آهن حدود ۶۰۰ کیلومتر از مسافت ایران به روسیه و دیگر بازارهای منطقه کاسته خواهد شد. هر دو کارشناسی که با دویچه وله صحبت کردند، متفق‌القول‌اند که اعتراضها نتایج مثبتی داده و توجه افکار عمومی، دولت و مقام‌های محلی را به تخریب جنگل‌ها و از بین رفتن میراث‌های فرهنگی بیشتر کرده است.
کارشناسان محلی همچنین تائید می‌کنند که احداث خط ریلی گرگان- اینچه‌برون در وهله نخست اقتصاد استان‌های شمالی را هم رونق خواهد بخشید و تاخیر در اجرای چنین طرحی به ضرر منافع ملی و اقتصادی کشور است.