از سرگیری مناسبات ایران و عربستان پس از هفت سال وقفه
۱۴۰۱ اسفند ۱۹, جمعه
بعد از پنج دور مذاکره ناتمام به میزبانی عراق و عمان، توافق از سرگیری مناسبات ایران و عربستان با وساطت چین به امضا رسید. اعلام شده که طرفین ظرف دو ماه سفارتخانهها و نمایندگیهای دیپلماتیک خود را بازگشایی میکنند.
تبلیغات
رسانههای داخلی ایران با انتشار متن بیانیه مشترک ایران، عربستان سعودی و چین، از توافق برای از سرگیری مناسبات تهران و ریاض خبر دادند. به نوشته ایسنا، توافق روز جمعه ۱۹ اسفند و پس از مذاکرات فشرده دبیر شورای امنیت ملی ایران و همتای سعودی او در پکن نهایی شده است. علی شمخانی، مساعد بن محمد العییان، عضو شورای وزیران عربستان و وانگ ئی عضو شورای دولتی جمهوری خلق چین امضاکنندگان بیانیه هستند.
طبق گزارشها، شمخانی به عنوان نماینده خامنهای، از دوشنبه ۱۵ اسفند در پکن حضور داشته و سفر بهمن ماه ابراهیم رئیسی به چین زمینهساز این مذاکرات چهار روزه بوده است.
در بیانیه مشترک نیز با تاکید بر "ابتکار شایسته" رئیس جمهور چین آمده که هیاتهای طرفین "بر اساس اصل حسن همجواری و با توجه به توافق ایشان با سران دو کشور در میزبانی و حمایت از انجام گفتوگو بین جمهوری اسلامی ایران و پادشاهی عربستان سعودی و همچنین تمایل دو کشور به حل و فصل اختلافات از طریق گفتوگو و دیپلماسی بر اساس پیوندهای برادرانه و با تاکید بر پایبندی دو کشور به اصول و اهداف منشور سازمان ملل و منشور سازنام همکاری اسلامی و اصول و رویههای بینالمللی" به مدت چهار روز در پکن با یکدیگر دیدار داشتند.
بر مبنای بیانیه، قرار است طرفین ظرف حداکثر دو ماه، مناسبات دیپلماتیک خود را از سر بگیرند و سفارتخانهها و نمایندگیها را بازگشایی کنند. عنوان شده که وزیران خارجه دو کشور برای عملیاتی کردن این تصمیم و تمهیدات لازم برای مبادله سفیر، با یکدیگر دیدار خواهند کرد.
پیشتر، پنج دور مذاکره بین ایران و عربستان با وساطت عراق و عمان انجام گرفته بود. بیانیه علاوه بر چین، از عراق و عمان نیز برای میزبانی گفتوگوهای قبلی قدردانی کرده و با تاکید بر "اراده قاطع" تهران، ریاض و پکن در به کارگیری تمامی تلاشها برای تقویت صلح و امنیت منطقهای و بینالمللی پایان میگیرد.
جزییات بیشتری از توافق طرفین در دست نیست، جز آن که هر دو طرف بر اجرای موافقتنامه همکاریهای امنیتی سال ۱۳۸۰ و موافقتنامه عمومی همکاریهای اقتصادی، فنی، ورزشی سال ۱۳۷۷ و احترام به حاکمیت و عدم دخالت در امور داخلی یکدیگر تاکید کردهاند.
حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه جمهوری اسلامی در توییتی نوشته است: «بازگشت روابط طبیعی میان ج.ا.ایران و عربستان سعودی ظرفیتهای بزرگی را در اختیار دو کشور، منطقه و جهان اسلام قرار میدهد. سیاست همسایگی بعنوان محور کلیدی سیاست خارجی دولت سیزدهم، با قوت در مسیر درست پیش میرود و دستگاه دیپلماسی فعالانه در پس تمهید گام های بیشتر منطقهای است.»
مذاکرات طرفین برای احیای رابطه از فروردین ۱۴۰۱ شروع شده بود. در یکی از آخرین موضعگیریها، سخنگوی وزارت خارجه ایران گفته بود که گفتوگوها به پیش شرط نیاز ندارند.
یک سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ سفید در نخستین واکنش به توافق تهران و ریاض گفت، آمریکا از هر تلاش برای کمک به تنشزدایی استقبال میکند. رویترز به نقل از این مقام نوشت: «ما از گزارشها مطلع هستیم و تنشزدایی در خاورمیانه و دپبلماسی توام با بازدارندگی را امری کلیدی میدانیم.»
شمخانی: نگاه به آینده داریم
وبسایت نورنیوز" نزدیک به شورایعالی امنیت ملی ایران به نقل از علی شمخانی نوشته که گفتوگوهای دو کشور "صریح، شفاف، همهجانبه و سازنده" بود: «رفع سوءتفاهمها و نگاه رو به آینده در روابط تهران-ریاض، قطعا توسعه ثبات و امنیت منطقهای و افزایش همکاری کشورهای حوزه خلیج فارس و جهان اسلام را برای مدیریت چالشهای موجود بهدنبال خواهد داشت.»
در ماههای گذشته وزارت خارجه ایران روی آمادگی طرفین برای مذاکره تاکید داشت. رسانههای حکومتی در ایران، مانند ایرنا و ایسنا توافق تازه را به ضرر آمریکا و اسرائیل توصیف کردهاند. ایسنا در استقبال از توافق تهران و ریاض نوشت: «روابط دوستانه کشورهای منطقه به طور قطع مانعی جدی بر سر راه حضور و دخالت کشورهای فرامنطقهای و رژیم غاصب صهیونیستی در حوزه غرب آسیا خواهد شد.»
مناسبات دو قدرت شیعی و سنی منطقه، از نظر تاریخی و رقابتهای سیاسی و اقتصادی پر فراز و نشیب بوده اما در سال ۱۳۹۴ به نقطه عطف رسید. روابط دیپلماتیک دو کشور پس از یورش بسیجیها و حزباللهیها به سفارت و کنسولگری این کشور در تهران و مشهد قطع شد. علت این حمله که زیر چشم پلیس و ماموران حکومتی جمهوری اسلامی رخ داد، اعتراض به اعدام شیخ باقر النمر، روحانی معترض شیعه بود. ریاض در واکنش به این یورش، دپیلماتهای جمهوری اسلامی را اخراج و کلیه مناسبات تجاری خود با ایران را پایان یافته اعلام کرد. پروازها بین دو کشور به استثنای امور مربوط به حج هم لغو شدند.
این حمله در سطح جهانی و در شورای امنیت سازمان ملل محکوم شد و واکنش تند اتحادیه عرب و کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس را در پی داشت. مقامات رسمی جمهوری اسلامی هم آن را تقبیح کردند و به گردن عناصر خودسر انداختند. علی خامنهای هر چند این کار را بد و غلط خواند اما در عین حال گفتٰ: «جوانان مومن و انقلابی را نباید به این دلیل تحت فشار گذاشت.»
روایت تصویری تنش سیاسی میان عربستان و ایران
اعدام نمر النمر به تیرگی مناسبات دو کشور ایران و عربستان دامن زد. رویدادی با پیامدهای گسترده برای منطقه و جهان.
عکس: picture alliance/dpa/Y. Arhab
شیخ نمر باقر النمر رهبر شیعیان معترض عربستان
نمر النمر یکی از رهبران سرشناس شیعی مذهب عربستان سعودی و از مخالفان خانواده سلطنتی در منطقه قطیف در استان شرقی عربستان سعودی بود. نمر النمر پیش از دستگیری خواستار خودمختاری منطقه قطیف در شرق عربستان شده بود. اکثر ساکنان قطیف که از مناطق نفتی مهم کشور به شمار میرود، شیعه هستند.
عکس: Reuters/K. Abdullah
دستگیری نمر النمر
نمر النمر در تابستان سال ۲۰۱۲ در العوامیه، شهر مجاور قطیف دستگیر شد. پلیس عربستان میگوید وی در زمان بازداشت، در اتومبیل خود، اسلحه داشته و در صدد فرار بوده است. هواداران النمر این اتهامات را رد میکنند. شیخ نمر النمر در جریان دستگیری مورد اصابت گلوله پلیس قرار گرفت و زخمی شد. تصویر شیخ نمر النمر پس از دستگیری در سال ۲۰۱۲ در عربستان سعودی.
عکس: AFP/GettyImages
وزارت کشورعربستان: شیخ نمر النمر اعدام شد
وزارت کشور عربستان سعودی در تلویزیون این کشور اعلام کرد که "۴۷ تروریست" اعدام شدهاند. نام شیخ نمر النمر، روحانی شیعه نیز در میان اعدامشدگان بود. عربستان سعودی یکی از پنج کشوری است که بیشترین اعدامها را اعمال میکند.
عکس: picture-alliance/AP Photo/J. Gambrell
معترضان سفارت عربستان در تهران را به آتش کشیدند
معترضان به اعدام شیخ نمر النمر، روحانی شیعه، سفارت عربستان در تهران را به آتش کشیدند و دست به تخریب آن زدند. کنسولگری عربستان در مشهد نیز مورد حمله واقع شد. مأموران انتظامی موفق شدند به تجمع معترضان خشمگین در مقابل سفارت عربستان در تهران پایان دهند.
عکس: Isna
تظاهرات در برابر کنسولگری عربستان در مشهد
به رغم آنکه مقامات مسئول پس از تجمعات پرخشونت روز شنبه (۱۲ دی) هر گونه تجمع مقابل نمایندگیهای سیاسی عربستان را ممنوع اعلام کرده بودند، تجمع معترضان به اعدام شیخ النمر روز یکشنبه ادامه یافت. عصر یکشنبه عدهای در مشهد در برابر کنسولگری عربستان تجمع کردند. عکسهای منتشر شده نشاندهنده استفاده از ماشین آبپاش برای متفرق کردن جمعیت است.
عکس: fararu.com
تظاهرات در بحرین
اعدام شیخ نمر با اعتراض شدید شیعیان بحرین روبرو شد. آنها با راه پیماییهایی مخالفت خود را با این اقدام عربستان سعودی اعلام کردند. بحرین یک روز بعد از قطع روابط عربستان سعودی با ایران مناسبات دیپلماتیک خود با جمهوری اسلامی ایران را قطع کرد.
عکس: picture-alliance/dpa/A.Fardan
ایران کاردار عربستان سعودی در تهران را احضار کرد
دولت ایران کاردار عربستان سعودی در تهران را به وزارت امور خارجه احضار و به اعدام شیخ النمر اعتراض کرد. پیشتر سخنگوی وزارت خارجه ایران گفته بود، عربستان برای سیاستهای خود "تاوانی سخت" خواهد پرداخت.
عکس: picture-alliance/AP Photo
آیتالله خامنهای: "دست انتقام الهی گریبان سیاستمداران سعودی را خواهد گرفت"
آیتالله خامنهای با "ناحق" خواندن اعدام شیخ نمر هشدار داد: «دست انتقام الهی گریبان سیاستمداران سعودی را خواهد گرفت». دبیرکل سازمان ملل، اتحادیه اروپا، آمریکا و چهرههای سرشناس عراق نیز به این رویداد واکنش نشان دادند. بانکی مون، دبیر کل سازمان ملل متحد، گفت اعدام شیخ نمر در عربستان سعودی وی را "عمیقا نگران" کرده است.
عکس: Leader.ir
پیامدهای اعدام شیخ نمر به فوتبال ایران و عربستان هم رسید
مهدی تاج، رئیس سازمان لیگ ایران میگوید شکایتی علیه فوتبال عربستان برای ارسال به کنفدراسیون فوتبال آسیا تنظیم شده است. باشگاههای عربستان حاضر در لیگ قهرمانان آسیا ظاهرا ترجیح میدهند در زمینی بیطرف با حریفان ایرانی بازی کنند.
عکس: farsnews.com
عربستان روابط دیپلماتیک خود را با ایران قطع کرد
عادل الجبیر، وزیر امور خارجه عربستان یک روز پس از حمله گروهی از شهروندانی ایرانی به سفارت عربستان سعودی در تهران و تخریب و به آتشکشیدن آن، اعلام کرد که این کشور روابط دیپلماتیک خود با ایران را قطع کرده و از اعضای سفارت ایران در ریاض خواسته تا ۴۸ ساعت آینده خاک عربستان را ترک کنند.
عکس: picture-alliance/dpa/K. Elfiqi
عربستان قصد دارد برادر زاده نمر النمر را نیز اعدام کند
علی النمر، برادر زاده نمر النمر نیز به اعدام محکوم شده است. او ۱۷ ساله بود که در عربستان سعودی دستگیر شد.علی النمر در دادگاه شریعت اسلامی عربستان از جمله به جرم عضویت در یک سازمان تروریستی و پرتاب کوکتل مولوتوف به سوی ماموران پلیس عربستان به اعدام محکوم شده است. از علی النمر اعترافاتی به چاپ رسیده. خانواده او بر این نظرند که این اعترافها زیر شکنجه از متهم گرفته شده است.
عکس: Facebook/Save Ali-Al Nimr
بحرین و سودان مناسبات دیپلماتیک خود را با جمهوری اسلامی ایران قطع کردند
بحرین و سودان نیز به تبعیت از عربستان سعودی مناسبات دیپلماتیک خود را با جمهوری اسلامی ایران قطع کردند. بحرین که همجوار عربستان سعودی است متحد نزدیک این کشور به حساب میآید. حمد بن عیسی آل خلیفه، پادشاه بحرین
عکس: dapd
یورش به سفارتخانهها، تکرار یک تجربه خطا
جمشید فاروقی، رئیس بخش فارسی دویچه وله، در تفسیری با عنوان یورش به سفارتخانهها، تکرار یک تجربه خطا نوشت نیروهای اصولگرا در ایران "به جای جلب توجه اذهان بینالمللی به نقض آشکار حقوق بشر در عربستان و تلاش برای ایجاد موج مخالفت با سیاستهای تحریکآمیز عربستان در منطقه، همان خطای تجربه شده پیشین را تکرار کردند: یورش به سفارتخانه عربستان در تهران و کنسولگری این کشور در مشهد."
عکس: Mehr
آمریکا ایران و عربستان را به تنشزدایی فراخواند
جان کربی، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا دولت آمریکا، با بالا گرفتن تنشهای سیاسی میان ایران و عربستان سعودی شامگاه یکشنبه (۳ دسامبر / ۱۳ دی) در واشنگتن دو کشور را فراخواند تا گامهای لازم را در راه آرامکردن اوضاع بردارند.
عکس: picture alliance/AA/S. Corum
تلاش روحانی برای حفظ آرامش در ایران پس از اعدام شیخ النمر
حسن روحانی اعدام نمر، رهبر شیعیان معترض عربستان را در راستای "دامن زدن به فرقهگرایی، تروریسم و افراط در منطقه" دانست. او ضمن هشدار نسبت به بروز خشونت، دستور شناسایی مهاجمان به نمایندگیهای سیاسی عربستان در ایران را داد.
عکس: picture-alliance/Russian Presidential Press and Information Office/TASS/M. Klimentyev
کوشش ایران و اروپا برای جلوگیری از تنشها پس از اعدام نمر
ایران و اتحادیه اروپا میخواهند از بالا گرفتن تنش در منطقه در پی اعدام شیخ نمر، رهبر معترض شیعیان عربستان، جلوگیری کنند. وزرای خارجه ایران و عربستان نیز به همتای اتریشی خود گفتهاند نمیخواهند تنش میان دو کشور تشدید شود.