اصلاحطلبان در پی "بررسی ریشه" غیاب زنان در کابینه روحانی
۱۳۹۶ مرداد ۲۰, جمعه
غیاب زنان در میان وزیران پیشنهادی کابینه دوازدهم، در کنار نادیده گرفتن اهل سنت، بیشترین انتقادها را متوجه حسن روحانی کرده است. از مراجع شیعه به عنوان عامل اصلی سهیم نکردن زنان و اقلیتها در کابینه سخن میرود.
تبلیغات
محمد رضا عارف، رئیس شورای سیاستگذاری اصلاحطلبان، روز جمعه (۲۰ مرداد/ ۱۱ اوت) با اشاره به غیاب زنان در کابینه پیشنهادی جدید، خواستار "بررسی ریشه" آن شد.
رئیس فراکسیون امید مجلس گفت: «امروز جهان به سمتی رفته که برخی کشورها برای کاهش تنشها وزیر دفاع خود را از زنان انتخاب میکنند، اما امروز در کابینه ما یک زن هم نیست که باید بررسی شود ریشه آن در کجاست.»
محمدرضا عارف همچنین با انتقاد از پایین نگه داشتن نرخ مشارکت زنان در پستهای دولتی افزود: «راهبرد زنان مشخص است و آن افزایش نرخ مشارکت زنان در عرصههای مختلف است.»
عارف پیشتر نیز در واکنش به بیتوجهی عملی روحانی به نیمی از جمعیت کشور، انتظار برآوردهنشده اصلاحطلبان را "حداقل" یک زن در جمع وزیران کابینه عنوان کرده و گفته بود که نمیتواند "شخصا دلیل خاصی" برای غیاب زنان در کابینه بیابد.
زهرا صدراعظم نوری، دبیر مجمع زنان اصلاحطلب نیز همزمان با عارف از سهم اندک زنان در دولت روحانی انتقاد کرد و گفت: «انتظار میرفت سهم زنان در دولت بیش از وضعیت فعلی باشد.»
این فعال اصلاحطلب در عین حال افزود: «اگر چه انتظار داشتیم سهم زنان در دولت بیش از این باشد، با این حال حضور زنان در دولت و مجلس و شوراها موجب تحقق بخشیدن بخشی از خواستههای زنان شده است.»
وزیران پیشنهادی روحانی در یک نگاه
حسن روحانی سه روز بعد از ادای سوگند ریاستجمهوری فهرست وزیران پیشنهادی خود را به مجلس ارائه داد؛ فهرستی یکدست مردانه که هیچ زنی در آن جای ندارد. رئیسجمهور گزینه پیشنهادی خود برای وزارت علوم را هنوز اعلام نکرده است.
عکس: fars
وزارت اطلاعات
محمود علوی گزینه پیشنهادی برای وزارت اطلاعات است. او در کابینه پیشین نیز این سمت را بر عهده داشت. او یکی از وزرایی بود که پیش از ارائه فهرست روحانی بسیار احتمال میرفت که همچنان در کابینه باقی بماند. علوی دکترای فقه و مبانی حقوق اسلامی دارد و چند دوره به عنوان نماینده در مجلس شورای اسلامی حضور داشته است. او همچنین یکی از نمایندگان مجلس خبرگان رهبری است.
عکس: Isna
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
عباس صالحی چنانچه رأی اعتماد مجلس را کسب کند، جانشین رضا صالحی امیری خواهد شد که در دولت یازدهم سمت وزارت فرهنگ را بر عهده داشت. صالحی در دولت پیشین روحانی معاون فرهنگی وزارت ارشاد بود. پس از استعفای علی جنتی از وزارت ارشاد، او به طور موقت به سرپرستی این وزارتخانه منصوب شد و تا زمانی که مجلس به صالحی امیری رأی اعتماد داد، در این سمت بود.
عکس: Mehr
وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات
محمدجواد آذری جهرمی با ۳۶ سال سن جوانترین وزیر پیشنهادی روحانی است. او فارغالتحصیل رشته مهندسی برق قدرت است و به عنوان معاون وزیر ارتباطات در دولت پیشین فعالیت داشت. آذری جهرمی همچنین رئیس هیئت مدیره و مدیرعامل شرکت ارتباطات زیرساخت است که یکی از زیرمجموعههای این وزارتخانه به شمار میرود.
عکس: Mehr
وزارت آموزش و پرورش
محمد بطحایی به جای فخرالدین احمدی دانش آشتیانی پیشنهاد شده که در دولت قبل وزیر آموزش و پرورش بود. او سابقه فعالیت در این وزارتخانه و همچنین سازمان برنامه و بودجه را دارد. بطحایی دارای کارشناسی ارشد مدیریت دولتی است و ۵۴ سال دارد.
عکس: Isna
وزارت امور خارجه
محمدجواد ظریف چهرهای شناختهشده در عرصه بینالمللی که در دولت پیشین نیز عهدهدار این وزارتخانه بود. ظریف نیز یکی از وزرایی بود که احتمال میرفت در دولت جدید نیز همچنان در سمت خود باقی بماند.
عکس: Reuters/L.Jackson
وزارت امور اقتصادی و دارایی
مسعود کرباسیان، ۶۱ ساله و گزینه پیشنهادی به جای علی طیبنیا. او دارای دکترای مدیریت بازرگانی است. در دولت پیشین کرباسیان معاونت وزیر اقتصاد و ریاست کل گمرک را بر عهده داشت.
عکس: Tasnim
وزارت ورزش و جوانان
مسعود سلطانیفر مجددا برای وزارتخانه ورزش و جوانان پیشنهاد شده است. او ۵۸ ساله و دارای مدرک کارشناسی ارشد علوم سیاسی است. سلطانیفر در ابتدای تشکیل دولت یازدهم به عنوان وزیر پیشنهادی همین وزارتخانه به مجلس نهم معرفی شد که مجلس به او رأی اعتماد نداد. در پی آن محمود گودرزی اداره این وزارتخانه را تا زمان استعفایش بر عهده داشت. پس از استعفای او، سلطانیفر مجددا به مجلس پیشنهاد شد که این بار رأی آورد.
عکس: Tasnim
وزارت بهداشت، درمان، آموزش پزشکی
حسن قاضیزاده هاشمی، پزشک متخصص چشم و وزیر بهداشت در دولت قبلی. او که صاحب یک بیمارستان خصوصی است در سال ۹۳ عمل چشم میرحسین موسوی و یک سال بعد عمل چشم مهدی کروبی، رهبران در بند جنبش سبز را انجام داد.
عکس: Fars
وزارت دادگستری
علیرضا آوایی ۶۱ ساله گزینه پیشنهادی برای وزارت دادگستری است. او رئیس دفتر بازرسی ویژه حسن روحانی بوده و پیشتر سمت ریاست کل دادگستری استان تهران را بر عهده داشته است. برادر او، احمد آوایی در دورههای هفتم و هشتم مجلس شورای اسلامی، به عنوان نماینده دزفول در مجلس فعالیت داشت. ۶ سال پیش اتحادیه اروپا علیرضا آوایی را به اتهام "نقض گسترده حقوق شهروندان ایرانی" در فهرست تحریمهای خود جای داد.
عکس: Tasnim
وزارت نیرو
هدایت وزارت نیرو در دولت پیشین بر عهده حمید چیتچیان بود. در دولت دوازدهم حبیبالله بیطرف گزینه پیشنهادی روحانی برای این وزارتخانه است. او که مدرک کارشناسی ارشد مهندسی عمران دارد در دولتهای هفتم و هشتم به عنوان وزیر نیرو فعالیت داشت. بیطرف از سال ۹۵ تا کنون معاونت مهندسی، پژوهش و فناوری وزارت نفت را برعهده دارد.
عکس: Mehr
وزارت نفت
بیژن نامدار زنگنه وزیر نفت دولت پیشین بار دیگر برای ادامه فعالیت در همین سمت به مجلس پیشنهاد شده است. او در سه دوره به عنوان وزیر نفت، در دو دوره به عنوان وزیر نیرو و در دو دوره دیگر به عنوان وزیر جهاد سازندگی سابقه کار داشته است. زنگنه ۶۵ سال دارد و مسنترین نامِزد پیشنهادی در فهرست روحانی است.
عکس: picture-alliance/AP Photo/V. Salemi
وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی
علی ربیعی در دولت قبلی نیز وزیر کار کابینه روحانی بود. آذرماه سال ۹۳ نمایندگان برای پرسش و پاسخ ربیعی را به مجلس دعوت کردند که او در نهایت توانست با پاسخهایش نمایندگان را قانع کند. ربیعی سابقه عضویت در سپاه پاسداران را دارد.
عکس: Mehr
وزارت راه و شهرسازی
گزینه پیشنهادی برای این وزارتخانه عباس آخوندی است که در دولت قبل هم همین سمت را عهدهدار بود. در دوره پیشین او دو بار استیضاح شد که هر دو مرتبه استیضاح آخوندی رأی لازم در مجلس شورای اسلامی را نیاورد و او در سمتش باقی ماند. فروردین امسال در جریان خریداری هواپیماهای جدید توسط ایران، آخوندی در پاسخ به سئوال یک خبرنگار میکروفون او را با عصبانیت از دستش گرفت که این موضوع در رسانهها بازتاب یافت.
عکس: Tasnim
وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح
امیر سرتیپ امیر حاتمی به عنوان جانشین سردار حسین دهقان برای وزارت دفاع پیشنهاد شده است. او آبانماه سال ۹۳ به عنوان جانشین وزیر دفاع منصوب شد. حاتمی پیش از آن جانشینی معاونت ارکان و امور مشترک ستاد کل نیروهای مسلح را بر عهده داشت.
عکس: Tasnim
وزارت صنعت، معدن و تجارت
محمد شریعتمداری گزینه پیشنهادی برای این وزارتخانه است که اگر رأی اعتماد بیاورد جانشین محمدرضا نعمتزاده خواهد شد. او که مدرک دکترای مدیریت دارد، معاون اجرایی روحانی در دولت یازدهم بود. شریعتمداری در دولت محمد خاتمی وزیر بازرگانی بود. علی خامنهای طی حکمی در سال ۸۵ شریعتمداری را عضو شورای راهبردی روابط خارجی کرد. او همچنین جانشین رئیسجمهور در شورای عالی امور ایرانیان خارج از کشور است.
عکس: Irna
وزارت کشور
عبدالرضا رحمانی فضلی، جنجالیترین چهره فهرست وزرای پیشنهادی روحانی است. او در دولت پیشین نیز وزیر کشور بود که عملکردش انتقادهای زیادی را برانگیخت. شماری از نمایندگان مجلس پیشتر هشدار دادهاند که مجلس به او رأی اعتماد نخواهد داد. انتخاب مجدد رحمانی فضلی و همچنین نبود هیچ وزیر پیشنهادی زن در فهرست، دو انتقاد عمدهای است که اصلاحطلبان متوجه روحانی کردهاند.
عکس: ISNA
وزارت جهاد کشاورزی
محمود حجتی، ۶۲ ساله در دولت قبلی نیز در همین سمت فعالیت داشت. او دارای مدرک مهندسی عمران است. در دوره اول ریاستجمهوری خاتمی، محمود حجتی به عنوان وزیر راه و ترابری و در دوره دوم به عنوان وزیر جهاد کشاورزی در کابینه حضور داشت.
عکس: tinn
عکس 171 | 17
صادق زیباکلام، تحلیلگر و استاد علوم سیاسی نیز غیاب وزیر زن در کابینه روحانی را "باعث ناراحتی مردم" خواند و گفت: «همانطور که انتظار میرفت زنان، اهل تسنن و کردها در کابینه حضور ندارند و این موضوع باعث ناراحتی همه مردم و حتی من شده است، اما ناراحتی من نسبت به بقیه متفاوت است، زیرا من از ابتدا انتظار نداشتم که این اقشار در کابینه حضور داشته باشند.»
"پیام متفاوت" معرفی وزیر زن
زیباکلام در تحلیل چشمپوشی رئیس جمهوری ایران از معرفی وزیر زن، این احتمال را مطرح کرده که «خود روحانی بنا بر مصالحی نخواسته است که وزیر زن در کابینهاش وجود داشته باشد، چرا که ممکن بود اسباب کدورت اصولگرایان تندرو و روحانیون و علمای مذهبی را به وجود آورد و باعث برانگیخته شدن حساسیت آنها شود و از این رو روحانی تعمدا وزیر زن معرفی نکرده است.»
از نظر این تحلیلگر سیاسی «معرفی دو معاون و یک دستیار ویژه زن بسیار متفاوت با معرفی یک وزیر زن میباشد، چرا که پیام این دو با هم متفاوت است.»
حسن روحانی بهرغم وعدههای خود و نیز درخواست ۱۷۵ نماینده مجلس، هیچ وزیر زنی را در فهرست کابینه پیشنهادیاش قرار نداد. بدین ترتیب سهم زنان در دولت دوم روحانی تاکنون تنها سه زن در سطح معاونت و دستیاری رئیس جمهور بوده است: معصومه ابتکار و لعیا جنیدی به ترتیب در مقامهای معاونت امور زنان و خانواده و معاونت حقوقی رئیس جمهور و شهیندخت مولاوردی در سمت دستیار روحانی در امور حقوق شهروندی.
به نظر میرسد که فشار مراجع سنتی شیعه نقشی تعیینکننده در غیاب وزیران زن داشته؛ فشاری که رهبر جمهوری اسلامی هم به ندرت در برابر آن ایستاده و چه بسا از آن استقبال هم میکند. علی خامنهای گرچه حضور زنان در "مناصب اجرایی" را مجاز شمرده، اما "افتخار" به آن را "انفعال در برابر گفتمان غربی" دانسته است.
نهایت تلاش روحانی و تیم او، خود را در سخنان اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس جمهور نشان داد که چهارشنبه گذشته گفت: «رئيس جمهور در جلسه امروز دولت تاکيد کرد که پذيرفتهشده نيست که وزرا معاون خانم نداشته باشند. بنابراين اطمينان میدهيم که از زنان مجرب و تحصيلکرده به تعداد قابل توجهی در دولت دوازدهم استفاده کنيم. رئيس جمهور در اين موضوع جدی است و من هم پيگيری خواهم کرد.»
چنانچه وزیر پیشنهادی علوم هم که هنوز معرفی نشده، از میان مردان برگزیده شود، تنها وزیر زن تاریخ جمهوری اسلامی کماکان مرضیه وحید دستجردی، وزیر بهداشت دولت دوم احمدینژاد، خواهد ماند که تازه او هم به خاطر اختلاف با رئیس جمهوری وقت، از مقامش کنار گذاشته شد.
تلاشهای زنان ایران از پهلوی تا امروز به روایت تصویر
هشتم مارس (۱۷ اسفند) روز جهانی زن است. این روز بهانهای است برای به یاد آوردن تلاشهای زنان در سراسر دنیا به منظور دستیابی به حقوق برابر؛ چیزی که هنوز در بسیاری از کشورهای جهان تحقق نیافته است، از جمله در ایران.
عکس: Farhad Rajabali
سن ازدواج قانونی دختران
زنان ایرانی در دوران پهلوی تلاش زیادی برای به دست آوردن حقوق مدنی و سیاسی خود کردند. بر اساس قانون مدنی ایران مصوب سال ۱۳۱۳ سن ازدواج برای دختران ۱۵ سال و برای پسران ۱۸ سال تعیین شد و در شرایط خاص و با ارائه گواهی دادگاه، دختران از ۱۳ سالگی و پسران از ۱۵ سالگی میتوانستند ازدواج کنند. با تصویب قانون حمایت از خانواده در سال ۱۳۴۶ سن ازدواج دختران به ۱۸ سال رسید.
عکس: irdc.ir
حق حضانت
در زمان رضاشاه با تصویب قانون مدنی در سال ۱۳۱۴، زنان توانستند حق حضانت (سرپرستی) کودکان را به دست آورند. بر اساس این قانون، حضانت كودكان پسر در صورت جدايی پدر و مادر تا دوسالگی و دختران تا ۷ سالگی به مادر و بعد از آن به پدر داده شد.
عکس: Public Domain
تلاش برای حقوق سیاسی
در سال ۱۳۴۱ و در زمان حکومت پهلوی دوم زنان ایران طی اعتراضات مدنی توانستند با تلاشهای خود و به همت سناتور مهرانگیز منوچهریان و مهناز افخمی برای اولین بار حق رأی دادن و نیز انتخاب شدن را به دست آورند.
عکس: Kayhan
حق رأی
۱۲ اسفند ۱۳۴۱ دولت اسدالله علم، نخست وزیر وقت ایران، رسما اعلام کرد که شرایط شرکت در انتخابات تغییر کرده و از این پس زنان حق انتخاب کردن و انتخاب شدن دارند. پیش از آن در ۶ بهمن همان سال زنان اجازه پیدا کرده بودند در رفراندوم اصلاحات ارضی که یکی از اصول "انقلاب سفید" و دادن حق رای به زنان نیز یکی از مفاد آن بود، شرکت کنند. با تصویب این قانون حق رای زنان قانونی شد.
کشف حجاب
اشرف پهلوی، خواهر دوقلوی محمدرضا شاه به همراه خواهرش شمس اولین زنانی بودند که در سال ۱۳۱۳ بدون حجاب در دید عموم ظاهر شدند. اشرف پهلوی در سال ۱۳۴۴ به عنوان رئیس کمیسیون زنان سازمان ملل انتخاب شد. اشرف همچنین در فاصله سالهای ۱۳۴۶ تا ۱۳۵۷ رئیس "سازمان زنان ایران" بود. ریاست او البته نه انتخابی بلکه انتصابی از طرف شاه بود.
عکس: tarikhirani.ir
ورود به عرصه سیاسی
از اواخر دهه ۱۳۴۰ زنان ایران کمکم وارد سیستم قضایی و نیز پلیس شدند. پیش از آن البته با انتصاب مهرانگیز منوچهریان به عنوان سناتور توسط محمدرضا شاه، زنان عملا وارد سیستم سیاسی نیز شده بودند. مهرانگیز منوچهریان در فاصله سالهای ۱۳۴۲ تا ۱۳۵۱ سناتور انتصابی در مجلس سنای ایران بود.
عکس: 30 sale
اولین وزیر زن
فرخرو پارسا اولین زنی بود که در زمان پهلوی دوم توانست به مقام وزارت برسد. او در سال ۱۳۴۷ به سمت وزیر آموزش و پرورش انتخاب شد. خانم پارسا در جریان وقوع انقلاب اسلامی در ایران با حکم شیخ صادق خلخالی به دار آویخته شد.
عکس: 7tir.ir
دومین وزیر زن
مهناز افخمی دومین زن وزیر در ایران بود. او در سال ۱۳۵۵ به سمت وزیر مشاور در امور زنان برگزیده شد و تا سال ۱۳۵۷ در این سمت باقی ماند. وی هماکنون در آمریکا زندگی میکند.
عکس: Arsehsevom
مشارکت در انقلاب
در جریان وقوع انقلاب در سال ۱۳۵۷ بسیاری از زنان در تظاهرات و راهپیماییها شرکت کردند اما چند روزی پس از پیروزی انقلاب اسلامی و به قدرت رسیدن آیتالله خمینی، اولین قانونی که ملغا اعلام شد، قانون حمایت از خانواده بود که شرایط زنان را به گونهای بسیار مثبت تغییر داده بود.
اعتراض به حجاب اجباری
پس از اعلام انحلال قانون حمایت از خانواده از سوی آیتالله خمینی، فرمان حجاب اجباری صادر شد. زنان اما این بار ساکت ننشستند و در اعتراضاتی که ۵ روز به طول انجامید با حجاب اجباری مخالفت کردند. این اعتراضات اولین حرکت گروهی زنان برای استیفای حقوقشان پس از انقلاب اسلامی بود.
کمپین یک میلیون امضا
سالهای جنگ و خفقان پس از انقلاب، زنان را هم مانند سایر گروهها به حاشیه راند. کمپین یک میلیون امضا اما یکی از اولین حرکتهای جمعی زنان پس از پایان جنگ ۸ ساله با عراق بود. هدف این کمپین که به صورت چهره به چهره و خیابانی از زنان امضا جمع میکرد، جمعآوری یک میلیون امضا برای تغییر قوانین تبعیضآمیز بود. سیمین بهبهانی شاعر فقید جایزه سیمون دوبوار را به نمایندگی از این کمپین دریافت کرد.
عکس: Behrouz Mehri/AFP/Getty Images
اولین جایزه نوبل صلح
پیش از شروع این کمپین اما چند زن حقوقدان مانند شیرین عبادی و مهرانگیز کار شروع به انتشار مقاله و فعالیت در جهت نقد قوانین تبعیضآمیز کرده بودند. شیرین عبادی به همین دلیل و نیز برای تلاشهایش برای تغییر قانون حضانت کودکان، در سال ۲۰۰۳ جایزه صلح نوبل را دریافت کرد.
عکس: AFP/Getty Images
مجله زنان
شهلا شرکت مدیرمسئول و سردبیر ماهنامه "زنان" در سال ۱۳۷۱ شروع به انتشار این ماهنامه کرد. مجله "زنان" محلی برای انتشار مقالات شیرین عبادی، مهرانگیز کار و دیگر حقوقدانان و برخی از اسلامشناسان برای نقد قوانین تبعیضآمیز بود. این ماهنامه در سال ۱۳۸۷ توقیف شد اما در سال ۱۳۹۴ و پس از ریاست جمهوری حسن روحانی با نام "زنان امروز" دوباره مجوز فعالیت گرفت.
عکس: Getty Images
حضور در جنبش سبز
در اعتراضات گستردهی معروف به "جنبش سبز" که پس از انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۸ صورت گرفت، زنان همدوش مردان و گاه حتی جلوتر از آنها حضور داشتند.
عکس: AFP/Getty Images
مقابله با حجاب اجباری
نتیجه تمام این تلاشها اکنون به جایی رسیده که مثلا در زمینه حجاب اجباری اگرچه قانون حجاب اجباری هیچ تغییری نکرده اما زنان در اماکن عمومی عملا این قانون را زیر پا گذاشته و به مقررات اجباری برای رعایت حجاب تن نمیدهند.
عکس: Khabarde.ir
کار در مشاغل "مردانه"
زنان زیادی در مشاغلی که مردانه تلقی میشود هماکنون مشغول به کارند، از رانندگی اتوبوس گرفته تا کارهای فنی و هنری سختی که معمولا "مردانه" تلقی میشوند.
عکس: MEHR
تاکسی زنانه
زنان تاکسیهای مخصوص خود را هم راه انداختهاند تا با امنیت بیشتری رفت و آمد کنند.
عکس: AP
در عرصه ورزش
در زمینه ورزش نیز هرچند زنان ورزشکار موظف به داشتن حجاب هستند اما توانستهاند در برخی رشتهها تا قهرمانی دنیا نیز پیش روند. هرچند هنوز ورود زنان به عنوان تماشاگر به استادیومهای ورزشی ممنوع است.
عکس: mehrnews.ir
تصرف گام به گام کرسیهای مجلس
در آخرین انتخابات مجلس شورای اسلامی در ایران که هفتم اسفندماه برگزار شد، ۱۴ زن توانستند در مرحله اول وارد مجلس شوند. تعداد زنان نماینده در دور دوم انتخابات ممکن است به ۲۲ نفر برسد.