محمود احمدی نژاد، رئیس جمهور ایران، در مراسم افتتاح بزرگترین کارخانه‌ی آلومینیوم در بندرعباس گفت: «دولت در مطالبه‌ی خسارات وارده به ملت ایران در طول جنگ دوم جهانی جدی است و تا آخرین ریال این خسارت‌ها را از قدرت‌های زورگو طلبکار است.» احمدی‌نژاد خبر داد که گروهی تعیین شده‌اند تا تمام خسارات جنگ دوم جهانی را محاسبه کنند. وی همچنین گفت: «ما ملتی نیستیم که حرف تبلیغاتی بزنیم، اگر امروز می‌گوییم که تمام خسارت جنگ دوم جهانی را از شما می‌گیریم، بدانید که پای آن ایستاده‌ایم و تا ریال آخر آن را خواهیم گرفت.»

عراق خسارت نپرداخته است

بدنبال درخواست احمدی نژاد، خبرگزاری ایسنا گزارش داد که نخستین جلسه‌ی "کمیته‌ی پیگیری و احقاق حقوق ایران در جنگ جهانی دوم" به ریاست اسفندیار رحیم مشائی، مشاور و رئیس دفتراحمدی نژاد، برگزارشد. در این جلسه نمایندگانی از وزارتخانه‌های امور‌ خارجه، امور اقتصاد و دارایی، راه و ترابری، ارتش ، سازمان اسناد و کتابخانه‌ی ملی و دیگر مراکز دولتی شرکت کردند. برخی از منتقدین گفتند که مقام‌های جمهوری اسلامی پس از پایان جنگ ۸ ساله‌ی ایران و عراق باید درباره‌ی دریافت خسارات جنگی این‌گونه نشست‌ها را برگزار و از عراق درخواست غرامت می‌کردند.

طرح پررنگ درخواست غرامت در رسانه‌های روسیه

تقاضای ایران برای دریافت خسارت جنگی در رسانه‌های غرب انعکاسی نیافت. برخی از کارشناسان مسائل ایران آن را بخشی از تبلیغات رسانه‌ای احمدی نژاد تلقی می‌کنند و اینگونه خبرها را در قیاس با مسائل پیرامون برنامه‌ی هسته‌ای ایران و اعدام‌ها و سرکوب مخالفان مهم نمی‌دانند. ولی رسانه‌های روسیه مسئله‌ی درخواست غرامت جنگی رئیس جمهور ایران را پررنگ طرح کردند. آنها بویژه کشیده شدن پای روسیه به این قضیه را با بدتر شدن مناسبات روسیه و ایران در ارتباط می‌دانند.

"تبلیغات رسانه‌ای احمدی‌نژاد"

آلکسی موخین، رئیس "مرکز مطالعات سیاسی" در مسکو، درباره‌ی درخواست احمدی نژاد می‌گوید: «اینگونه تحریکات به منظور فشار برای تغییر سیاست روسیه در قبال ایران انجام می‌گیرد و دولتمردان روسیه به این تبلیغات رسانه‌ای پاسخی نخواهند داد.» موخین در ادامه صحبت‌هایش تاکید می‌کند که این اقدام رهبران ایران مناسبات روسیه و ایران را بدتر خواهد کرد.

برخی از رسانه‌های روسی اظهار تعجب کردند، با اینکه ۲۰ سال از سقوط شوروی گذشته، رئیس جمهور ایران نام روسیه را که یکی از جمهوری‌های آن به‌حساب می‌آمد، برای پرداخت غرامت عنوان کرده است.

نقش تعیین کننده‌ی ایران در جنگ جهانی دوم

رسانه‌های روسیه به این مسئله هم اشاره می‌کنند که اشغال ایران بر اساس پیمان ۱۹۲۱ روسیه و ایران انجام گرفته که شوروی در صورت بوجود آمدن تهدید در مرزهای خود حق ورود به ایران را داشته است. ولی رضاشاه در آنزمان با ورود نیروهای نظامی شوروی و بریتانیا مخالفت کرده بود.

خبرگزاری نووستی در تحلیلی اشاره می‌کند، اشغال ایران تاثیر مهمی در روند جنگ جهانی دوم داشته و میدان‌های نفتی ایران و جنوب عراق نقشی اساسی در تامین سوخت نیروهای متفقین داشته است. از سوی دیگر، کارشناسان به اهمیت تاریخی "کنفرانس تهران" و به تصمیماتی که در پایان بخشید ن جنگ تاثیر گذاشت، اشاره می‌کنند. در کنفرانس تهران استالین، رهبر اتحاد شوروی، روزولت، رئیس جمهور آمریکا، و چرچیل، نخست وزیر بریتانیا، با یکدیگر ملاقات کردند.

"تبدیل سیاست خارجی به سیاست داخلی"

به‌نظر ایلیا کرامنیک، تحلیل‌گر نظامی خبرگزاری ریا‌نووستی، سیاست خارجی برای ایران هم اکنون به سیاست داخلی تبدیل شده است و این در جهت بخشی از مبارزات درون حکومت است که به آرامی به سوی مناقشه‌ی داخلی پیش می‌رود.

روزنامه‌های روسیه در تحلیل‌هایشان تاکید دارند که طرح این مسئله پس از ۶۵ سال بعد از پایان جنگ فقط "مصرف داخلی" دارد و یکی از "اقدامات غیرمعمول مسئولین ایرانی" محسوب می‌گردد.

لئونید گوسییف، کارشناس ارشد مرکز تحقیقات بین المللی دانشکده‌ی دولتی روابط بین الملل وزارت خارجه‌ی روسیه و آگاه به مسائل ایران، درگفتگو با بخش فارسی دویچه وله می‌گوید: «دیمیتری مدودیف، رئیس جمهور روسیه، از اقدام سران ایران به دلیل عدم همکاری آنها برای حل مناقشه‌ی هسته‌ای دلسرد شده بود و گفته بود اعمال برخی از تحریم‌ها علیه ایران را بررسی خواهد کرد. ولی این مسئله تابحال جامه‌ی عمل نپوشیده است.» گوسیف تاکید دارد، درخواست ایران برای پرداخت غرامت غیر واقعی است و می‌تواند روسیه را نسبت به ایران بیشتر دلسرد کند.

"اشغال ایران سبب توسعه ایران شده"

وقایعی شبیه اشغال ایران در هنگام جنگ دوم جهانی از نقطه نظر کارشناسان روس اتفاقی عادی تلقی می‌شود. آنها مثال می‌آورند که نیروهای متفقین در ایسلند، آفریقای شمالی و غیره نیز نیرو پیاده کردند و تاکنون کسی به چنین عملیاتی در شرایط جنگ تردیدی نشان نداده است.

از سوئی کارشناسان این نظر را هم طرح کرده‌اند که زیرساخت‌هایی که در دوران اشغال ایران احداث شدند و تجهیزاتی که در آنزمان به ایران اعزام شده، نقش عظیمی در توسعه‌ی آتی ایران داشته است.

طاهر شیرمحمدی

تحریریه: کیواندخت قهاری