برنامه‌های ایالات متحده آمریکا و کشورهای عضو پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) برای استقرار سپر دفاع موشکی در اروپا و شرق ترکیه با مخالفت روسیه روبروست و احتمال دست یافتن به توافقی در این زمینه کاهش یافته است. ناتو هدف از استقرار این سامانه دفاعی را مقابله با تهاجم احتمالی کشورهایی چون ایران و کره شمالی عنوان می‌کند، اما روسیه این اقدام را تهدیدی علیه امنیت خود می‌داند.

لغو شرکت پوتین در نشست ناتو

سران کشورهای عضو ناتو قرار است در ماه مه سال جاری در واشنگتن با یکدیگر دیدار کنند. انتظار می‌رفت تا آن زمان گفتگو با روسیه بر سر استقرار یک سامانه دفاع ضد موشکی به نتیجه‌ی مشخصی برسد اما به نظر می‌رسد تاکنون مذاکرات بی‌نتیجه بوده است.

دیمیتری مدودف که روزهای پایانی دوران ریاست جمهوری خود را می‌گذراند روز جمعه (۲۳ مارس/ ۴ فروردین ۹۱) با اشاره به گفتگوهای مسکو با ناتو گفت، مذاکرات همچنان ادامه دارد اما زمان زیادی برای رسیدن به توافق باقی ‌نمانده است. ظاهرا اظهارات مدودف واکنشی به سخنان یک روز پیش دبیر کل ناتو آندرس فوگ راسموسن است.

راسموسن پنجشنبه (۲۲ مارس) در بروکسل اعلام کرد در حاشیه دیدار سران ناتو در ماه مه گفتگویی با روسیه انجام نخواهد شد. علت این امر مشغله‌های فراوان رئیس جمهور جدید روسیه ولادیمیر پوتین و دشواری هماهنگ کردن قرار ملاقات با او ذکر شده است.

نگرانی پوتین از شکست سیاست خارجی

دبیرکل ناتو پیشتر گفته بود دیدار با روسیه در نشست آینده سران ناتو تنها در صورتی انجام خواهد شد که پیش از آن دو طرف در مورد استقرار سامانه دفاعی در اروپا به توافق رسیده باشند. آلکساندر رار مدیر انجمن آلمانی سیاست خارجی می‌گوید، با توجه به عدم توافق ناتو و روسیه، برای پوتین راهی به جز انصراف از شرکت در نشست شیکاگو باقی نمانده است.

آلکساندر رار معتقد است استقرار سامانه دفاع ضد موشکی ناتو که ایالات متحده خواهان آن است در نشست شیکاگو به تصویب خواهد رسید و پوتین در صورت شرکت در این نشست راه دیگری ندارد جز این که شاهد خاموش این توافق باشد. او می‌گوید چنین وضعیتی برای ولادیمیر پوتین که روزهای نخست کار خود در کاخ کرملین را آغاز می‌کند یک شکست در عرصه سیاست خارجی خواهد بود.

دفاع از اروپا یا تهدید روسیه؟

به گزارش دویچه وله استیون پی‌فر، کارشناس تسلیحات "انستیتو بروگینگز" در شیگاگو می‌گوید عدم شرکت پوتین در نشست ناتو مایه‌ی تاسف است اما قابل پیش‌بینی بود. او می‌گوید یکی از موانع دست یافتن به توافق، درخواست روسیه از آمریکا برای دادن ضمانت‌های امنیتی است. روسیه از آمریکا می‌خواهد با یک ضمانت‌نامه الزام‌آور حقوقی عدم تهدید روسیه به وسیله سامانه دفاعی را تضمین کند. پیش‌بینی می‌شود سنای آمریکا با چنین تضمینی مخالفت کند.

اختلاف میان روسیه و آمریکا سال‌هاست ادامه دارد. ایالات متحده تاکید می‌کند که سامانه دفاع ضد موشکی قرار است منافع این کشور و هم‌پیمانان ناتو در اروپا را در برابر حمله خارجی حفاظت کند. روسیه استقرار سیستم‌های رادار و سکوی پرتاب موشک‌های رهگیر در نزدیکی مرزهای خود را تهدیدی برای این کشور ارزیابی می‌کند.

اختلاف بر سر سپر دفاع ضد موشکی پاییز سال گذشته میلادی به اوج خود رسید. آن زمان مدودف تهدید کرد که اگر میان مسکو و واشنگتن توافقی بر سر این مسئله به دست نیاید روسیه موشک‌های کوتاه برد خود را در مرز‌های اتحادیه اروپا مستقر خواهد کرد.

در انتظار دیدار پوتین و اوباما در کمپ دیوید

بنابر گزارش‌ها روسیه مقدمات استقرار موشک‌های خود در کالینگراد در کناره‌ی دریای شرق را از ماه‌ها پیش آماده کرده است. بر این اساس استقرار موشک‌های روسی در نزدیکی مرزهای اتحادیه اروپا ممکن است در نیمه‌ی دوم سال ۲۰۱۲ عملی شود. به اعتقاد کارشناسان چنین اقدامی روابط ناتو و روسیه را دشوارتر خواهد کرد. برخی از ناظران عدم شرکت پوتین در نشست شیکاگو را نشانه‌ی اعتقاد مسکو به بی‌نتیجه بودن مذاکرات با ناتو در موقعیت کنونی می‌دانند.

استیون پی‌فر معتقد است اگر مسکو موشک‌های خود را در مرزهای اروپا مستقر کند نگرانی کشورهایی مانند لهستان که روسیه را تهدیدی برای امنیت خود می‌دانند تایید و تقویت می‌شود. شماری از صاحب‌مظران می‌گویند این اقدام گرچه به از سرگیری دوران جنگ سرد نمی‌انجامد، می‌تواند دور تازه‌ای از مسابقه تسلیحاتی میان روسیه و غرب را به جریان بیندازد.

به رغم افزایش تنش‌ها میان مسکو و غرب، دیدار آتی ولادیمیر پوتین و همتای آمریکایی‌اش باراک اوباما امیدواری‌هایی را برانگیخته است. این دو قرار است در حاشیه اجلاس سران گروه هشت که در ماه مه در کمپ دیوید، نزدیک واشنگتن برگزار می‌شود با یکدیگر ملاقات و گفتگو کنند. این دیدار برخلاف حضور پوتین در نشست ناتو تا کنون لغو نشده است.

BK/MM