طرح احداث پالایشگاه بهشهر به محل کشمکش برخی از نمایندگان مجلس و سازمان حفاظت محیط زیست تبدیل شده است.

این طرح که از اوایل دهه‌ی ۸۰ مطرح و با پیمان‌کاری قرارگاه خاتم‌الانبیای سپاه آغاز شد با مخالفت فعالان محیط زیست و کارشناسان سازمان حفاظت محیط زیست روبرو گشت و متوقف ماند.

در حال حاضر اجرای این طرح منوط به تأیید سازمان حفاظت محیط زیست و تصویب محل پالایشگاه و کار کارشناسی توسط این سازمان شده است.

اما برخی از نمایندگان مجلس ایران از این سازمان انتقاد کرده و آن را فاقد دانش لازم برای اظهار نظر در مورد خطرات این طرح می‌دانند.

آنها اعلام کرده‌اند که در واکنش به مخالفت سازمان محیط زیست با احداث پالایشگاه بهشهر طرحی به نام طرح تحقیق و تفحص از این سازمان را به صحن علنی مجلس خواهند برد.

علی محمد شاعری، قائم مقام سازمان حفاظت محیط زیست، درباره طرح نمانیدگان مجلس گفت که «سازمان تحت هر شرایطی کار فنی خودش را انجام خواهد داد و تسلیم فشارها نخواهد شد.»

طبق ماده ‌۱۰۵ قانون برنامه‌ی سوم توسعه، استقرار صنایع در ایران نیازمند ارزیابی‌های زیست‌محیطی و جلب رضایت سازمان محیط زیست است.

برخی از کارشناسان محیط زیست احداث پالایشگاه بهشهر را مغایر با کنوانسیون حفاظت از محیط زیست دریای خزر می‌دانند. به عقیده‌ی آنها، فعالیت‌های مغایر با این کنوانسیون می‌تواند هزینه‌های سیاسی و پیامدهای منطقه‌ای به دنبال داشته باشد.

کنوانسیون حفاظت از محیط زیست دریای خزر

کنوانسیون حفاظت از محیط زیست دریای خزر در ۱۳ آبان (۵ نوامبر) سال ۱۳۸۲ در تهران بین ۵ کشور ساحلی دریای خزر یعنی ایران، روسیه، قزاقستان، ترکمنستان و آذربایجان به امضا رسید.

این کشورها کنوانسیون یادشده را با هدف همکاری مشترک برای حفاظت و احیای محیط زیست دریای خزر و کنترل آلودگی و برداشت‌های پایدار از ذخایر خاویاری آن امضا کردند.

یکی از کارشناسان مسایل آسیای میانه معتقد است که احداث پالایشگاه بهشهر هر ۵ کشور امضاکننده‌ی این کنوانسیون را با مخاطرات زیست‌محیطی روبرو خواهد ساخت.

طاهر شیرمحمدی در گفت‌وگو با دویچه‌وله همچنین می‌گوید: «امسال برای دریای خزر سال بسیار مهمی است چون قرار است که در اجلاسیه‌ی سران کشورهای حوزه‌ی دریای خزر وضعیت رژیم حقوقی این دریا و محدوده‌های مرزی آن مشخص شود. در حالی که احداث پالایشگاه در بهشهر می‌تواند حل رژیم حقوقی دریای خزر را باز هم به تعویق بیاندازد.»

وی می‌افزاید: «از سوی دیگر انتظار می‌رفت که به دلیل عمق زیاد آب در سواحل ایران و به دلیل کم بودن فعالیت‌های اکتشافی‌اش، ایران بتواند به کشورهای دیگر در رعایت مسایل زیست‌محیطی فشار بیاورد ولی وقتی خودش پالایشگاه تأسیس می‌کند شاید نتواند چنین نقشی را بر عهده بگیرد.»

شیرمحمدی معتقد است که احداث پالایشگاه بهشهر آلودگی دریای خزر را بیش از پیش خواهد کرد: «همین الان هم می‌بینیم که دریای خزر بسیار آلوده است. سالانه هزاران فک دریایی می‌میرند و تعداد ماهیان خاویاری کاهش پیدا می‌کند. كارشناسان هشدار می‌دهند که ممکن است با ادامه‌ی این روند در ۱۵ سال آینده اثری از ماهیان خاویاری وجود نداشته نباشد. این کشورها قبول کرده‌اند که در ۵ سال آینده صید ماهیان خاویاری را ممنوع کنند و در چنین وضعیتی تأسیس پالایشگاه می‌تواند پیامدهای ناگوار زیست‌محیطی به دنبال داشته باشد.»

خطر جدی برای تالاب میانکاله

تالاب میانکاله به دلیل برخورداری از ویژگی‌های منحصر به فرد و تنوع زیستی موجود در آن یکی از ذخیره‌گاه‌های زیست‌کره ‌به حساب می‌آید. این تالاب در عین حال بسیار آسیب‌پذیر و شکننده است به طوری که احداث پالایشگاه در نزدیکی آن می‌تواند به حیات آن پایان دهد.

افشین ابوطالبی‌، کارشناس محیط زیست، در گفت‌وگو با وبسایت "سبزپرس" گفته است: «توان اکولوژیکی و استعداد سرزمین حاشیه‌ی میانکاله این قابلیت را ندارد که پالایشگاه در بهشهر احداث شود و در صورت احداث سازه‌های این‌چنینی باید فاتحه میانکاله را خواند.»

وی همچنین معتقد است که در ایران «توان کارشناسی قابلی برای کنترل اثرات مخرب زیست‌محیطی» وجود ندارد و «نمی‌توان تحت هیچ شرایطی گفت که اثرات مخرب زیست‌محیطی پالایشگاه در بهشهر را می‌توان کنترل کرد.»

طاهر شیر محمدی، کارشناس مسایل آسیای میانه، معتقد است که احداث پالایشگاه بهشهر به دلیل آلوده کردن دریای خزر، اقتصاد استان‌های ساحلی را نیز به خطر خواهد انداخت: «نصف جمعیت ساحل‌نشین خزر در ایران زندگی می‌کنند و بخش مهمی از اقتصاد استان‌های ساحلی گلستان، مازندران و گیلان به دریا بستگی دارد و تأسیس پالایشگاهی در نزدیکی ساحل و آلودگی آب دریا می‌تواند به اقتصاد استان‌های ساحلی هم ضرر زیادی برساند.»

بالا بودن سطح آب‌های زیرزمینی، آلودگی آب‌های سطحی، تهدید حیات وحش تالاب میانکاله و آلودگی هوای منطقه از دیگر مواردی است که مخالفان احداث پالایشگاه بهشهر بر آن تأکید می‌کنند.

فریبا والیات
تحریریه: مصطفی ملکان

برای شنیدن این گزارش می‌توانید به فایل صوتی زیر مراجعه کنید.