با گذشت یک روز از پرتاب ماهواره خیام از ایستگاه فضایی بایکونور قزاقستان، واکنش های داخلی و بین المللی به این خبر همچنان ادامه دارد.

ایران در ابتدا این ماهواره  ۶۰۰ کیلوگرمی را که روز سه‌شنبه ۱۸ مرداد با موشک ماهواره‌بر «سایوز» روسیه به مدار ۵۰۰ کیلومتری زمین پرتاب شد، ماهواره ای بومی اعلام کرده بود اما به گزارش واشنگتن پست، ساخت و پرتاب این ماهواره در چارچوب توافق چهار سال پیش بین تهران و مسکو انجام شده که در جریان آن، روسیه متعهد شده بود ماهواره روسی «کاناپوس وی» (Kanopus-V) را در اختیار ایران بگذارد.

سفارت روسیه در تهران نیز اعلام کرد که شرکت های روسی این ماهواره را به سفارش ایران ساخته‌اند. در همین حال حسن سالاریه، رئیس سازمان فضایی ایران در نشست خبری پایگاه فضایی ماهدشت، با پذیرش این خبر تایید کرد که این ماهواره به سفارش ایران ولی در یکی از شرکت‌های روسی ساخته شده است.

آقای سالاریه در این نشست خبری اظهار داشت که پرتاب ماهواره خیام به‌خاطر وزن بیش از نیم تنی آن و نیز درصد بسیار بالای موفقیت پرتابگر سایوز،  به روسیه واگذار شد.

به گفته او این ماهواره یک ماهواره سنجشی با دقت بالا به منظور استفاده در حوزه‌های مدیریت منابع، معادن، صنایع، خدمات شهری و مرز‌هاست و همچنین در حوزه‌های کشاورزی نیز کاربرد دارد.

بیشتر بخوانید: ایران استفاده نظامی از ماهواره "خیام" را تکذیب کرد

آقای سالاریه در پاسخ به سوالی، مشخصا به سفارش این ماهواره به یک شرکت روسی اشاره کرد و گفت: «در دهه ۹۰ که اقدام به ساخت این ماهواره کردیم شرکت‌های مختلفی در دنیا مورد ارزیابی قرار گرفت که پس از شناسایی این شرکت‌ها در نهایت یک شرکت معتبر سازنده روسی انتخاب شد.»

او در عین حال اضافه کرد: «جایی تاکید نکردیم که این ماهواره ساخت ما است یا در تولید آن نقش داریم. احتمالا چون همه ماهواره ها قبلا بومی بوده، چنین برداشتی شده که خیام هم کاملا بومی است.»

سفارت روسیه در تهران نیز پیشتر در پستی اینستاگرامی به دیدار هیات ایرانی به سرپرستی وزیر ارتباطات با شرکت دولتی فضایی روسیه در تاریخ ۹ اوت اشاره کرد و نوشت: «این دیدار در جریان بازدید نمایندگان ایران از پایگاه فضایی بایکونور برای مشاهده پرتاب ماهواره سنجش از دور "خیام" که توسط شرکت های روسی به سفارش طرف ایرانی ساخته شده بود، انجام شد.»

هزینه ۴۰ تا ۵۰ میلیون دلاری ماهواره خیام

 رئیس سازمان فضایی ایران در نشست خبری خود با بیان اینکه وزن و طیف و دقت، در قیمت ماهواره‌های سنجشی مانند خیام متفاوت است، گفت طول عمر ماهواره‌های سنجشی عمدتا پنج سال است.

به گفته او این پروژه حدود ۴۰ تا ۵۰ میلیون دلار هزینه در بر داشته است و بسته به نوع ماهواره، هزینه آن شاید به ۱۰۰ میلیون دلار هم برسد.

سالاریه در خصوص دلیل انتخاب پایگاه قزاقستان برای پرتاب ماهواره خیام اظهار داشت که این پایگاه در سال‌های اخیر شکستی در پرتاب‌های خود نداشته است.

او با اشاره به توان کشور روسیه در زمینه هوافضا افزود: «این کشور اولین کشوری است که پرتاب ماهواره و اعزام فضانورد را داشته و بسیاری از کشور‌های پیشرو از تجارب روسیه برای توسعه صنعت فضایی خود الگوبرداری کرده‌اند.»

روسیه پیش از این نیز در اکتبر ۲۰۰۵ ماهواره‌ای به نام سینا-یک را از پایگاه فضایی پلستسک در شمال غربی روسیه به فضا پرتاب کرده بود.

ماهواره خیام با  «قابلیت‌های چشمگیر جاسوسی»

در همین حال یکی از سخنگویان وزارت خارجه آمریکا در گفتگو با خبرگزاری آناتولی اعلام کرد که ایالات متحده از اقدام روسیه برای پرتاب «ماهواره‌ای با قابلیت‌های چشمگیر جاسوسی برای ایران» آگاه است.

پیش از این واشنگتن‌پست با نقل قول از مقام‌های امنیتی غربی در خبری نوشته بود که روسیه قصد دارد از ماهواره خیام جمهوری اسلامی برای اهداف نظامی در اوکراین استفاده کند.

واشنگتن پست نوشته بود  این ماهواره پیشرفته می‌تواند توانایی جاسوسی و تجسسی ایران در منطقه خاورمیانه را بسیار افزایش دهد. اما سالاریه می گوید ماهواره‌ای با این هیبت و قد و قواره نمی‌تواند یک ماهواره جاسوسی باشد و حرف آمریکا در اینباره بسیار کودکانه است.

رئیس سازمان فضایی ایران در واکنش به خبر واشنگتن پست گفت: «خیام یک ماهواره سنجشی برای رفع نیازهای کشور در حوزه مدیریت بحران و دیگر مسائل مرتبط است تا دیتاها به شرکت‌های دانش بنیان فروخته شود.»

از سوی دیگر اطلاعیه اولیه سازمان فضایی ایران اعلام کرده بود: «اطلاعات  ماهواره خیام طبق الگوریتم رمزنگاری شده‌ای که قبلا توسط محققان سازمان فضایی در آن تعبیه شده انجام شده و در این فرآیند هیچ کشور ثالثی امکان دسترسی به اطلاعات آن را ندارد.»

ظاهرا این بخش از اطلاعیه، بدون ارائه توضیح، کمی بعد ویرایش شده و در آن عبارت "کشور ثالث" به "کشور دیگر" تغییر کرده است. همچنین گزارش‌ها حاکی از آنند که بر خلاف گزارش‌های اولیه که خیام را ماهواره روسی «کاناپوس وی» (Kanopus-V) اعلام کرده بودند، این ماهواره یکی از ماهواره های ساخت ‌"انستیتوی تحقیقات علمی  الکترومکانیک تمام روسی" (VNIIEM) است که «Alpha-ES» نام دارد.