اردوغان در تهران؛ از تنش لفظی به سوی آشتی و دوستی
۱۳۹۶ مهر ۱۲, چهارشنبه
رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه، چهارشنبه (۴ اکتبر/ ۱۲ مهر) در چارچوب یک دیدار رسمی همراه با یک هیئت عالی‌رتبه وارد تهران شد. اردوغان و هیات همراه او با حسن روحانی و آیت‌الله خامنه‌ای دیدار کردند.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
در این سفر مولود چاووش‌اوغلو وزیر خارجه، نیهات زیبکچی وزیر اقتصاد، برات آلبایراک وزیر انرژی، بولنت تفنگچی وزیر گمرگ و تجارت، نعمان کورتولموش وزیر فرهنگ و گردشگری ترکیه اردوغان را همراهی کردند.
ترکیب هیات وزیران همراه اردوغان گواه بر این است که محور اصلی گفت‌وگوها بر سر ارتقاء سطح تبادلات تجاری و گردشگری خواهد بود. لحن رسانه‌ها و مقامات در هر دو کشور دوستانه و تبادلات تجاری هم در حال رشد است.
میزان واردات نفت خام ترکیه از ایران در دوره بین ژانویه و ژوئیه سال ۲۰۱۷ نسبت به دوره مشابه سال گذشته تقریبا دوبرابر افزایش یافته است. ترکیه بیشترین واردات نفت خام خود را از ایران انجام داده است و ۵۱ درصد از سهم واردات نفتی ترکیه به ایران تعلق دارد.
مواضع و منافع مشترک ایران و ترکیه
تحولات بسیاری در منطقه رخ داده است که باعث نزدیکی ایران و ترکیه شده است. ایران و ترکیه منافع و مواضع مشترک سیاسی، اقتصادی و حتی نظامی در منطقه پیدا کرده‌اند. افشار سلیمانی سفیر سابق ایران در باکو و کیف که مسائل منطقه را در رسانه‌های ایران تحلیل می‌کند بر این باور است که ترکیه بعد از مذاکراتی که با ایران و روسیه در آستانه در مورد مسائل سوریه انجام داد، مواضع خود را تعدیل کرده است.
به نظر سلیمانی این موضوع باعث شده است که ترکیه با ایران و روسیه در روندی با همدیگر سازگاری پیدا کنند. مسائلی که بین قطر و عربستان اتفاق افتاد هم باعث شد که ترکیه و ایران مواضع مشترکی اتخاذ کنند. اما از نظر سلیمانی آنچه مهم‌تر است بحث تحولات همه‌پرسی در اقلیم کردستان عراق بوده است که حتی باعث مذاکره سران ارتش ترکیه و ایران شده است.
رئیس ارتش ترکیه زمینه سفر اردوغان را آماده کرد
افشار سلیمانی که به عنوان سفیر ایران در باکو و کیف کار کرده در ادامه می‌گوید: «نکته قابل تامل این است که برای نخستین بار یک ارتشبد نظامی پیش‌قراول سفر رئیس جمهوری می‌شود. اصولا سفرهای یک رئیس جمهوری به کشورها این گونه است که یک هیات مقدماتی که عمدتا به سرپرستی معاون وزیر خارجه است به کشوری می‌رود و زمینه سفر را آماده می‌کند و بعد رئیس جمهوری در راس هیاتی به آن کشور سفر می‌کند.»
بیشتر بخوانید: وزارت خارجه ایران برنامه سفر اردوغان به تهران را تشریح کرد
آقای سلیمانی نتیجه می‌گیرد که قرار بوده مذاکراتی قبل از رفتن اردوغان به تهران انجام گیرد، تا احتمالا تفاهم‌های جدی‌تری در عرصه نظامی بین ایران و ترکیه رقم بخورد. این اولین بار است که یک کشور عضو ناتو با ایران که مسائلی با غرب دارد و با آمریکا قطع رابطه کرده می‌خواهد همکاری‌های نظامی داشته باشد.
همکاری سیاسی- نظامی ترکیه و ایران
به نظر این کارشناس اما همکاری نظامی ایران با ترکیه در همه ابعاد نخواهد بود و بیشتر ماهیت سیاسی- نظامی خواهد داشت. او اضافه می‌کند: «چون ترکیه تعهداتی به سازمان پیمان آتلانتیک شمالی دارد و اینها امکان این که ترکیه بتواند با ایران همکاری تمام عیار را انجام بدهد، سلب می‌کند. اما ترکیه با اعضای ناتو هم اختلافاتی دارد. همه پرسی اقلیم هم به آن اضافه شده است. بنابراین این همکاری نظامی با ایران سخت‌افزاری نیست و بیشتر مشورتی و در بحث امنیت ملی و مرزهاست. »
بیشتر بخوانید: همه‌پرسی کردستان عراق؛ ترکیه و ایران در پی تدوین "نقشه راه"
سفیر سابق ایران در باکو و کیف می‌گوید رساندن مراودات ایران و ترکیه به ۳۰ میلیارد دلار با ساز و کار کنونی امکان پذیر نیست. او تاکید می‌کند، با مکانیزم‌های جدید و افزایش لیست کالاهای دارای تعرفه‌های ترجیحی، همکاری‌های بانکی و سرمایه گذاری‌های مشترک نرخ تبادلات تجاری را می توانند افزایش دهند.
آیا زمان شکوفایی مناسبات دو کشور فرا رسیده است؟
حسین زمانلو، کارشناس ارشد سیاست بین الملل، از لوزان سوئیس بر این باور است که سطح مناسبات در وضعیت کنونی دو کشور بیشتر ارتقاء پیدا خواهد کرد. این کارشناس تاکید می‌کند: «در اوج سرد شدن گفتمان‌های بین دو کشور در خصوص مسئله سوریه، مشاهده نمودیم که فرایند تبادلات اقتصادی بین دو کشور از حد پائین خود، پائین تر نرفت، یعنی دو کشور همسایه حد متعادلی از ارتباطات را حفظ نمودند. هر چند با نزدیک‌تر شدن حل بحران سوریه و مسائل مربوط به عراق شاهد همگرایی بیشتر منطقه‌ای بین دو کشور ایران و ترکیه خواهیم بود.»
بیشنر بخوانید: سفر روحانی و اردوغان به قزاقستان
به گفته زمانلو پسابرجام در ایران هنوز نتوانسته زیر ساخت‌ها و بسترهای افزایش سطح روابط اقتصادی بین دو کشور را فراهم نماید. او همچنین تاکید می‌کند: «فراموش نکنیم در پشت پرده اوج روابط دوستانه و همکاری‌های دو طرف، رقابت سنگینی در جریان است. خصوصا ایران از افزایش نفوذ اقتصادی ترکیه در اقتصاد خویش نگران است و در این خصوص گام‌های آهسته‌تری برخواهد داشت. به نظر می‌رسد هر دو دولت به لحاظ استراتژیک همکاری‌های طولانی مدتی خواهند داشت و نیاز متقابل در عرصه های گوناگون این همکاری‌ها را تداوم خواهد بخشید.»
به گفته محمد صالح خاتم، روزنامه‌نگار و تحلیل‌گر مسائل ترکیه از استانبول هم معادلات منطقه‌ای تغییر یافته است و ترکیه سعی دارد با یک استراتژی چند وجهی و ضمن تصحیح برخی از سیاست‌های گذشته، دوباره قدرت تأثیرگذاری خود را افزایش دهد.
او تاکید می‌کند: «ترکیه که در سوریه ابتدا به برکناری اسد از قدرت می‌اندیشید در اوان کار غرب را هم در کنار خود می‌پنداشت. ولی با گذشت زمان به این درک رسید که آمریکا و کشورهای اروپایی در ورای مسئله سوریه به دنبال طرح یک خاورمیانه جدید هستند. طرحی که در درجه اول تمامیت ارضی ایران و ترکیه را تهدید می‌کند.»
این کارشناس تاکید می‌کند که به رغم بهبود مناسبات ترکیه و ایران فعلا سخن گفتن از "شکوفایی" مناسبات اشتباه است و اختلافات بین دو کشور همچنان لاینحل مانده‌اند. این کارشناس به موضع‌گیری چاووش اوغلو در این باره اشاره می‌کند که از سیاست‌های ایران به شدت انتقاد کرده است.
بیشتر بخوانید: گفت‌وگوی تلفنی روحانی و اردوغان برای گسترش روابط دوجانبه
مولود چاووش‌اوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه در آستانه سفر اردوغان به تهران نارضایتی خود را از برخی سیاست‌های ایران در سوریه، عراق و دیگر کشورهای منطقه ابراز کرد. وزیر خارجه ترکیه گفت که رویکرد ترکیه مبتنی بر مذهب نیست. او تاکید کرد: «برای ما سنی و شیعی تفاوتی ندارد. در اصل مخالف همین مذهب‌گرایی هستیم و از ایران هم به همین خاطر انتقاد می‌کنیم.»
به‌رغم اختلافاتی که چاووش اوغلو ذکر می‌کند، او همکاری کنونی دو کشور را بازهم "استراتژیک" می‌داند. در این میان رشد تبادلات تجاری ایران و ترکیه می‌تواند به کاهش اختلافات این دو کشور همسایه بیشتر کمک کند.