بحران در یمن با ورود رسمی ارتش عربستان به اوج خود رسید. گروه شیعه الحوثی در شمال یمن و در مرز با عربستان از شش سال قبل فعالیت‌هایی را علیه دولت این کشور صورت داده و این فعالیت‌ها از چند ماه قبل تبدیل به درگیری‌های نظامی شده است.

با این حال تنش هنگامی شکل جدی به خود گرفت که حوثی‌‌ها به روستایی در داخل خاک عربستان حمله کردند و این حمله باعث ورود رسمی ارتش عربستان به جنگ شد.

ارتش‌های یمن و عربستان علیه جریان الحوثی بسیج شده این جنگ را یک جنگ مشترک برای هر دو کشور علیه یک گروه تروریستی و خواهان خودمختاری خوانده‌اند.

این در حالی است که از مدتی قبل، اعتراض‌های گسترده‌ای به نقش ایران در این بحران شده است. جمهوری اسلامی که پیش از این موضعگیری رسمی در قبال حوادث یمن نداشت، به ناگاه خود را به صورت طرفی در این درگیری نشان می‌دهد.

این روند با سخنان علی لاریجانی رییس مجلس ایران آغاز شد که دخالت عربستان در بحران یمن را اسف‌بار خواند. پس از آن روند واکنش‌های ایران به بحران یمن افزایش یافت تا سرانجام به خطبه‌های نماز جمعه در سراسر کشور رسید. خطیب‌های جمعه بر اساس یک دستورالعمل کلی، همگی در بخشی از سخنان خود به بحران یمن پرداخته و سرکوب گروه الحوثی را محکوم کردند.

برخی از خطبای جمعه پا را از این نیز فراتر گذاشته و به عنوان مثال امام جمعه موقت تهران، علی عبدالله صالح رییس‌جمهور یمن را صدام حسین جدید خواند. روزنامه کیهان نیز که از دید تحلیلگران عرب، سخنگوی رسمی رهبر جمهوری اسلامی است، برای دو روز پشت سر هم عنوان اول خود را به یمن اختصاص داده و دولت یمن را محکوم کرد.

نظر تحلیل‌گران عرب

اما تحلیلگران عرب در مورد دخالت‌های ایران در این بحران نظامی چگونه می‌اندیشند؟

احمد غزالی رییس‌جمهور اسبق الجزایر در یادداشتی می‌نویسد: «ايرانى‌ها در بيمارستانى كه در صنعا پايتخت يمن داشتند، اسلحه مخفى كرده بودند و در واقع بيمارستان را تبدیل به پوششى براى حمل و نقل سلاح كرده بودند. دخالت‌های ایران به یمن محدود نشده و عراق، لبنان، کویت، بحرین و امارات را نیز در بر می‌گیرد. ايران با دخالت‌هاى خود و به اسم مبارزه با اسرائيل، توانست كارى انجام دهد كه اسرائيل نتوانست در ۶۰ سال كشت و كشتار در میان فلسطينى‌ها انجام دهد. ايران توانست ملت مسلمان فلسطين را در اين سرزمين‌هاى اشغالى به جان يكديگر انداخته و بين آنها اختلاف بياندازد».

در همین حال عبدالرحمن الراشد مدیر شبکه العربیه نیز می‌گوید: «از طریق درک تفکر استراتژیک ایران در حمایت از گروه‌های جدایی‌طلب یا به عبارت صحیح‌تر دشمن دشمنان ایران، می‌توانیم موضوع را درک کنیم. حوثی‌ها با دولت یمن، مخالفت کرده و تلاش دارند تا به قدرت برسند. هدف دوم از تحرک آنها‌، نگران کردن دولت عربستان و به خطر انداختن مرزهای آن بدون تهدید مستقیم عربستان است».

غسان الامام نیز در روزنامه الشرق‌الاوسط می‌نویسد: « تلاش‌هاى ايران براى فعال كردن شبكه‌هاى خفته، در واقع مرحله‌اى بعد از نفوذ امنيتى به داخل نظام كشورهاى عربى است كه براى مدت‌هاست در سطوح سياسى، ديپلماسى و مالى شاهد آن بوديم و در تنش بين شيعيان و اهل سنت كشورهاى عربى تجلى يافته است. حوثى‌ها اصرار دارند عرصه را بر علی عبدالله صالح رییس‌جمهور یمن تنگ كنند. بدون شك اين خشونت‌ها بدون تحريك رسانه‌هاى وابسته به ايران و حزب‌الله ممكن نبود».

بسیاری از تحلیلگران بر این باور هستند که ایران از طریق فعال کردن گروه‌های جدایی‌طلب در کشورهای عربی و تزریق پول و سلاح به آنها قصد دارد نفوذ منطقه‌ای خود را گسترش داده و بدین ترتیب اهرم‌هایی قوی در مواجهه با غرب در اختیار داشته باشد.

این دسته از تحلیلگران معتقدند، در خاورمیانه جنگی سرد میان عربستان و ایران برای نفوذ بیشتر در جریان است و گروه‌هایی مانند الحوثی در مرز با عربستان می‌توانند این کشور را تحت فشار قرار دهند. در عین حال سیاست‌های آمریکا نیز در خاورمیانه تغییر کرده و شاهد افزایش روزافزون نقش سوریه در منطقه و کمرنگ شدن عربستان و مصر هستیم.

تلاش برای ایجاد هلالی شیعی

در حالی که زیاد بن عبدالله ادریس تحلیلگر عربستانی، از تلاش ایران برای ایجاد هلالی شیعی در منطقه سخن می‌گوید، وفیق سامرائی دیگر تحلیلگر عرب می‌گوید: «اظهارات صریح مسئولان ایرانی ظرف چند روز گذشته در مورد حوادث یمن به خودی خود بیانگر دخالت‌های ایران در این بحران است، هر چند ایران انتظار این اندازه واکنش در قبال این بحران را نداشت. در حالی که تنها مسجد اهل سنت در شهر مشهد توسط دولت ایران تخریب می‌شود، حمایت‌های ایران از گروه شیعه الحوثی جای تعجب بسیار داشته و نشان از تلاش ایران برای نفوذ در کشورهای عربی و ایجاد آشوب دارد».

با این حال این گونه تحلیل‌ها مانع از این نمی‌شود تا برخی دیگر از تحلیلگران و چهره‌های عرب، از دخالت‌های ایران در یمن حمایت نکنند.

روزنامه الاخبار از رسانه‌های نزدیک به حزب‌الله لبنان می‌نویسد: «ایران حق دارد در مورد بحران یمن سخن گفته یا حتی در آن دخالت کند. هنگامی که عربستان به شکل آشکار در کشورهای منطقه نفوذ کرده و به گروه‌هایی برای مقابله با شیعیان و ایران کمک مالی هنگفت می‌کند، چرا ایران نباید با قدرت وارد این جنگ شود. نباید فراموش کرد که هر کشوری به منافع ملی خود اهمیت داده و سعی دارد نفوذ پیرامونی خود را افزایش دهد».

در این بین دولت یمن بعد از مدتی، سکوت خود را شکسته و اعلام کرد که یک کشتی حامل سلاح از ایران برای گروه الحوثی را توقیف کرده است. این نخستین موضعگیری رسمی دولت یمن در قبال دخالت‌های ایران در تنش نظامی جاری است؛ امری که واکنشی از طرف ایران در پی نداشت.

برخی تحلیلگران معتقدند با وجود گروه‌هایی مانند القاعده در منطقه،‌ تلاش ایران برای اعمال نفوذ در کشورهای عربی سرانجام خوشی نداشته و باعث می‌شود تا کشورهای پولدار عربی برای مقابله به مثل، رو به فعال کردن القاعده در مواجهه با ایران بیاورند.

علی مهتدی
تحریریه: مصطفی ملکان