از تحریم فلج‌کننده تا حمله نظامی؛ گزینه‌های مقابله با برنامه هسته‌ای ایران
۱۳۹۰ آذر ۲, چهارشنبه
پس از انتشار آخرین گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره ابعاد نظامی برنامه جنجال‌برانگیز هسته‌ای ایران٬ لحن و ادبیات طرف‌های درگیر ماجرا تغییر محسوسی کرده و به‌شدت تقابل‌جویانه شده است. در روزهای اخیر تحریم‌های گسترده‌تر٬ شدیدتر و گزنده‌تری علیه ایران اعمال شده است که صنعت پتروشیمی و بانک مرکزی٬ قلب اقتصاد کشور را هدف گرفته است. اما آیا این مسیری است که در نهایت قرار است به تقابلی نظامی بی‌انجامد؟
خبرگزاری رویترز در گزارشی تحلیلی از وضعیت پرالتهاب کنونی٬ می‌نویسد که هرچند ایران هزینه هنگفتی برای سرسختی‌های سیاسی خود می‌پردازد٬ اما هنوز از خط قرمزهای ایالات متحده و اسرائیل عبور نکرده؛ خطوط مبهمی که عبور از آن ممکن است حمله نظامی پیش‌گیرانه یا گسترده‌ای بر ضد ایران و تاسیسات هسته‌ایش در پی داشته باشد.
انزوای بیشتر جمهوری اسلامی
گزارش اخیر آژانس٬ بستر مناسبی برای تشدید محدودیت‌ها علیه ایران فراهم کرده و انزوای دیپلماتیک ایران را به اوج رسانده است. موج جدیدی از تحریم‌ها به راه افتاده که پیش‌بینی می‌شود آسیب‌های جدی به اقتصاد ایران وارد کند. در بسیاری از رسانه‌های جهان هم احتمال وقوع جنگ به طور جدی مطرح شده است٬ اما بر اساس گزارش رویترز٬ بسیاری از متخصصان می‌گویند در گزارش جدید آژانس هیچ نکته‌ای را نمی‌توان یافت که بر احتمال حمله نظامی به ایران بیفزاید.
در گزارش تحلیلی رویترز آمده: «کارآمدی حمله نظامی (برای متوقف کردن برنامه هسته‌ای ایران) جای بحث بسیاری دارد و نمی‌توان به سادگی ریسک‌های حمله‌ای را پذیرفت که به‌طور بالقوه می‌تواند مقدمه یک جنگ فاجعه‌بار در منطقه‌ای پرتنش و بی‌ثبات باشد.» گذشته از این٬ یک نکته مهم دیگر هم وجود دارد: «دانش را نمی‌توان بمباران کرد.» ایران به دانش لازم برای تحقق اهداف خود دست‌یافته و حمله نظامی فقط می‌تواند دست‌یابی به آن اهداف را برای چند سال به تعویق بیاندازد.
نگرانی اصلی غرب در موضوع برنامه هسته‌ای ایران٬ غنی‌سازی اورانیوم تا سطح ۲۰ درصد است که به گفته متخصصان بالاتر از سطح مورد نیاز برای فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای است. اما اورانیوم ۲۰ درصد غنی‌شده برای ساخت بمب مناسب نیست. برای رساندن آن به حدی که در تولید بمب به کار آید٬ ایران در ابتدا باید بازرسان آژانس را اخراج کند و ذخایر اورانیوم خود را از سایت‌های موجود به نقاطی دیگر انتفال دهد؛ آن‌گاه می‌توان از تهدید فوری سخن گفت. در گزارش آژانس هیچ مدرکی نیست که نشان دهد غنی‌سازی خارج از نظارت بازرسان این سازمان قرار گرفته است.
تشدید بی‌سابقه تحریم‌ها؛ نبض اقتصاد ایران آماج حملات
غربی‌ها هنوز از تاثیرگذاری "تحریم‌های هدفمند و فلج‌کننده" ناامید نشده‌اند٬ اگرچه تحریم‌ها تا کنون منجر به تغییر رفتاری در حاکمان ایران نشده‌اند. کشورهای غربی با بهره‌گیری از تسلیحات اقتصادی علیه ایران٬ بار دیگر موجی از تحریم‌ها به راه انداخته‌اند که هدف از آن٬ تشدید انزوای دیپلماتیک جمهوری اسلامی و ایجاد اختلال در شریان‌های اصلی انتقال درآمدهای حکومت ایران است.
قطع دسترسی بین‌المللی به بانک مرکزی جمهوری اسلامی٬ روی کاغذ می‌تواند معاملات گسترده نفتی کشور را متوقف کند٬ اما از سوی دیگر ممکن است با ایجاد کمبود در ذخایر جهانی٬ پیامد‌هایی غیرقابل‌پیش‌بینی داشته باشد. چنین اقدامی علیه ایران٬ قطعا بازارهای جهانی نفت و گاز را هم تحت تاثیر قرار خواهد داد.
شدیدترین تحریم‌ها٬ نیازمند حمایت شورای امنیت‌اند و این به‌معنی ضرورت متقاعد کردن کشورهایی نظیر روسیه و چین است که می‌توانند این تصمیمات را وتو کنند. آنها باید متقاعد شوند که تهدید ایران هسته‌ای به اندازه‌ای بزرگ است که جهان باید چنین هزینه گزافی را برای پیش‌گیری از آن بپردازد.
در فضای مجازی
آمریکا و اسرائیل در کنار همه این اقدامات٬ از طریق تسلیحات سایبری و اقدامات خراب‌کارانه‌ی دیگر نیز سعی می‌کنند در برنامه هسته‌ای ایران اخلال ایجاد کنند. استاکس‌نت یکی از این کرم‌های کامپیوتری است که سال گذشته آسیب‌های جدی به برخی از تاسیسات وارد کرد.
اما گزینه نظامی همچنان روی میز است و از آن به‌عنوان اهرم فشار استفاده می‌شود. تام ریپلی٬ از تحلیلگران مسائل دفاعی در انگلیس٬ در گفت‌وگو با رویترز گفته است: «حمله هوایی اسرائیل به ایران و اصابت موشک‌های این کشور به تاسیسات هسته‌ای ایران٬ با هدف تخریب کل تاسیسات٬ بسیار بعید است٬ اما اگر آنها چنین اقدامی کنند٬ جنگ بزرگی آغاز خواهد شد که همه کشورهای منطقه و البته ایالات متحده را در کام خود می‌کشد.» واشنگتن سخت در تلاش است تا از وقوع چنین حمله‌ای از جانب اسرائیل جلوگیری کند.
EN/AA