کارشناسان نظامی از افزایش بودجه‌ی نظامی جمهوری آذربایجان صحبت می‌کنند که در مقایسه با سال‌های پیش چندین برابرارتقا یافته است. بیش از ۲۰ درصد از خاک این کشور در اشغال ارمنستان قرار دارد. در روزهای اخیر "گروه مینسک"، گروهی بین‌المللی که برای حل مناقشه قره‌باغ تشکیل شده، تلاش کرده است این مسئله را از راه‌های مسالمت‌آمیز حل کند. حال افزایش توان نظامی آذربایجان چه تاثیری بر روند صلح و تلاش "گروه مینسک" خواهد داشت؟

مسابقه‌ی تسلیحاتی علیرغم بحران مالی

افزایش بودجه‌ی نظامی جمهوری آذربایجان در سال‌های اخیر با فروش نفت آغاز شد. کارشناسان تاکید می‌کنند که افزایش بودجه‌ی نظامی این کشور حتی با ادامه‌ی بحران مالی دنیا و کاهش قیمت نفت نیز ادامه خواهد داشت. روزنامه‌ی روسی "نزاویسیمایا گازتا" در این رابطه می‌نویسد: «آذربایجان به منظور افزایش توان نظامی خود با آلمان، آمریکا، ترکیه، چین و روسیه همکاری می‌کند و در زمینه‌ی تجهیز صنایع نظامی قصد دارد که درآینده با تکنولوژی پاکستانی موشك‌‌های زمین به هوا تولید کند. تولید تانک و مهمات توپخانه و همچنین هواپیماهای بدون سرنشین نیز از جمله برنامه‌های آتی آذربایجان است».

آیا جنگ دیگری در راه است؟

دکتر هومن پیمانی، کارشناس امور امنیتی قفقاز، توان نظامی آذربایجان را در مقایسه با دیگر کشورهای منطقه ضعیف می‌داند و این کشور را به عنوان یک "قدرت نظامی" تلقی نمی‌کند. ولی او هم به افزایش بودجه‌ی نظامی آذربایجان اشاره می‌کند و اهداف آن را اینگونه شرح می‌دهد:

«برای اینکه در حال حاضر به عنوان یک "قدرت منطقه‌ای ضعیف" از یک‌سو از درگیری در آینده نگران است و از سوی دیگر به‌خاطر اینکه نتوانسته مسئله‌ی قره‌باغ را از طریق صلح‌آمیز با ارمنستان حل کند، فشاری در درون آذربایجان، بخصوص از سوی کسانی که مجبور به ترک خانه‌های خود در مناطق تحت اشغال ارمنستان و نیروهای ارمنی شدند، بر روی دولت آذربایجان هست که به گونه‌ای مسئله را حل کند و تنها راهی که به‌نظر می‌آید، مسئله‌ی نظامی است. به‌طور کلی یکی از اهداف گسترش نیروهای مسلح آذربایجان بالا بردن توان نظامی آذربایجان برای رویارویی با ارمنستان و درگیری احتمالی پیرامون مسئله‌ی قره‌باغ است».

قره‌باغ؛ جنگ در جبهه‌های دیگر

برخی از کارشناسان نظامی کشورهای مشترک‌المنافع معتقدند، لاینحل ماندن مسئله‌ی قره‌باغ به مسابقه‌ی تسلیحاتی منجر شده که در سال‌های اخیر بیشتر به نفع جمهوری آذربایجان تمام شده است. در این رابطه رسانه‌های روسی از جمله روزنامه‌ی "نزاویسیمایا گازتا" به "پترو دلار"های حاصل از فروش نفت آذربایجان و "ظهور قدرت نظامی آذربایجان" در منطقه اشاره می‌کنند.

ناتوانی آذربایجان در تبدیل شدن به قدرتی نظامی در منطقه

اما تحلیل روزنامه‌های روسیه تا چه حد با واقعیت انطباق دارد؟ هومن پیمانی ادعاهای مطبوعات روسیه را مبالغه‌آمیز می‌داند و به این سئوال چنین پاسخ می‌دهد: «روسیه انگیزه‌ای دارد که در این مسئله مبالغه کند، به دلیل اینکه نگرانی روسیه حضور نظامی آمریکا در قفقاز است و در این چارچوب روسیه سعی کرده که خطر آذربایجان و گرجستان را بیشتر از آنچه هست نشان دهد. به‌طور نسبی آذربایجان سرمایه‌گذاری‌هایش را در زمینه‌ی نظامی افزایش داده ولی در آن حدی نیست که بتواند آذربایجان را به یک "قدرت نطامی در منطقه" تبدیل کند و به عنوان تولیدکننده‌ی عمده‌ی سلاح در سطح جهانی مطرح شود».

پیامدهای افزایش توان نظامی آذربایجان برای ایران

آیا توسعه‌ی توان نظامی آذربایجان می‌تواند به نظامی شدن بیشتر کشورهای حوزه دریای خزر هم بیانجامد؟ این امر چه پیامدهایی برای ایران خواهد داشت؟ هومن پیمانی، کارشناس ایرانی، به این سئوال چنین پاسخ می‌دهد: «مسلما گسترش توان نظامی آذربایجان باعث نگرانی ایران و روسیه خواهد شد، ولی افزایش این توان آنقدر نخواهد بود که بتواند تعادل نظامی در منطقه را به نفع آذربایجان بر هم بزند».

روند مذاکرات صلح بین آذربایجان و ارمنستان، علیرغم تلاش گروه مینسک، تابه‌حال بدون نتیجه مانده و لاینحل ماندن مناقشه‌ی قره‌باغ زمینه را برای مسابقه‌ی تسلیحاتی و بروز یک درگیری دیگر مساعدتر کرده است.

نویسنده: طاهر شیرمحمدی

تحریریه: بهنام باوندپور