این روزها بازار ارز ایران شاهد رکوردهای تاریخی برابری ریال در مقابل ارزهای رایج اروپایی، آمریکایی و آسیایی است. روز سه شنبه دهم آبان ماه ( اول نوامبر) قیمت دلار آمریکا به رقم ۱۳هزار و ۱۸۰ ریال رسید که نسبت به روز شنبه همین هفته ۱۵۰ ریال افزایش را نشان می‌دهد.

در معاملات همین روز یورو، واحد پول اروپایی نیز ۱۸ هزار ۲۵۰ ریال به فروش رسید. پوند انگلستان رکود بی‌سابقه‌ی ۲۱ هزار و ۱۱۰ریال را پشت سر گذاشت. درهم امارات نیز ۳ هزار ۶۲۰ ریال معامله شد که نسبت به روز شنبه همین هفته ۴۰ ریال رشد داشت. این بالاترین نرخ درهم در برابر ریال محسوب می‌گردد.

نقش بانک مرکزی ایران در بازار ارز

در خرداد ماه سال جاری، زمانی که دلار به ۱۲ هزار و ۵۰۰ ریال رسیده بود، رییس کل بانک مرکزی اعلام کرد که با سیاست‌هایی که اعمال خواهد شد، قیمت دلار به‌زودی کاهش خواهد یافت؛ کاهش قیمتی که محقق شد اما دوام چندانی نداشت و روند صعودی دلار ادامه یافت.

پس از آن بانک مرکزی ایران تلاش کرد که با تزریق ارز به بازار، قیمت‌ها را کنترل کند اما این اقدام در بلند مدت موثر نبود. دلیل ناموفقیت این سیاست را می‌توان در تمایل مشتریان برای خرید ارز به عنوان سرمایه‌گذاری مطمئن جستجو کرد.

این بانک همچنین در دوره‌ای کوتاه کوشید که با افزایش قیمت ارز دولتی و نزدیک کردن آن به سطح بازار از سودجویی دلالان و به وجود آمدن رانت در بازار جلوگیری کند؛ سیاستی که به علت پیامدهای منفی آن و شتاب گرفتن افزایش قیمت ارزهای خارجی متوقف شد.

در این شرایط محمود بهمنی، رییس بانک مرکزی ایران می‌گوید از ساز و کارهای بازار پیروی خواهند کرد. وی معتقد است، فروش ارز دولتی که نسبت به قیمت بازار تفاوت قابل توجه‌ای دارد «تنها به سود قاچاق» خواهد بود.

در اقدامی دیگر بانک مرکزی ایران روز سه‌شنبه (۱۰ آبان / اول نوامبر)، نرخ جدیدی را برای ارز مسافرتی اعلام کرد که طبق آن قیمت ارز مسافرتی بر اساس قیمت شعبه‌های فروش ارز در مناطق آزاد خواهد بود.

به اعتقاد مقامات بانک مرکزی، «افرادی از طریق جعل، تقلب و همچنین انجام مسافرت‌های صوری حتی چند ساعته نسبت به دریافت ارز مسافرتی اقدام می‌کنند و حتی در این رابطه با توافقات قبلی درخصوص انتفاع طرفین از ارز مسافرتی دریافتی، از افرادی به صورت گروهی استفاده می شود.» افزون بر آن تفاوت ارز مسافرتی و قیمت بازار موجب شده است که «بلیت مسافرتی برای مسافران واقعی کمیاب شود و بانک‌ها شاهد ازدحام مسافران غیر واقعی باشند.»

به نظر می‌رسد در شرایط حاضر مهمترین نهاد سیاست‌گذاری پولی ایران در بازار ارز کشور نقش چندانی ندارد. از سوی دیگر نظام پولی ایران به شدت تحت تاثیر تحریم‌های بین‌المللی و احتمال تحریم بانک مرکزی است.

برخی کارشناسان اما معتقدند دولت از افزایش قیمت سکه طلا و ارز برای کنترل تورم و تامین نقدینگی مورد نیاز دولت استفاده می‌کند. امری که گرچه در میان‌مدت شاید موثر واقع شود، اما در درازمدت برای اقتصاد ایران بدون ضرر نخواهد بود.

MI/SA