در سال ۱۹۶۶ موضوع تاثیر واژگان بر روان انسان مورد تحقیق قرار گرفت و نتایج حاصله در مجله شخصیت و روان‌شناسی اجتماعی به چاپ رسید. این مقاله که توسط سه پژوهشگر دانشگاه نیویورک نوشته شده نشان می‌دهد که کلیشه‌های ذهنی، ناخودآگاه روی حرکات ما تاثیر دارند.

در بیستمین سالگرد تحقیق روی این فرضیه پیئر بارتلمی خبرنگار روزنامه لوموند موضوع را مجددا تحت بررسی قرار می‌دهد. او ابتدا به نتیجه تحقیق دانشمندان در سال ۱۹۹۶می‌پردازد.

در این تحقیق از ۳۰ دانشجو دعوت شد که در چارچوب تمرینی ذهنی با واژگان، با کلماتی که آزمایشگر تعیین می‌کند جملاتی بسازند. به گروه اول که تحت آزمایش نیستند و در اصطلاح روان‌شناسی گروه شاهد نام دارند، واژه‌هایی خنثی و به گروه تحت آزمایش کلماتی کلیشه‌ای مربوط به سالمندان داده می‌شود ( برای مثال: پیر، تنها، وانهاده، از‌پاافتاده، خاکستری، مودب، سخت و انعطاف ناپذیر، عاقل، بازنشسته و غیره).

هر شرکت‌کننده ۳۰ کارت متشکل از ۵ واژه دریافت می‌کند و باید با استفاده از ۴ واژه از این ۵ واژه داده شده یک جمله صحیح دستوری بسازد و سپس آزمایشگر به او مسیر منتهی به آسانسور برای خروج از ساختمان را نشان می‌دهد.

فرد مورد آزمون تصور می‌کند که بازی پایان یافته در صورتی که بخش مهیج آزمون در واقع آغاز شده است. او وسایل خود را بر‌می‌دارد، از اتاق خارج می‌شود، راهروی ۷۵/ ۹ متری را طی می‌کند بدون آن که بداند سرعت‌اش محاسبه می‌شود. وقتی به آسانسور می‌رسد، آزمایشگر به او ملحق می‌شود وخبر می‌دهد که این یک آزمایش بوده است و از او می‌پرسد که آیا متوجه شده است واژه‌هایی که روی آن کار کرده به کلیشه سالمندی مرتبط بوده‌اند و آیا تصور می‌کند که این واژه‌ها روی رفتار او اثرگذار بوده‌اند. در هر دو مورد پاسخ منفی است.

نتایج حاصله

افراد گروه شاهد این مسیر را به طور متوسط در ۳ /۷ ثانیه پیموه‌اند، مسیری که افراد گروه مورد آزمایش به طور میانگین با یک ثانیه اختلاف در ۲ /۸ ثانیه طی کرده‌اند. آیا این امر تصادفی بوده است؟

پژوهشگران برای اطمینان خاطر این آزمایش را با ۳۰ دانشجوی دیگر تکرار کردند. نتیجه به طرزی شگفت‌انگیز یکسان بود: ۲۳ /۷ برای گروه شاهد در مقابل ۲ /۸ برای گروه تحت آزمایش. برای پژوهشگران این نتایج به این معنا هستند که رفتار جسمانی افراد تحت آزمون به صورت ناخودآگاه تحت تاثیرواژگان متعلق به کلیشه‌ای خاص بوده است.

آنچه روی می‌دهد این است که واژگان کلیشه‌ای مربوط به افراد سالمند باعث کندی و کاهش سرعت می‌شود. در واقع وقتی فکرافراد جوان به طور ناخودآگاه متوجه افراد سالمند می‌شود ریتم حرکت آنها نیزتغییر کرده و کند می‌شود.

پیئر بارتلمی در سال ۲۰۱۱ مجددا این موضوع را بررسی می‌کند و دو سال بعد طی یک گفت‌وگو در برنامه رادیویی با سید کوئیده، پژوهشگرعصب‌شناس موسسات تحقیقات علمی پاریس، موضوع را به بحث می‌‌گذارد.

از نظر سید کوئیده نتایج حاصله صراحتا این مطلب را تایید نمی‌کند. آزمون مشابهی که در سال ۲۰۱۲ توسط گروه پژوهشی دانشگاه بروکسل انجام شد تاثیر کلیشه‌های واژگانی بر رفتار انسانی را به طور مشخص نشان نمی‌دهند.

به نظر بارتلمی تحقیقات در مبحث روان‌شناسی همواره باید تکرار شوند. در حقیقت علم در جاده‌ای پرانشعاب حرکت می‌کند و لازم است موضوعات علمی بی‌وقفه دوباره بررسی شوند.