صبح روز جمعه (۱۶ مهر/ ۸ اکتبر) کمیته نروژی نوبل اعلام کرد که «این کمیته از دیرباز به رابطه مستقیم حقوق بشر با صلح معتقد بوده» و به همین خاطر از میان ۲۷۳ کاندیدای جایزه صلح نوبل ۲۰۱۰، لیو شیائوبو‌، فعال دموکراسی‌خواه، مدافع و مروج حقوق بشر و مخالف سیاسی مشهور چینی را که اکنون در زندان‌های این کشور محبوس است، به عنوان برنده نوبل صلح برگزیده است. قرار است همسر لیوشیابوئو روز شنبه در ملاقات با او در زندان، وی را از برگزیده‌شدن به عنوان برنده جایزه صلح نوبل ۲۰۱۰ باخبر کند.

به گزارش رویترز، مدیر کمیته نوبل در مراسم اعلام نتایج گفت: «چین اکنون دومین اقتصاد بزرگ دنیاست‌، اما مقامات این کشور باید بدانند که هرچقدر این کشور قدرتمندتر شود، وضعیت حقوق بشر در آن با دقت بیشتری مورد بررسی قرار خواهد گرفت تا این کشور مسئولانه‌تر عمل کند؛ همان‌طور که با ایالات متحده پس از جنگ جهانی دوم رفتار شد.» او گفت هدف از این اقدام «حمایت از نیروهایی است که به دنبال اصلاحات دموکراتیک در چین هستند.»

بسیاری از سازمان‌های جهانی، از جمله کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل، و بسیاری از چهره‌های سرشناس مدافع حقوق بشر از جمله دالای لاما، رهبر بوداییان تبت که خود در سال ۱۹۸۹ برنده صلح نوبل شد و واسلاو هاول، رئیس‌جمهور پیشین چک‌، از انتخاب لیو شیائوبو استقبال کرده و او را شایسته ‌این جایزه ارزشمند دانسته‌اند.دالای لاما خواستار آزادی فوری این زندانی سیاسی شده است.

خانم ناوی پیلای، کمیسر حقوق بشر سازمان ملل اعطای جایزه به لیو شیابوئو را «اعتنا و احترام به یکی از مهمترین مدافعان حقوق » خوانده است. او از این که «نقش مهمی که مدافعان حقوق بشر در چین و شماری از کشورهای دیگر بازی می‌کنند» اعتنا و احترام برانگیخته، ابراز خشنودی کرده است.

سازمان گزارشگران بدون مرز هم، تصمیم کمیته نوبل را برای رعایت حقوق بشر دارای ابعادی تاریخی دانسته است.

ژوزه مانوئل باروسو، رئیس کمیسیون اروپا، اعطای نوبل به لیو شیائوبو را پیامی مهم در حمایت از همه کسانی دانسته است که در سراسر جهان برای آزادی و حقوق بشر مبارزه می‌کنند. آلمان نیز از اعطای نوبل به ناراضی چینی و یکی از مدافعان سرشناس حقوق بشر، استقبال کرده است.

رئیس جمهور تایوان تصمیم کمیته نوبل را "تاریخی" توصیف کرده و رهبر اپوزیسیون این کشور گفته است که فشار بر چین باید افزایش یابد تا لیو آزادی خود را به دست آورد و شخصاَ جایزه نوبل را دریافت کند.

رسانه‌های رسمی جمهوری اسلامی تا لحظه انتشار این مطلب، از کنار انتخاب یک مدافع دیگر حقوق بشر به‌عنوان برنده صلح نوبل، تقریباَ به سکوت گذشته‌اند. بنا به برخی ارزیابی‌ها، متهم بودن ایران به نقض حقوق بشر و نیز مناسبات گسترده جمهوری اسلامی ایران با چین می‌تواند علت این رویکرد باشد.

نوبل لای چرخ چین؛ خط و نشان چین برای نروژ

خبرگزاری دولتی چین، شینهووا، تنها واکنش خشم‌گینانه وزارت خارجه این کشور به انتخاب لیو شیائوبو را منتشر کرده و جزئیات خبرهای پیرامون انتخاب این مخالف سیاسی‌، در شبکه‌های تلویزیونی و خبرگزاری‌های دولتی این کشور منعکس نشده است.

وزارت خارجه چین با صدور بیانیه‌ای اعلام کرده است که «اهدای این جایزه به لیو شیائوبو، جایزه صلح نوبل را بی‌اعتبار خواهد کرد و به روابط چین و نروژ آسیب خواهد رساند.» وزارت خارجه چین معتقد است «اقداماتی که لیو انجام داده، از اساس با خواسته‌ها و آرزوهای آلفرد نوبل و نیز اهداف اصلی جایزه نوبل در تضاد است، چون او مجرمی است که از قوانین اساسی چین تخطی کرده است.»

ون جی‌بائو، نخست‌وزیر چین، در یک کنفرانس خبری در ترکیه از پاسخ به پرسش خبرنگاران در این‌باره خودداری کرد. پلیس چین دست‌کم ۲۰ نفر از فعالانی را که قصد داشتند در پکن اهدای صلح نوبل به لیو را جشن بگیرند، بازداشت کرده است.

گفته می‌شود اعطای این جایزه ‌به لیو شیائوبو، وضعیت حقوق بشر در چین و سایر نظام‌های بسته و استبدادی را بار دیگر در کانون توجه جهان قرار خواهد داد. چین به عنوان کشوری با رشد اقتصادی چشمگیر، به ایفای نقش‌های بزرگ‌تر در عرصه جهانی می‌اندیشد، در حالی که به لحاظ رعایت حقوق بشر با کاستی‌ها و ضعف‌های اساسی روبرو است.

مقامات پکن پیش‌بینی می‌کردند که جایزه صلح نوبل امسال تقدیم این فعال دموکراسی‌خواه خواهد شد، و به همین خاطر اوایل سال جاری میلادی، معاون وزیر خارجه این کشور به رئیس موسسه نوبل هشدار داده بود که اعطای این جایزه به لیو، بر روابط سیاسی چین و نروژ و مناسبات تجاری میان این دو کشور تاثیر منفی خواهد داشت. پیش از این هم دولت چین در سال ۱۹۸۹ به اعطای جایزه صلح نوبل به دالایی لاما، رهبر بوداییان تبت اعتراض کرده بود.

نوبل صلح؛ بار دیگر حمایت از مخالفان سیاسی در جوامع بسته

لیو شیائوبو ۵۴ ساله، دسامبر سال گذشته به‌خاطر آنچه «اقدام براندازانه علیه دولت مرکزی» خوانده شده، به ۱۱ سال حبس محکوم شد و اکنون کمتر از یک سال از دوران محکومیت خود را گذرانده است. لیو از طراحان و راهبران طرح صدور مانیفست موسوم به «منشور ۰۸» بود که در آن روشنفکران و فعالان چینی خواستار تحقق آزادی بیان و اصلاحات دموکراتیک در نظام سیاسی تک‌حزبی این کشور شدند.

این استاد سابق ادبیات‌، از سال ۱۹۸۹ و در زمانی که اعتصاب مخالفان در جریان اعتراضات میدان تیان‌آنمن را رهبری می‌کرد، مشهور شد. او در پی این اعتراضات ۲۰ ماه زندانی شد و در دهه ۱۹۹۰ سه سال را در اردوگاه آموزش اجباری سپری کرد. پس از آن نیز لیو در بسیاری از مواقع در حصر خانگی بود.

کمیته نوبل که اعضای آن از سوی پارلمان نروژ انتخاب می‌شوند، در روز دهم دسامبر ۲۰۱۰ جایزه‌ای که ارزش مادی آن بیش از یک میلیون یورو است را به برندگان اهدا خواهد کرد. هنوز مشخص نیست که چه کسی به جای لیو شیائوبو در این مراسم شرکت خواهد کرد.

اهدای نوبل صلح که از سال ۱۹۰۱ آغاز شده، همواره از بحث‌‌برانگیزترین جوایز نوبل در جهان بوده است. سال گذشته این جایزه به باراک اوباما، رئیس‌جمهور آمریکا اعطا شد و جنجال‌های بسیاری برانگیخت.

شیرین عبادی‌، حقوق‌دان و وکیل سرشناس ایرانی، آخرین مدافع حقوق بشر و مخالف دولتی بود که این جایزه را در سال ۲۰۰۳ از آن خود کرد. احسان نوروزی
تحریریه: فرید وحیدی