مسئولان جمهوری اسلامی تا کنون اختلال احتمالی در صدور گاز به ترکیه را تایید یا تکذیب نکرده‌اند. گرچه خبرگزاری فرانسه روز سه‌شنبه (۷ فوریه/ ۱۸ بهمن) از قول تانر ییلدیز، وزیر انرژی ترکیه گزارش داد، در حالی که واردات گاز این کشور از آذربایجان به دلیل نقص فنی قطع شده، در صدور گاز ایران نیز اختلال‌هایی رخ داده است.

تهدید ترکیه برای کاهش بهای گاز

از سال ۱۹۹۶ که یک قرار داد گازی ۲۵ ساله میان جمهوری اسلامی و ترکیه به امضا رسید انتقال گاز طبیعی ایران به این کشورها بارها دچار اختلال شده است. این مشکلات گاهی به علت نقص فنی بوده، و در مواردی به دلیل اختلاف بر سر قیمت. در این میان گاهی گمانه‌زنی‌هایی نیز در مورد سیاسی بودن این اختلال‌ها یا ناتوانی ایران در تامین گاز مورد نیاز مطرح بوده است.

در روزهای گذشته ترکیه فشار بر ایران برای کاهش بهای گاز را افزایش داده است. وزیر انرژی ترکیه روز دوشنبه، ۱۷ بهمن گفت ما نارضایتی خود در مورد قیمت گاز ایران را با مقامات این کشور در میان گذاشتیم و گفتیم این قیمت بسیار بالاست اما آنها چنین نظری ندارند. ییلدیز می‌گوید اگر ایران به درخواست ترکیه اعتنا نکند این کشور شکایت خود در مورد بهای گاز را به مراجع قضایی بین‌المللی ارجاع می‌دهد.

تکذیب تقاضای ترکیه

جواد اوجی مدیر عامل شرکت ملی گاز ایران در واکنش به این تهدید گفته است «درخواست تقاضای بازنگری قیمت گاز از سوی ترکیه بر اساس قرارداد حق پیش‌بینی شده برای دو کشور است و در این راستا چند ماه پیش نیز ایران این تقاضا را برای افزایش قیمت گاز اعلام کرده بود.» مطابق این قرار داد دو طرف می‌توانند هر سه سال تقاضای افزایش یا کاهش قیمت را مطرح کنند و در صورتی که به توافق نرسیدند موضوع را به داوری بین‌المللی می‌گذارند.

در حالی که منابع خبری داخلی و خارجی در روزهای گذشته بارها و از قول مسئولان دولتی ترکیه درخواست کاهش قیمت گاز را گزارش داده‌اند، مجید بوجارزاده سخنگوی شرکت ملی گاز ایران از اساس آن را انکار می‌کند. او می‌گوید «شرکت ملی گاز ایران تاکنون هیچ گونه درخواست رسمی از شرکت "بوتاش" ترکیه به منظور کاهش قیمت گاز دریافت نکرده است.»

هماهنگی با تحریم‌های نفتی اروپا؟

وزیر انرژی ترکیه می‌گوید بهای گاز ایران بسیار بیشتر از قیمت‌ متوسط بین‌المللی و بالاتر از بهایی است که این کشور برای گاز وارداتی خود از روسیه پرداخت می‌کند. ترکیه در سال ۲۰۰۵ با رجوع به داوری بین‌المللی دعوای مشابهی را به سود خود پایان داد.

ترکیه برای حل اختلاف‌های خود با ایران در چنین مواردی به اتاق بازرگانی بین‌المللی مستقر در سوئیس رجوع می‌کند. خبرگزاری فرات اول فوریه نوشت، این نهاد در بررسی یکی از شکایت‌های ترکیه در سال ۲۰۰۹ میلادی ایران را به پرداخت ۸۰۰ میلیون دلار خسارت محکوم کرد.

نصرت الله سیفی مدیر عامل پیشین شرکت ملی صادرات گاز ایران، ۱۷ بهمن در گفتگو با خبرگزاری مهر درخواست ترکیه برای کاهش بهای گاز ایران را بی‌ارتباط با تحریم‌های نفتی اتحادیه اروپا علیه جمهوری اسلامی ندانسته و آنرا اقدامی ناخوشایند توصیف کرده است. از سوی دیگر خبرگزاری رویترز اوایل ژانویه از قول یک مقام ارشد وزارت انرژی ترکیه نوشت، این کشور تلاش می‌کند آمریکا را قانع کند از تحریم شرکت "تورپاس" ترکیه به علت واردات نفت از ایران و معامله با بانک مرکزی جمهوری اسلامی چشم‌پوشی کند.

مصرف داخلی، در حدود سطح تولید

در کنار این گمانه‌زنی‌ها که مقام‌های ترکیه آن را بی‌اساس می‌خوانند، برخی از شواهد نیز از افزایش مصرف داخلی و مشکلات ایران برای استخراج گاز مورد نیاز حکایت می‌کنند. خبرگزاری فارس ۲۱ مهرماه سال جاری از قول مدیر پالایشگاه‌های گاز شرکت ملی گاز ایران نوشت در حال حاضر حدود روزانه ۴۲۰ میلیون متر مکعب گاز تولید می‌شود و در زمستان و در پیک مصرف نیز تولید گاز به روزانه ۵۱۰ میلیون متر مکعب می‌رسد.

در برخی از گزارش‌های رسمی ظرفیت تولید کنونی گاز در ایران که معمولا با اندکی نوسان همراه است حدود ۵۵۰ میلیون متر مکعب در روز عنوان شده است. این در حالی است که بنابر آمار رسمی وزارت نفت میزان مصرف متوسط روزانه گاز در هفته نخست بهمن ماه به ۵۲۰ میلیون متر مکعب رسیده است. پایگاه اطلاع‌رسانی نفت و انرژی (شانا) روز سه‌شنبه، ۱۸ بهمن گزارش داد با ادامه‌ی سرمای شدید در اغلب استان‌های کشور مصرف روز دوشنبه، ۱۷ بهمن گاز از مرز ۵۵۶ میلیون متر مکعب گذشت.

خبرگزاری فارس ۱۸ بهمن به اشاره به این که مصرف روزانه گاز در ایران به رقم بی سابقه ۵۵۱ میلیون متر مکعب رسیده، به نقل از "ترند نیوز" نوشت «هم اکنون ایران روزانه ۵۵۴ میلیون متر مکعب گاز تولید می‌کند که مازاد گاز تولیدی ایران فقط سه میلیون متر مکعب در روز است و این کشور متعهد است که روزانه ۱۰ برابر این حجم از گاز را به ترکیه صادر کند.»

کاهش شدید ورود گاز از ترکمنستان

ایران در شرایط عادی روزانه بین ۲۴ تا ۲۸ میلیون متر مکعب گاز به ترکیه صادر می‌کند. به نظر می‌رسد با توجه به افزایش مصرف داخلی، جمهوری اسلامی در تامین گاز صادراتی به ترکیه با تنگناهایی روبروست. به ویژه آنکه ترکمنستان که باید روزانه ۲۰ میلیون متر مکعب گاز به ایران صادر می‌کرد از یک هفته پیش این میزان را به کمتر از نصف کاهش داده است.

مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران صبح سه شنبه به شانا گفت، صادرات گاز ترکمنستان به ایران که از چند روز گذشته به دلیل مشکل فنی کاهش یافته‌، هنوز برطرف نشده است. ترکمنستان در سال‌های گذشته نیز برای بالا بردن قیمت گاز خود چند بار صادرات آن را به ایران متوقف کرده است. در همین رابطه یکی دیگر از همسایگان ایران، پاکستان، که قرار است از سال آینده میزان قابل توجهی گاز از ایران وارد کند از هم‌‌اکنون خواهان کاهش ده درصدی قیمت در قراردادهای بلند مدت شده است.

BK/BM