احیای برجام؛ پایان دور هشتم مذاکره و آغاز رایزنی بر سر متون
۱۴۰۰ آذر ۱۸, پنجشنبه
هشتمین نشست کمیسیون مشترک برجام با تاکید علی باقری بر جدیت مواضع ایران و سخنان انریکه مورا مبنی بر متعهد بودن طرفین به کسب توافق پایان گرفت. قرار شده مذاکرات در خصوص متون ادامه یابد. نماینده روسیه جلسه را "سازنده" خواند.
تبلیغات
دور هشتم گفتوگوهای کمیسیون مشترک برجام در وین، تنها یک ساعت به طول انجامید و به گفته میخاییل اولیانف، نماینده روسیه "کوتاه و سازنده" بود. او در توییتی نوشته است: «حاضران به شماری از وجوه مشترک در مواضع پرداختند، ازجمله در رابطه با لزوم نهایی کردن سریع و موفق مذاکرات وین.»
انریکه مورا، هماهنگکننده گفتوگوها و معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به خبرنگاران اعلام کرد: « قصد ما احیای برجام است و احساس کردم که همه هیاتها امروز با عزم و اراده تازهای برای دستیابی به توافق به نشست آمدهاند.»
مورا در کنفرانس خبری تاکید کرد که دیدگاههای مختلفی در خصوص روند مذاکرات هست و تلاش برای نزدیکتر کردن دیدگاهها نیز ادامه دارد. او گفت که مهمترین فاکتور در مذاکرات، غلبه بر اختلافات است: «پرونده موضوعات مفتوح باید بسته شود و ما برای همیشه زمان نداریم.»
هماهنگکننده مذاکرات وین اضافه کرد که هر چه زمان بیشتری میگذرد، ضرورت و فوریت دستیابی به توافق تشدید میشود. جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا پیشتر در مکالمه تلفنی با وزیر خارجه جمهوری اسلامی یادآوری کرده بود که برای احیای توافق هستهای باید سریعتر عمل کرد.
علی باقری، معاون وزارت خارجه و سرپرست هیات مذاکره جمهوری اسلامی پس از پایان نشست در جمع خبرنگاران داخلی گفت: «ایران برای ورود به مذاکرات جدی اراده جدی دارد و در مورد دستیابی به توافق اگر زمینههای لازم فراهم شود هیچ مانعی نمیبیند.»
او در توییتی نیز نوشت: «روز کاری را با میزبانی یک ملاقات مفید و سازنده با مذاکرهکنندگان ارشد روسیه و چین آغاز کردم. همچنین در آستانه کمیسیون مشترک دیداری هم با انریکه مورا داشتم. ایران به تعامل جدی ادامه داده و مصمم به دستیابی به توافق خوبی است که حقوق و منافع ملتمان را تأمین نماید.»
پس از توقف دور هفتم مذاکرات، دیپلماتهای غربی از پیشنهادها و متون ارائه شده تهران ابراز نگرانی و شگفتی کرده بودند. وزارت خارجه فرانسه از جمله مطالبات ایران را "فاقد مبنای منطقی" خواند و آلمان نیز این خواستها را قابل پذیرش ندانست.
باقری در باره کاهش شکافها به خبرنگاران گفت: «همین که طرفین اراده جدی برای استمرار گفتوگوها دارند، نشانگر این است که میخواهند مواضع به هم نزدیک شود.» او در جواب این پرسش که ایران پاسخهای مورد نظر خود را در وین گرفت، گفت: «این باید در جلسه کارگروهها بیان شود.»
قرار شده گفتوگوها در خصوص متون در سطوح مختلف ادامه یابند.
هیات ایرانی تا زمان لازم در وین میماند
حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه ایران پیشتر و بعد از تماس تلفنی با جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا گفته بود که هیات جمهوری اسلامی برای رسیدن به توافق و رایزنی با ۱+۴ تا هر زمان که لازم باشد در وین میماند.
سه کشور اروپایی و آمریکا گفتهاند که بررسی متون پیشنهادی ایران "زمانبر" است و در این مدت برنامه هستهای ایران به سمت ابعاد غیرقابل کنترل پیش خواهد رفت. خبرگزاری ایسنا در یادداشتی مینویسد این کشورها اگر نگران زمان هستند، خودشان میتوانند متونی را متقابلا پینهاد دهند یا از آمریکا بخواهند پیشنهادهای ایران مبنی بر لغو تحریمها را به نحو همه جانبه، کامل و موثر بپذیرد تا تهران بتواند از مزایای برجام به نحو مطلو بهرهمند شود.
این در حالی است که شمار زیادی از قانونگذاران و سیاستمداران آمریکایی نگرانند لغو یا کاهش تحریمهای ایران باعث رشد فعالیت گروههای تروریستی و رادیکال تحت حمایت ایران در منطقه شود. بر همین اساس، کمیته مطالعاتی کنگره آمریکا مادهای در "قانون مجوز دفاع ملی" (NDAA) گنجانده که دولت بایدن را مکلف میکند در باره نحوه استفاده ایران از عواید لغو احتمالی تحریمها، شفافسازی کند و ضمن نظارت تام به این روند، به قانونگذاران در این زمینه گزارش دهد.
دیپلماتهای آمریکایی گفتهاند اگر دور جدید ماکرات ناکام بماند، واشنگتن و تروئیکای اروپا احتمالا تا پایان دسامبر جلسهای اضطراری در شورای حکام تشکیل میدهند تا قطعنامهای علیه تهران تصویب شود. در این صورت، تحریمهای بیشتری در انتظار جمهوری اسلامی خواهد بود.
خروج از برجام و معاملاتی که دود میشوند
با امضای دونالد ترامپ، آمریکا از برجام خارج شد. سال گذشته شرکتهای آلمانی ۵/ ۳ میلیارد یورو به ایران و ۱۱۱ میلیارد یورو به آمریکا صادر کردند. معاملاتی که با خروج آمریکا از برجام به خطر افتادهاند در این گزارش تصویری:
عکس: Reuters/J. Ernst
با این امضای دونالد ترامپ، دولت آمریکا نه تنها از توافقنامه اتمی "برجام" خارج شده، بلکه میخواهد تحریمهای اقتصادی علیه جمهوری اسلامی را نیز بار دیگر از سر گیرد. بدین ترتیب هر شرکتی که با آمریکا و با دلار در سطح جهانی معامله میکند در صورتی که با ایران معامله کند، میتواند مشمول جریمه سنگینی بشود.
عکس: Reuters/J. Ernst
بسیاری از شرکتها و بخصوص بانکها معنی نقض تحریمها را بخوبی میدانند. کومرتس بانک آلمان در سال ۲۰۱۴ مجبور به پرداخت یک میلیارد و پانصد میلیون دلار و گروه "بی ان پی پاریبا" فرانسوی حتی ۹ میلیارد دلار جریمه پرداخت کرد.
عکس: picture-alliance/dpa
به گزارش اتاق بازرگانی آلمان، ده هزار شرکت آلمانی با ایران رابطه تجاری دارند و ۱۲۰ شرکت این کشور حتی با نیروی کار خود در ایران حضور دارند. آلمان در سال گذشته ۳ و نیم میلیارد یورو به ایران صادرات داشته درحالیکه ارزش صادرات آن به آمریکا بالغ بر ۱۱۱ میلیارد یورو بوده است.
عکس: picture-alliance/dpa/F. Motahari
ایرباس بزرگترین بازنده خروج آمریکا از برجام است. در ژانویه سال ۲۰۱۷ ایران سفارش خرید یکصد فروند هواپیمای ایرباس را به ارزش ۲۳ میلیارد یورو داد. سه فروند هواپیما به ایران تحویل داده شد و حالا آمریکا اجازه صادرات این هواپیما به ایران را لغو کرده است. کمپانی اروپایی ایرباس بخشی از تولیدات خود را در آمریکا تامین میکند.
عکس: FARS
کمپانی آمریکایی بوئینگ دو قرارداد با شرکتهای ایرانی آسمان برای فروش ۳۰ عدد هواپیما به ارزش ۳ میلیارد دلار و نیز قرارداد فروش ۸۰ فروند هواپیما با شرکت ایران ایر به ارزش ۱۶ میلیارد دلار امضا کرد. این سفارشها هیچگاه در تولید لحاظ نشدند و حالا هم دنیس مویلنبرگ، مدیریت بوئینگ، اعلام کرده است که "ما پیرو سیاست دولت آمریکا هستیم".
عکس: picture-alliance/dpa/Stringer
تاریخ اولین حضور زیمنس در ایران به کشیدن خط تلگراف لندن – بمبئی در ۱۵۰ سال پیش برمیگردد. جو کایزر، مدیر کمپانی زیمنس، از نخستین مدیران آلمانی بود که در آغاز سال ۲۰۱۶ به ایران سفر کرد و قراردادهای میلیاردی فروش توربینهای گازی و مدرنیزه کردن قطارهای ایران را به امضا رساند.
عکس: picture-alliance/dpa/T. Hase
کمپانی هنکل هیچگاه از بازار ایران خارج نشد و به همین دلیل جایگاه قدرتمندی در صنایع تولید شوینده و چسب دارد. "کاسپار رورستد"، مدیر پیشین این کمپانی، در سال ۲۰۱۵ و قبل از "برچیده شده تحریمها" گفته بود: «فروش میلیونی ما در بازار ایران (سه رقم دارد) و به افزایش آن هم خوشبین هستیم.» این کمپانی سال گذشته ۲۰ میلیارد یورو فروش داشته که یک درصد آن از بازار ایران است.
عکس: picture-alliance/dpa/M. Hitij
کمپانی دایملر، ایران خودرو و ماموت در ماه دسامبر سال ۲۰۱۷ قرارداد طولانی مدت تولید کامیون در ایران را به امضا رساندند. دایملر آلمان در سال ۲۰۱۰ سهم خود را در خودروسازی ایران واگذار کرده بود.
عکس: MEHR
کمپانی خودروسازی فولکس واگن هم تصمیم داشت از اواسط سال ۲۰۱۷ میلادی با کمک ایران خودرو و ماموت با مدلهای تیگوان و پاسات وارد بازار ایران شود. این خودروها در نمایشگاه بینالمللی خودرو تهران در سال گذشته نیز عرضه شدند.
عکس: jamejamonline
بازار خودروی ایران بصورت "سنتی" در دست صنایع خودروسازی فرانسه است. این صنایع از آنجایی که با آمریکا رابطهای ندارند، دستشان برای سرمایهگذاری در ایران بازتر است. کمپانی "PSA" در سال ۲۰۱۶ قرارداد همکاری برای تولید سه مدل پژو را در سال ۲۰۱۶ با ایران خودرو به امضا رساند. این سرمایهگذاری ۴۰۰ میلیون یورویی هنوز به نتیجه و سودی نرسیده و طرف ایرانی هم توان مالی ندارد.
عکس: Tasnim
خودروساز فرانسوی رنو در سال ۲۰۱۷ اعلام کرد یک سرمایهگذاری بزرگ به همراه خط تولید در ایران خواهد داشت. کارلوس غُصن (یا به فرانسوی گون- Carlos Ghosn) مدیر اجرایی شرکتهای خودروسازی رنو در آن زمان گفته بود که "بازار ایران دارای پتانسیل بینظیری است".
عکس: IRNA
بازار و صنایع نفت و گاز ایران یکی از بازارهای جالب توجه برای شرکتهای بینالمللی است. شرکت ایتالیایی "سایپم" (Saipem) که در عرصه تولید خط لوله و پایانههای نفت و گاز فعال است قرادادی به مبلغ ۳ میلیارد و پانصد میلیون یورو با ایران امضا کرده است.
عکس: Mehr
رئیس کمپانی نفتی اِنی (Eni)، کلادیو دسکالزی هم جزو اولین مدیرانی بود که با پایان تحریمها راهی تهران شد. دو طرف تمایل به همکاری داشتند اما قراردادها در حد "مطالعات برای توسعه میدان کیش و فاز سوم میدان دارخوین" باقی ماند. از سوی دیگر انی از ایران طلبکار است که به دلیل تحریمها امکان پرداخت بدهی برای ایران وجود نداشت.
عکس: picture-alliance/AP Photo/A. Medichini
برخلاف کمپانی ایتالیایی انی، کمپانی بریتانیایی – هلندی "شل" سالها به دلیل تحریمها راهی را پیدا نمیکرد تا بتواند بدهی دو میلیارد دلاری خود به ایران را پرداخت کند. کمپانی نفتی شل سفارش جدید دیگر به ایران نداده و قراردادهای جدید هم در حد "مطالعه برای توسعه میادین آزادگان جنوبی، یادآوران و کیش" است.
عکس: FARS
کمپانی فرانسوی توتال اعلام کرد که پنج میلیارد دلار در میدان پارس جنوبی سرمایهگذاری میکند. دولت آمریکا در مورد این سرمایهگذاری "استثنا" قائل شد و اجازه آن را صادر کرد. حال امکان دارد با تحریمهای جدید این اجازه هم لغو شود. پاتریک پویان، مدیرعامل توتال، در ماه مارس ابراز امیدواری کرد تا اجازه آمریکا بهقوت خود باقی بماند. او گفت در غیر این صورت ما بار دیگر برای دریافت اجازه تلاش خواهیم کرد.