در ماههای پایانی سال ۹۵ بارش شدید باران باعث جاری شدن سیل در برخی از استانهای ایران شد اما خشکسالی همچنان ادامه دارد. میزان بارندگی در کل سال در شماری از استانها بسیار کمتر از سال قبل بوده است.
تبلیغات
میانگین بارندگی در مناطق مختلف ایران از ابتدای سال آبی جاری تا روزهای پایانی اسفند ماه ۱۵۰ میلیمتر بر مترمربع بوده که در مقایسه با دوره مشابه سال آبی گذشته چهار درصد کاهش داشته است.
سال آبی یک دوره دوازده ماهه است که ابتدای پائیز هر سال آغاز و تا پایان تابستان سال بعد ادامه دارد. مقامهای وزارت نیرو میانگین بارندگی در سرتاسر یک سال آبی در ایران را بین ۲۴۰ تا ۲۵۰ میلیمتر اعلام کردهاند که بخش اصلی آن به دو فصل پایانی سال مربوط است.
بهگزارش پایگاه اطلاعرسانی وزارت نیرو، رحیم میدانی معاون آب و آبفای این وزارتخانه روز گذشته (دوشنبه ۲۳ اسفند) با استناد به آمار بارشهای سراسر ایران نوشت: «از شش حوضه اصلی کشور چهار حوضه در مقایسه با دوره درازمدت با کاهش بارشها روبرو بوده و تنها دو حوضه بارشهایی بیشتر از متوسط بلندمدت را تجربه کردهاند.»
حوضه آبریز دریای خزر یکی از مناطقی است که با پنج درصد کاهش بارندگی در دو فصل گذشته نسبت به میانگین درازمدت روبرو بوده و بیشترین کاهش به میزان ۲۷ درصد در حوضه مرزی شرق ایران رخ داده است.
خوزستان در صدر استانهای کم باران
در نیمه نخست سال آبی جاری تنها حوضههای آبریز فلات مرکزی و قره قوم ۴ و ۱۱ درصد افزایش بارندگی داشتهاند. حوزه قره قوم در شمال شرقی ایران قرار دارد و شامل مناطقی در مرزهای مشترک با افغانستان و ترکمنستان میشود.
بررسی آمار ارائه شده از میزان بارندگی در بخشهای مختلف کشور حاکی است که از ۳۱ استان ایران ۲۱ استان در دو فصل گذشته در قیاس با دراز مدت به لحاظ کمآبی در وضعیت نامناسبی قرار دارند.
بیشترین کاهش بارندگی در شش ماه گذشته با ۵۰ درصد به استان بحرانزده خوزستان تعلق دارد که مدتهاست با معضلاتی چون آلودگی آب و افزایش شدید ریزگردها دست به گریبان است. استانهای کهگیلویه و بویراحمد، کرمانشاه و ایلام با ۳۷ درصد کاهش بارندگی در ردیف بعدی قرار دارند.
در حالی که میانگین بارندگی در شش ماه گذشته افت داشته، در بسیاری از مناطق بخش بزرگی از بارشها در چند روز رخ داده و به جاری شدن سیل در استانهایی مانند فارس، بوشهر، کهکیلویه، لرستان، خوزستان، هرمزگان و کرمان در پایان بهمن ماه منجر شده است.
کاهش آب ورودی به سدها
به گفته معاون وزیر نیرو به دلیل کاهش بارندگی در پائیز و زمستان که فصلهای اصلی بارش محسوب میشوند حجم آب ورودی به دخیرهگاه سدها نیز دچار افت محسوسی شده و آب ورودی به سدی مانند سد درودزن شیراز که تأمین کننده اصلی آب شرب این شهر است نسبت به سال گذشته ۴۴ درصد و به سد سفیدرود ۵۲ درصد کاهش داشته است.
تصاویر خسارات ناشی از برف، بوران و سیل در ایران
در شهرستان ریگان در استان کرمان ۱۲ نفر در پی جاری شدن سیل مفقود شدهاند. جنازه یک نفر نیز تا کنون در تایباد در استان خراسان رضوی پیدا شده است. در این مجموعه تصاویر خسارات ناشی از برف و بوران و سیل در ایران را ببینید.
عکس: mizanonline.ir
رضا انصاری رئیس مجمع نمایندگان استان فارس گفت که برآورد اولیه میزان خسارت ناشی از سیل تخریب ۵ هزار واحد مسکونی در استان فارس است.
عکس: mizanonline.ir
فسا، داراب، زریندشت و جهرم از جمله مناطق استان فارس هستند که بیشترین خسارات را دیدهاند.
عکس: mizanonline.ir
علی رضا صحرائیان فرماندار جهرم نیز خسارات ناشی از سیل را ۵۰ میلیارد تومان برآورد کرده است.
عکس: mizanonline.ir
امین باقری فرماندار ریگان از مفقود شدن ۱۲ نفر بر اثر سیل در این منطقه خبر داده است.
عکس: mehrnews
رئیس هلال احمر تایباد نیز از پیدا شدن جنازه فردی خبر داده که در مسیر سیل این شهرستان مفقود شده بود.
عکس: mizanonline.ir
به نوشته خبرگزاری ایرنا، راههای ارتباطی ۵۰۰ روستای کردستان بسته شدهاند. همچنین زیرساختهای بین راهی در بوشهر آسیب دیدهاند.
عکس: mizanonline.ir
سد خاکی محمدآباد در فارس در پی بارندگی شدید در هم شکست و بخشی از بازار جهرم نیز فروریخت. شهرداری شیراز از مردم خواسته از تردد در سطح شهر خودداری کنند.
عکس: farsnews
آب گرفتگی معابر پس از باران شدید در شیراز
عکس: mizanonline.ir
به گزارش خبرگزاری "ایرنا" باران شدید در شیراز باعث نشست زمین در برخی خیابانها شده است.
عکس: irna
خسارات ناشی از برف و کولاک در اهر
عکس: tasnimnews
سیلاب در شیراز
عکس: irna
سیلاب در شیراز
عکس: tasnimnews
خسارات ناشی از باران شدید در شهرستان فسا.
عکس: mehrnews
طغیان رودخانه شیراز.
عکس: mehrnews
عکس 141 | 14
رحیم میدانی میگوید به دلیل "مدیریت آب خروجی از سدها"، به رغم کاهش شدید بارندگی حجم آب ذخیره شده در پشت اغلب سدها در وضعیتی مشابه سال گذشته قرار دارد. این "مدیریت" به طور معمول با کاهش جریان آب در پائیندست رودخانهها انجام میشود که یکی از علتهای مهم کمآبی و خشک شدن بسیاری از تالابها و دریاچهها به شمار میرود.
اگر میانگین بارندگی در ایران را بالاترین حد اعلام شده یعنی ۲۵۰ میلیمتر در نظر بگیریم باز هم کمتر از یک سوم متوسط جهانی خواهد بود. مطابق دادههای وزارت نیرو بین ۸۰ تا ۹۰ درصد مساحت ایران را مناطق فراخشک، خشک و نیمهخشک تشکیل میدهند.
خشکسالی انباشته و ادامه کمآبی
در کنار کم آبی و طولانیتر شدن دورههای خشکسالی، تغییرات اقلیمی و آب و هوایی نیز از عواملی هستند که تهدیدی جدی برای ساکنان مناطق خشک و نیمهخشک به حساب میآیند.
شاهرخ فاتح، رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی ابتدای امسال به خبرگزاری ایسنا گفته بود: «همه ۳۱ استان کشور در ماه گذشته (اسفند ۹۴) از حدود یک تا چهار و نیم درجه سلسیوس گرمتر از شرایط طبیعی و مورد انتظار این ماه خود بودهاند.»
فاتح خاطر نشان کرد که عمده مناطق مرکزی، نیمه جنوبی و شرقی ایران و حتی بخشهایی از مازندران، البرز و قزوین درگیر "خشکسالی بلندمدت و انباشته" هستند و این شرایط با بارندگیهای مقطعی بهبود پیدا نمیکند.
به نظر میرسد که با کاهش بارندگی در پائیز و زمستان تامین آب شرب کلانشهری مانند تهران بزرگ که بیش از یک هفتم جمعیت ایران را در خود جا داده در سال آینده با مشکل جدی روبرو شود. مطابق آمار وزارت نیرو میزان آب ورودی به پنج سد اصلی اطراف تهران در دو فصل گذشته ۲۸ درصد کمتر از مدت مشابه در سال قبل بوده است.
جنون سدسازی و تشدید بحران آب در ایران
منابع آبی ایران از ۴۰۰ به ۲۰۰ میلیارد متر مکعب رسیده است. خشکسالی و کاهش بارش تنها یک سوی سکه بحران آب در ایران است. جنون سدسازی، عدم بهینه سازی زیرساختارها و فرهنگ سازی بحران آب را تشدید کردهاند.
عکس: ISNA
بحران آب
به گفته علیرضا دائمی، سرپرست معاونت آب و آبفای وزارت نيرو، "منابع آبی از ۴۰۰ به ۲۰۰ ميليارد مترمكعب رسيده كه تنها ۹۲ ميليارد مترمكعب به جريان سطحی تبدیل شده و ۳۸ ميليارد مترمكعب به سفرههای زيرزمينی نفوذ میکند".
عکس: Mehr
خشکسالی
سرپرست معاونت آب و آبفای وزارت نيرو با اشاره به خشکسالیهای چند سال گذشته میگوید: «سه چهارم كشور در ناحيه كاملا خشک قرار دارد و بارشهایی بين ۵۰ تا ۱۰۰ ميليمتر را تجربه میكند كه بخش مهمی از شهرنشينی و معادن در اين مناطق قرار دارند.»
عکس: Mehr
سادهترین راه، بهترین راه نیست
در سالهای گذشته برای مدیریت نیاز روزافزون آب، سادهترین راه یعنی سد سازی را انتخاب کردند. برابر اطلاعات منتشر شده توسط شرکت مدیریت منابع آب ایران (وابسته به وزارت نیرو)، تا کنون در ایران ۵۹۰ سد به بهرهبرداری رسیده، ۱۳۵ سد دیگر در دست ساخت و ۵۴۶ سد نیز در دست مطالعه هستند که در صورت اتمام ساخت تمام سدها، تعداد کل سدهای کشور به یک هزار و ۲۷۱ سد خواهد رسید.
عکس: FARS
نقش رودخانهها در اکوسیستم
رودخانهها نقش بسیار مهمی در اکوسیستم دارند. وقتی بر روی رودی پرآب سدی ساخته میشود، حوزه پایین دستی آن سد به طور حتم با مشکل کم آبی روبرو میشود و اکوسیستم آن منطقه به مرور زمان تغییر میکند. علاوه بر این، یکی از منابع مهم تغذیه سفرههای آب زیرزمینی نیز رودخانهها هستند که با بستن سد، جلوی روند تغذیه سفرههای آبی گرفته میشود.
عکس: Jamejam
تعادل برهم میخورد
در سالهای گذشته افزایش مصرف آب به دلیل رشد چشمگیر شهرها و استفاده زیاد از آب در صنایع و در کشاورزی بوده است. شیوههای ناصحیح آبیاری باعث شده که مصارف کشاورزی بخش عمده مصرف آب را در ایران تشکیل دهد. تامین این آب با "جنون سدسازی" بر روی رودخانهها باعث برهم خوردن رابطه متعادل حق آب طبیعت و حق آب انسان شد.
عکس: Mehr
حق آب طبیعت
به گفته معاون آب و آبفای وزارت نیرو، در حال حاضر۳۸ ميليارد مترمكعب آب به سفرههای زيرزمينی نفوذ میکند. این میزان آب برای حفظ رطوبت خاک دشتهای ایران کافی نیست و با ادامه این روند دشتهای وسیعی بر اثر خشکسالی غیر قابل استفاده خواهند شد.
عکس: Mehr
کاهش میزان آب خروجی سدها
میزان حجم آب خروجی از سدهای ایران از ابتدای سال آبی جاری (مهرماه ۹۱) تاكنون ۱۷ ميليارد و ۴۰۰ ميليون مترمکعب گزارش شده است که در مقایسه با سال آبی گذشته ۱۲ درصد کاهش نشان میدهد. طبق آمار رسمی "میزان آب خروجی از سدها در مدت مشابه سال آبی گذشته، ۱۹ ميليارد و ۸۰۰ ميليون مترمکعب بوده است".
عکس: IRNA
نبرد بر سر آب
درحالی که آب خروجی از سدها کاهش یافته است، کشاورزان ناچارند با حفر چاههای عمیق به صورت مجاز یا غیر مجاز آب مورد نیاز خود را از سفرههای زیر زمینی تامین کنند. این اقدام در دشتهای اطراف دریاچه ارومیه روند خشک شدن آن را تسریع کرد. نبرد بر سر آب بین استانهای اصفهان و یزد شکل دیگری به خود گرفت.
عکس: MEHR
حجم دینامیک، حجم استاتیک
حجم ديناميک به آب قابل برداشت و حجم استاتیک به آبی گفته میشود که نباید برداشت شود، زیرا برداشت آن فرونشستهای زمين و فروچالهها را ايجاد میكند. با کاهش حجم دینامیک آب، در سالهای گذشته بر حجم برداشت از آبهای سفرههای زیر زمینی افزوده شده و اين اقدام اكنون در جنوب تهران و در استانهای يزد، كرمان، اصفهان وهمدان باعث نشست زمین شدهاست.
عکس: MEHR
نتایج بهرهبرداری از سفرههای زیرزمینی
خشک شدن چشمهها و قنوات، شور شدن منابع آب زیر زمینی، نشست زمین، خسارت به تاسیسات زیر بنایی، تبدیل زمینهای کشاورزی به بیابان، خالی شدن مناطق روستایی و مهاجرت کشاورزان به شهرهای بزرگ از پیامدهای پایین آمدن سطح آبهای زیر زمینی یا تخریب سفرههای آب زیر زمینی است. اکنون برای نمونه از ۱۳ دشت استان همدان وضعیت دو دشت کبودرآهنگ و خماجین بحرانی اعلام شده و ۱۰ دشت دارای وضع ممنوعیت حفاری هستند.
عکس: Mehr
آب برگشتی
به گفته معاونت آب و آبفای وزارت نیرو، ۲۹ میلیارد متر مکعب آب برگشتی وجود دارد که "تلاش شده" در قالب توسعه پایدار استفاده شود. این در حالی است که سیستم شهرسازی ایران به گونهای است که آب مصرفی منازل در سیستم بازیافت فاضلاب یا اگو قرار نمیگیرد، بلکه به درون چاهها در منازل مسکونی روانه میشود.
عکس: MEHR
آبی که به هدر میرود
در حالی که به گفته معاونت آب و آبفای وزارت نیرو، "سه چهارم ایران در ناحیه کاملا خشک قرار دارد و بارشها به ۷۵ درصد بارشهای نرمال کاهش یافته است"، با این حال کوچکترین بارندگی اوضاع شهرهای ایران را آشفته میکند. از سوی دیگر نبود زیرساختارها باعث شده آب حاصل از همین بارش نیز به هدر برود.
عکس: MEHR
انگار نمیدانند
هرچند ۷۵ درصد کل زمین را آب پوشانده است، اما تنها ۳ درصد از کل آبهای موجود بر روی کره زمین آب شیرین است. هر میزان از آلودگی این آب به معنی تشدید "بحران آب" است.
عکس: MEHR
عدم فرهنگ سازی
بحث اسراف در مصرف آب و عدم فرهنگسازی برای شهروندان در مصرف آب زمانی بالا میگیرد که شیرهای آب خشک میشوند.
عکس: IRNA
بهای واقعی آب
طبق آمارهای رسمی،در ایران " ۹۹ درصد به آب شهری و ۸۶ درصد به آب روستايی دسترسی دارند". منابع رسمی قيمت تمام شده آب شرب را هم اكنون (به قيمت سال ۹۰) حدود ۵۹۰ تومان و قيمت تمام شده آب كشاورزی را مترمكعبی۸۰ تومان اعلام کردهاند. باید بدانیم که "بهای واقعی" آب بسیار با ارزشتر از ارزش هر پولی است.