ایران و ترکیه به عنوان دو کشور بزرگ منطقه با پیشینه‌ی تاریخی‌شان تاثیری گسترده بر تحولات در خاورمیانه دارند. سیاست‌های متفاوت ترکیه و جمهوری اسلامی در قبال جنبش‌های اعتراضی در کشورهای عربی شکاف میان تهران و آنکارا را بیش از پیش تعمیق بخشیده است.

در روزهای گذشته مقام‌های رسمی، نظامی و دینی ایران هر چه بیشتر سیاست‌های ترکیه را مورد نقد قرار داده‌اند. به نظر می‌رسد که دو نگرش متفاوت از اسلام و انزوای هر چه بیشتر جمهوری اسلامی در میان نیروهای معتدل مسلمان دلیل حملات و انتقاد مقامات ایرانی شده است.

یکی دیگر از موارد مهم اختلاف میان دو کشور استقرار تاسیسات سپر دفاع موشکی ناتو در خاک ترکیه است. ترکیه به عنوان عضو ناتو خود را موظف می‌داند که در هماهنگی با برنامه‌های کلی این پیمان نظامی عمل کند. احمد وحیدی، وزیر فاع ایران در هفته گذشته اعلام کرد که استقرار سامانه ضدموشکی در ترکیه در جهت «دفاع از رژیم صهیونیستی و آمریکا» بوده و ترکیه در زمینه «توجیه‌ای» ندارد.

اما علی‌اکبر صالحی، وزیر امورخارجه ایران در خصوص استقرار سپر دفاع موشکی در ترکیه برخلاف نظامیان گفت: «ما به وضوح مخالفت‌هایمان را به برادران ترک‌مان منتقل کرده‌ایم. ما هنوز نظر منابع رسمی ترک را درباره این موضوع دریافت نکرده‌ایم و همچنان هیچ اطلاعی نداریم که نشان دهد ترکیه ۱۰۰ درصد چنین تصمیمی را اتخاذ کرده است.»

در حالی‌که سیاست‌های متقابل تهران و آنکارا در قبال رژیم اسد هرچه بیشتر آشکار می‌شود صالحی در اینباره تصریح کرد که «مسایل سوریه بر روابط دو جانبه ایران و ترکیه تاثیری نخواهد داشت. این روابط مهمتر از آن است که اجازه دهد مسایل بین‌المللی بر آنها تاثیر بگذارد.» صالحی همزمان تاکید کرد که «روابط ایران با سوریه استراتژیک است.»

آیت‌الله مکارم شیرازی: ترکیه به مسلمانان از پشت خنجر می‌زند

آیت‌الله مکارم شیرازی در انتقاد به سیاست ترکیه تصریح کرد که «ترکیه گرچه در ظاهر با اسراییل جنگ زرگری دارد، اما از پشت به مسلمانان خنجر می‌زند.»

مکارم شیرازی از مسئولان جمهوری اسلامی خواست که در برابر سیاست‌های ترکیه در منطقه سکوت نکنند.

این مرجع تقلید افزود: «کار زشت دیگر دولتمردان ترکیه این است که دست در دست عربستان و آمریکا گذاشته‌اند و علیه سوریه اقدام می‌کنند تا آنجا را مانند لیبی به جنگ داخلی بکشانند تا تعداد زیادی از مسلمانان را به کشتن دهند.» وی گناه سوریه را تنها «مقابله با اسراییل» دانست.

متکی: ترکیه دارای اشتباهات راهبردی است

منوچهر متکی، وزیر امورخارجه پیشین ایران نیز در گفت‌وگویی با خبرگزاری ایسنا گفت که «نقش عربستان، ترکیه و قطر در تحولات منطقه به شدت سوال‌برانگیز است.»

متکی با بر شمردن اشتباهات راهبردی ترکیه تصریح کرد که بر خلاف ادعاهای پیشین مسئولان ترکیه مبنی بر اینکه آنکارا با تمامی کشورهای منطقه دوستی دارد، این کشور با استقرار سپر دفاع موشکی به این سیاست پشت کرده است.

متکی درباره استقرار سپر دفاع موشکی افزود «می‌توان این اقدام در رابطه با رژیم صهیونیستی (اسراییل) را گامی مقدماتی برای برداشتن گام اصلی یعنی استقرار موشک‌های آمریکایی در ترکیه دانست.»

ارزیابی متفاوت از تحولات لیبی و سوریه

متکی ضمن انتقاد از ترکیه به خاطر همراهی با ناتو در ماموریت لیبی تصریح کرد که «ترکیه نباید شریک ناتو در تخریب زیرساخت‌ها و خسارت‌های چند میلیارد دلاری این کشور شود. اردوغان می‌بایست متوجه شود که هدف آمریکا و ناتو ساقط کردن قذافی از طریق بمباران نیست. (...) آنها به دنبال جنبش‌های سیاسی و قراردادهای نفتی و نظامی در دور بعد از قذافی بودند.»

وزیر پیشین امورخارجه ایران همچنین خواستار پاسخگویی آنکارا درباره تجمع مخالفان اسد در ترکیه شد. متکی افزود: چرا ترکیه «مخالفان پیشین حکومت سوریه را که سال‌ها در کشورهای اروپایی ساکن بودند را در کنفرانسی در استانبول گرد هم می‌‌آورد. دستور چنین ماموریتی از کدامین مرکز قدرت صادر شده بود؟»

بر خلاف تحلیل‌های متکی اردوغان در بازگشت از مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک گفت: «کلید سوریه دست ایران بوده و تهران تنها عامل کمک‌کننده به بقای نظام اسد است.» براساس گزارش برخی روزنامه‌های ترکی، اردوغان در رابطه با سوریه گفت‌وگویی نیز با احمدی‌نژاد داشته است. این روزنامه‌های به نقل از اردوغان می‌نویسند: «موضع امروز ایران نسبت به گذشته بسیار بهتر شده است. به آنها گفتم که سوریه از رفتارها و مواضع شما جسارت پیدا می‌کند.»

دفاع ترکیه از خواسته‌های فلسطینیان و جنبش‌های آزادی‌خواهانه در کشورهای عربی هرچه بیشتر مدل اسلام ترکی را در برابر گزینه افراطی مطرح ساخته است. شاهرودی ريیس پیشین قوه قضاییه نیز در گفت‌وگو با برخی نمایندگان مجلس در همین رابطه گفته بود: «من از محدوديت‌های وزارت امور خارجه مطلع نيستم اما هنوز ايران به جز نقش‌آفرينی ايدئولوژيك و استراتژيكی كه متعلق به خود انقلاب است، آنگونه كه برخی كشورها مثل تركيه كه فعال‌تر از ما ظاهر شده و به نفع مديريت اسلام ليبرال‌مآب عمل می‌‌كند، نقش و حضور فعالی در تحولات نداريم.»

SI/FW