شامگاه یکشنبه (۱۷ مرداد / ۷ اوت) شهر استانبول شاهد تظاهرات صدهاهزار نفری علیه کودتای سه هفته پیش در این کشور بود. این تظاهرات با محافظت حدود ۱۵ هزار مأمور پلیس تحت شعار "دمکراسی و شهدا" و در پی فراخوان رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، برگزار گردید.

رهبران شماری از احزاب اپوزیسیون نیز به دعوت اردوغان از حزب عدالت و توسعه (AKP) در این گردهمایی عظیم شرکت جستند، از جمله کمال قلیچ‌داراوغلو، رهبر حزب جمهوری‌خواه خلق ترکیه (CHP) که حزبی سوسیالیستی است و "دولت باغچه‌لی" دبیرکل حزب حرکت ملی (MHP) که مهم‌ترین حزب ملی‌گرای افراطی در ترکیه است.

رهبران حزب دمکراتیک خلق‌ها (HDP) که دومین نیروی اپوزیسیون در ترکیه و هوادار کردها است، به این تظاهرات دعوت نشده بودند. اردوغان این حزب را به همکاری با حزب ممنوعه کارگران کردستان ترکیه (پ ک ک) متهم می‌کند.

احزابی که رهبران آنها در گردهمایی عظیم استانبول شرکت داشتند، از پشتیبانی حدود ۸۵ درصد از واجدان شرایط رأی در ترکیه برخوردارند.

بن علی ییلدریم، نخست‌وزیر ترکیه، استفاده از پرچم‌های احزاب در این تظاهرات را ممنوع کرده بود تا به این گردهمایی فضایی فراحزبی ببخشد.

بحث مجازات اعدام

اردوغان که در برابر انبوهی از پرچم‌های قرمزرنگ ترکیه سخن می‌گفت، به مسئله بازگرداندن مجازات اعدام به ترکیه نیز پرداخت و تصریح کرد که اگر پارلمان ترکیه در مورد بازگشت مجازات اعدام تصمیم‌گیری و با چنین گامی موافقت کند، او نیز این قدم را تأیید خواهد کرد. او افزود، هر چه باشد در کشوهای دیگر نیز مجازات اعدام وجود دارد.

رئیس‌جمهور ترکیه بلافاصله پس از کودتای نافرجام در این کشور نیز نظراتی مشابه در ارتباط با مجازات اعدام ابراز داشته بود. چنین گامی شانس عضویت آتی ترکیه در اتحادیه اروپا را به صفر خواهد رساند.

بیشتر بخوانید: تشدید جدال لفظی میان ترکیه و اتریش

زیگمار گابریل از حزب سوسیال دمکرات و معاون صدراعظم آلمان در آستانه سخنرانی اردوغان در تظاهرات استانبول خاطرنشان کرده بود، اگر مجازات اعدام به ترکیه بازگردد، مذاکره با این کشور بر سر عضویت در اتحادیه اروپا بی‌معنی خواهد بود.

او در عین حال قطع گفت‌و‌گو با ترکیه در شرایط کنونی را عاقلانه ندانسته و گفته بود: «در وضعیت کنونی باید در پی استفاده از هر راه ممکن برای گفت‌وگو با ترکیه باشیم.»

این در حالی است که برخی از سیاستمداران آلمان خواهان قطع مذاکرات با ترکیه هستند. کریستیان لیندر، رهبر حزب دمکرات آزاد آلمان، روز یکشنبه (۷ اوت / ۱۷ مرداد) در مصاحبه‌ای با شماره روز یکشنبه روزنامه "بیلد" اردوغان را متهم کرد که سرگرم ایجاد رژیمی خودکامه و فردمحور است.

انتقاد از آلمان و نابودی جنبش گولن

رئیس‌جمهور ترکیه از فضای عظیم تظاهرات استفاده کرد تا بار دیگر از آلمان انتقاد کند. او گفت: «آلمان اجازه پخش پیام ویدئویی من را [در تظاهرات اخیر در کلن] نداد، آیا این دمکراسی است؟»

به گفته‌ی او، اما افراطگرایان کرد اجازه دارند در آلمان پیام‌های خود را از طریق کنفرانس‌های ویدئویی ارسال کنند.

یک هفته پیش (یکشنبه ۳۱ ژوئیه) حدود ۴۰ هزار نفر در شهر کلن آلمان به حمایت از رجب طیب اردوغان دست به تظاهرات زده بودند.

بیشتر بخوانید:

دادگاه قانون اساسی آلمان نمایش پیام ویدئویی اردوغان در این گردهمایی را منع کرده و دولت ترکیه نیز پس از این ماجرا سفیر آلمان در آنکارا را احضار کرده بود.

اردوغان در بخشی از سخنان خود نیز به فتح‌الله گولن، واعظ مذهبی تبعیدی در آمریکا پرداخت. رئیس‌جمهور ترکیه جنبش گولن را هدایتگر کودتای اخیر در این کشور می‌داند.

بیشتر بخوانید: آمریکا مدارک ترکیه را برای استرداد گولن ناکافی می‌داند

او در برابر تجمع صدها هزار نفری در استانبول گفت: «دشمنان ما متوجه شده‌اند که راه آنان از این پس دشوارتر خواهد شد. ما از امروز دقیقا بررسی می‌کنیم که چه کسانی در جمع ما هستند، خواه در ارتش و خواه در دستگاه قضایی.»

به گفته او کسانی که "از ما نیستند، بیرون انداخته خواهند شد". اردوغان تصریح کرد که شبکه فتح‌الله گولن نابود خواهد شد.

از کودتای نافرجام در ترکیه (۱۵ ژوئیه) تا کنون ده‌ها هزار قاضی، کارمند، نیروی پلیس و ارتش و همچنین معلم دستگیر یا برکنار شده‌اند. رئیس‌جمهور ترکیه به تازگی نیز تأکید کرده بود که پاکسازی‌ها ادامه خواهد یافت.