در ۱۱ دسامبر سال ۲۰۱۰ تفاهم‌نامه‌ی احداث خط لوله‌ی تاپی (ترکمنستان، افغانستان، پاکستان و هند) بین سران چهار کشور درعشق‌آباد امضاء شد. آمریکا، روسیه، "بانک توسعه آسیا" و حتی برخی از مخالفان دولت افغانستان از جمله گلبدین حکمتیار، از احداث این خط لوله حمایت کردند. مجلس سنای افغانستان نیز اخیرا مصوبه‌ی تاسیس این خط لوله را تصویب کرد.

اما خط لوله‌ی تاپی یا "ترانس افغان" باید از استان‌های هلمند و قندهار بگذرد که تحت نفوذ طالبان قرار دارند و همچنین از مناطق آشوب ‌زده‌ی بلوچستان پاکستان عبور کند. بنابراین مسئله تامين امنیت یکی از مهم‌ترین چالش‌های این پروژه است.

استخدام ۱۲ هزار نیروی ویژه نظامی

وحیدالله شهرانی، وزير معادن و صنايع افغانستان در مجلس سنای این کشور اعلام کرد که ترکمنستان پس از روسیه، ایران و قطر بزرگترین ذخیره گازی جهان است و انتقال گاز این کشور از طریق خاک افغانستان در بهبود وضعیت اقتصادی افغانستان مفید خواهد بود.

شهرانی تائید کرد: «چالش بزرگ اين خط لوله در مسير افغانستان، ناامنی است و به منظورحل اين چالش، وزارت كشور ۱۲ هزار نیروی ویژه نظامی را برای تأمين امنيت آن استخدام خواهد کرد».

شهرانی در مجلس سنا ابراز کرد که مقام‌های این کشور در نظر داشتند ۷ هزار نیروی نظامی ویژه برای تامین امنیت این خط لوله استخدام کنند، اما پس از بررسی‌های بیشتر و ارزیابی تهدید و خطر که از سوی وزارت کشورانجام گرفته، قرار شده است ۱۲ هزار نیروی نظامی ویژه ‌امنیت خط لوله را تامین کنند.

امضای قرارداد بر سر قیمت گاز

از سوی دیگر رسانه‌های ترکمنستان نیز خبر دادند که مذاكراه بر سر قيمت گاز بين تركمنستان، پاكستان و هند هنوز ادامه دارد و قرارداد فروش گاز تركمنستان تا ماه اوت سال ۲۰۱۱ به امضاء خواهد رسید.

انتظار می‌رود که ساخت اين خط لوله گازی ‌که ۱۷۰۰ کیلومتر پيش‌بينی می‌شود تا آخر سال ۲۰۱۴ به پايان برسد. ظرفيت صدور خط لوله تاپی حدود ۳۳ ميليارد مترمكعب گاز طبيعی در سال برآورد می‌شود.

روسیه از طرح تاپی حمایت می‌کند!

کارشناسان امور گاز، حمایت روسیه از طرح تاپی را در اجرائی شدن آن بسیار مهم می‌دانند. ضمیر کابل‌اف، نماینده ویژه‌ی دمیتری مدودیف، رئیس جمهور روسیه در امور افغانستان، به رسانه‌های این کشور گفت، روسیه آماده است در پروژه‌ی خط گاز تاپی سهم بگیرد. وی تاکید کرد که کشورش با تحقق این پروژه مخالفت نمی‌کند.

نماینده روسیه در امور افغانستان همچنین خاطر نشان کرد که اجرای این پروژه نه تنها به نفع افغانستان، بلکه به سود همه‌ی کشورهای منطقه خواهد بود. وی همچنین تائید کرد که با اجرای این پروژه، افغانستان به سوخت ارزان قیمت دست خواهد یافت و از ترانزیت گاز نیز سود خواهد برد.

تبدیل افغانستان به کشور ترانزیت گاز

به نظر محمد ‌یوسف پشتون یکی از مشاوران رئیس جمهور افغانستان اجرای پروژه تاپی افغانستان را به یک کشور ترانزیت گاز تبدیل خواهد کرد. وی همچنین می‌گوید، که ایران نیز می‌تواند به این طرح بپیوندد.

وی پیش از این گفته بود ما نمی‌توانیم ایران را در نظر نگیریم ولی مسئله اصلی این است که چگونه می‌توان ایران را به این پروژه علاقه‌مند کرد. وی درباره‌ی نقش ایران همچنین گفت: «ممکن است هم پیمانان ما که به اجرای این پروژه تمایل دارند شروطی را قائل شوند که ما شاید آن را نپذیریم و شروط ایران را هم امکان دارد ما وهم‌پیمانان غربی ما نپذیرند. به نظر من این مسئله هم یکی ازاساسی‌ترین مشکلات این خط لوله خواهد بود».

ایران فرصت‌ها را از دست داد!

با وجود ارزان و آسان‌تر بودن طرح انتقال گاز ایران به پاکستان وهند، عملا این طرح به دلیل مخالفت و فشارهای سیاسی و اقتصادی آمریکا به شکست انجامید. مقام‌های افغان که با "دویچه وله" صحبت کردند، تاکید داشتند که اجرایی شدن خط لوله‌ی تاپی ارتباطی با موضوع انتقال گازایران به هند ندارد. از سوئی ایران نیز تا کنون در برابر تاسیس خط لوله‌ی جدید تاپی رسما واکنشی نشان نداده‌ است.

اما کارشناسان امور گاز عقیده دارند که همزمانی اولویت یافتن طرح تاپی با تشدید تحریم‌های اقتصادی علیه ایران بی‌ارتباط نیست. آنها دلیل می‌آورند که به دنبال اعمال تحریم‌های اقتصادی شورای امنیت سازمان ملل متحد علیه ایران، طرح تاپی جایگزین "خط لوله‌ی صلح" خط لوله‌ی گازی ایران به هند و پاکستان شد.

حمایت مالی بانک توسعه آسیا از طرح تاپی

هزينه‌ی ساخت خط لوله تاپی حدود ۸ ميليارد دلار برآورد می‌شود. مشکل دیگر خط لوله تاپی تامین هزینه مالی آن است. افغانستان به لحاظ مالی قادر نیست هزینه این خط لوله را تامین کند. مقا‌م‌های افغان صریحا گفتند، برای تامین مالی این پروژه پولی ندارند و در انتظارکمک‌های بین‌المللی و سرمایه‌گذاری بانک توسعه آسیا هستند.

آنها همچنین پیشنهاد می‌کنند خود ترکمنستان بخش اساسی هزینه ساخت خط لوله تاپی را تامین کند. اما گفته می‌شود که مشارکت فعال هند در پروژه‌ی تاپی، مشکل تامین هزینه آن را نیز حل خواهد کرد.

تامین امنیت خط لوله، زمینه‌ای برای اجرای آن

مقام‌ها افغانی که با "دویچه وله" صحب کردند، خاطرنشان می‌کنند که موافقت همه جانبه پیرامون این طرح اکنون وجود دارد. دولت افغانستان طرفدار اجرای هر چه سریع تر پروژه‌ی تاپی است. آنها همچنین تاکید کردند پاکستان هم از این طرح حمایت می‌کند. هند نیز نیاز شدیدی به گاز دارد و حدودا۷۰ تا ۸۰ درصد از گاز خط لوله‌ی تاپی به هند صادر خواهد شد.

کارشناسان امور گاز هم به این مسئله بیشتر توجه می‌کنند که علیرغم بسیاری از مشکلات از جمله "تعیین قيمت گاز و تعرفه‌ی ترانزيت" که هنوز حل نشده است، تامین امنیت خط لوله‌ی تاپی توسط ۱۲ هزار نیروی ویژه نظامی افغان می‌تواند زمینه را برای سرمایه‌گذاری‌ها در این پروژه فراهم کند.

طاهر شیرمحمدی

تحریریه: علی امینی