"اصلاح قانون اساسی" ترکیه: در راستای دموکراسی یا اسلامگرایی؟
۱۳۸۹ شهریور ۲۳, سه‌شنبه
روزنامهی محافظه‌کار "فیگارو" (Le Figaro) چاپ پاریس، روز سه‌شنبه (۱۴ سپتامبر / ۲۳ شهریور) درباره‌ی پذیرش همه‌پرسی ترکیه و قبول موارد اصلاحی در قانون اساسی این کشور نوشت: «رئیس دولت ترکیه، اردوغان، در تلاش برای دگرگونی تاریخی و هماهنگی روند دموکراسی با جریان تجدد است. او ثابت کرد که نتیجه‌ی همه‌پرسی موفقیت دیگری برای پیوستن ترکیه به اروپاست. در بروکسل، اتحادیه‌ی اروپا از نتیجه‌ی انتخاباتی استقبال می‌کند که خود مشوق آن بود. احتمالا ترکیه از بعد نظری و قانونی گام مهمی در راستای پیوستن به اتحادیه‌ی اروپا برداشته است. عضویت ترکیه در اتحادیه در آینده، اهرم مهمی برای روند دموکراسی در این کشور است. اما اختلاف نظر اعضای اتحادیه باعث ناامیدی افکار عمومی نسبت به نتیجه‌ی این همه‌پرسی می‌شود. البته دولت ترکیه می‌فهمد که اصلاحات آینده از نظر سیاسی با بهای بیشتری به دست خواهد آمد».
احتیاط و توجه
روزنامهی هلندی "دو فولکس‌کرانت" (de Volkskrant) در شماره‌ی امروز خود نوشت که اروپا باید همچنان ترکیه را زیر نظر داشته باشد. این روزنامه افزود: «منتقدان، به‌ویژه در میان شهرنشینان غرب‌گرای ترکیه، نگران‌اند که مبادا اردوغان مذهب‌گرا کشور را رفته‌رفته به اسلامگرایی بکشاند. زمانی می‌توان درباره‌ی این نگرانی داوری کرد که شیوه‌ی اجرای قانون اساسی جدید را ببینیم. اردوغان با تعیین قاضیان جدید امیدوار است از تسلط نخبگان سکولار بر دستگاه قضایی این کشور بکاهد. این تصمیم پیامدهای چندانی برای رسیدگی به بزهکاری‌های رایج ندارد؛ اما تأثیر آن بر حقوق زنان یا حقوق مذهبی در جامعه بی‌شک شکل دیگری خواهد داشت. بنابراین اروپا باید به کارکرد دستگاه قضایی ترکیه توجه خاص داشته باشد».
«به سوی دموکراسی»
روزنامهی دانمارکی "برلینسکه تیدنده" (Berlingske Tidende) نیز امروز در موضعی مشابه پذیرش اصلاح قانون اساسی را ابزاری مهم برای پیشبرد دموکراسی از سوی اردوغان و در عین حال زمینه‌ای بالقوه برای اسلامی‌سازی می‌بیند. این روزنامه‌امیدوار است که ترکیه گزینه‌ی نخست را برگزیند.
روزنامهی اتریشی "استاندارد" (Der Standard) چاپ وین در شماره‌ی امروز خود از "گامی مهم در تاریخ ترکیه" سخن گفت. این روزنامه نوشت: «این همه‌پرسی شخصیت‌های سیاسی مهم ترکیه را تغییر نداد یا دولت فعلی را کنار نگذاشت. اما در ترکیه برای نخستین بار در فراسوی درگیری‌های ناخوشایند حزبی، اکثریتی سیاسی به چشم می‌خورد که خواهان روند دموکراسی است... این عده دیگر مطابق تصویر رایج در غرب، طرفداران "حزب عدالت و توسعه"، خانم‌های باحجاب یا دهقانان کم‌سواد نیستند که به فراخوان اردوغان پاسخ داده باشند.»
اسلام، مشکلی برای غرب؟
"کوریره دلا سرا" (Corriere della Sera)، روزنامهی محافظه‌کار ایتالیایی نیز امروز، وضع کنونی ترکیه را آزمونی برای اروپا و سنجش هماهنگی اسلام با دموکراسی ارزیابی می‌کند. این روزنامه می‌افزاید: «در ۹ سال گذشته، یعنی از ۱۱ سپتامبر سال ۲۰۰۱ به این سو، مشکل بنیادگرایی اسلامی هنوز حل نشده است. حتا با تلاش‌های فراوان و پرهزینه‌ی غرب برای مهار این جریان تهدید بنیادگرایی هنوز وجود دارد. یک کشیش تندرو در آمریکا توانست با طرح قرآن‌سوزی صدها مسلمان را در افغانستان و کشمیر علیه مسیحیان و جهان غرب بسیج کند. اصلاح قانون اساسی در ترکیه نشان می‌دهد که اسلام و دموکراسی تا چه حد با هم سازگارند. همچنین مشخص می‌کند آیا وضع قانونی کنونی باعث شکل‌گیری نوع جدیدی از بنیادگرایی اسلامی می‌شود یا خیر. از این جهت ترکیه نه تنها به دلیل اهمیت جغرافیای سیاسی (geopolitical)؛ بلکه به دلیل آینده‌ی روابط اروپا با اسلام اهمیت دارد».
روزنامهی آلمانی "تاگس اشپیگل" (Der Tagesspiegel) نیز از پیامدهای قدرت‌گیری بیشتر ترکیه در منطقه، بدون شباهت به الگوی ایران، نوشت.
این روزنامه می‌نویسد متحدی با وسعت و قدرت ترکیه در آینده در برابر قدرت‌های بزرگ اتحادیه جایگاه عضوی مهم را می‌طلبد. خواسته‌‌ای که اروپا هنوز پاسخ مشخصی برای آن ندارد.
روزنامهی آلمانی "وست‌دویچه‌تسایتونگ" (Westdeutsche Zeitung)، چاپ دوسلدورف نیز با توجه به مشکل ناسازگاری اجتماعی ترک‌‌های آلمان با بنیادهای این کشور، به عضویت ترکیه در اتحادیه‌ی اروپا خوش‌بین نیست.
FS / BB