افزایش حجم تجارت چین و روسیه به رغم روند نزولی اقتصاد چین
۱۴۰۲ خرداد ۱۷, چهارشنبه
به رغم کاهش تقاضای جهانی برای کالاهای چینی، حجم تجارت چین و روسیه به بالاترین سطح از زمان جنگ اوکراین رسیده است. طبق آمار گمرک چین تجارت دو کشور در ماه مه ۲۰۲۳ به ارزش بیش از ۲۰ میلیارد دلار رسیده است.
بندری در استان جیانگسو در شرق چینشعکس: AFP
تبلیغات
کاهش چشمگیر تقاضا در بازارهای جهانی اقتصاد چین را نیز بی‌نصیب نگذاشته است. طبق گزارش اداره گمرک پکن صادرات در ماه مه امسال بر حسب دلار، در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته، ۷/۵ درصد کاهش داشته است. این کاهش به ویژه از آن جهت در خور توجه است که ماه قبل (آوریل) افزایش ۸/۵ درصدی در صادرات ثبت شده است.
کندی غیرقابل انتظار تجارت خارجی چین این نگرانی را به وجود آورده که بهبود اقتصادی چین دوام نداشته و احتمال سقوط آن وجود دارد.
آمار اداره گمرک پکن نشان می‌دهند که تنها صادرات چین به روسیه بوده که افزایش قابل توجهی داشته است. روسیه به دلیل تحریم‌های شدید ناشی از حمله به اوکراین به شدت تحت فشار اقتصادی قرار دارد.
طبق آمار میزان صادرات چین به روسیه در ماه مه امسال ۱۱۴/۳ درصد بوده که افزایشی بیش از دو برابر را نشان می‌دهد. در مقابل میزان واردات چین از روسیه نیز ۱۰/۱ درصد افزایش داشته است. تجارت روسیه و چین در ماه مه ۲۰/۵ میلیارد دلار و واردات چین از روسیه نیز به ارزش ۱۱/۳ میلیارد دلار بوده است.
به رغم یکپارچگی کشورهای غربی در تحریم روسیه و تلاش برای منزوی کردن این کشور، چین با این رویکرد همراه نشده و تا به امروز نیز حمله روسیه به خاک اوکراین را محکوم نکرده است.
توالی کاهش واردات
به گزارش "اشپیگل آنلاین" میزان واردات چین در ماه مه امسال، برای دومین ماه متوالی، کاهش داشته است که این امر گواه دیگری بر ضعف بازار داخلی این کشور است. هر چند این کاهش تنها ۴/۵ درصد و کمتر از آنچه بوده که کارشناسان انتظار داشتند، اما نکته قابل توجه در اینجاست که مبنای مقایسه در این زمینه آمار یک سال پیش بوده است که در آن زمان هم پایین تلقی می‌شد.
سال گذشته قرنطینه‌های کرونا در شانگهای، بزرگترین بندر چین، موجب شده بود تا نرخ واردات این کشور تا حد زیادی کاهش پیدا کند.
چین سال گذشته به سیاست "کووید صفر" خود پایان داد و همین امر موجب شد تا اقتصاد این کشور با برداشته شدن محدودیت‌های ناشی از کرونا، در ماه دسامبر ۲۰۲۲ شروع نسبتا خوبی را در سال جدید میلادی داشته باشد. دولت چین قصد دارد میزان رشد اقتصادی کشور را در سال ۲۰۲۳ به "پنج درصد" برساند.
در سه ماهه نخست این سال نیز اقتصاد چین شاهد رشدی ۴/۵ درصدی بود. با این حال پایین آمدن آمار صادرات می‌تواند چشم‌انداز رشد اقتصادی چین را تیره کند.
ینس هیلده‌برانت، عضو هیئت اجرایی اتاق بازرگانی آلمان در پکن به اشپیگل آنلاین می‌گوید، ارقام فعلی نشان می‌دهند که چین هنوز در "وضعیت متزلزلی" قرار دارد. او اضافه می‌کند که شرکت‌های چینی نیز انتظارات خود را به طور فزاینده‌ای پایین آورده و رویکرد محتاطانه‌ای را در پیش گرفته‌اند.
دلیل اصلی رکورد شدید صادرات چین بیش از همه ناشی از دینامیک ضعیف در بازارهای جهانی است. تورم بالا، افزایش نرخ بهره و بالارفتن بیش از حد قیمت انرژی به دلیل جنگ اوکراین، بر تقاضاها برای محصولات "ساخت چین" تأثیر گذاشته است.
طبق گزارش اداره گمرک چین تجارت خارجی این کشور از ابتدای امسال ۲/۸ درصد کاهش داشته است. این کاهش در ماه مه به ۶/۲ درصد رسیده است.
به نوشته اشپیگل آنلاین صادرکنندگان آلمانی نیز مجبور به پذیرش کاهش معاملات تجاری با چین شده‌اند. میزان واردات چین از آلمان ۳/۸ درصد کاهش داشته است و میزان صادرات این کشور به آلمان با ۸/۳ درصد کاهش روبرو بوده است.
وضعیت تجارت چین با اتحادیه اروپا نیز تعریف چندانی نداشته است. در این میان رکود در تجارت چین با آمریکا بسیار مشهودتر بوده است. آمریکا نخستین و چین دومین اقتصاد بزرگ جهان را داراست. صادرات چین به آمریکا ۱۸/۲ درصد و واردات از آمریکا نیز ۹/۹ درصد کاهش داشته است.
رد پای اژدهای سرخ در اقتصاد جهان به روایت تصویر
امضای توافقنامه راهبردی ایران و چین واکنش‌های بسیاری برانگیخت. ایران در عین حال بخش بسیار کوچکی از سرمایه‌گذاری هنگفت چین در دو دهه اخیر را جذب کرده است. حجم سرمایه‌گذاری چین چقدر و در کدام کشورها بوده است؟
چین بر اساس داده‌های "موسسه امریکن اینترپرایز"، فقط ظرف ۱۵ سال گذشته، ۲ تریلیون و ۱۰۰ میلیارد دلار در همه کشورها سرمایه گذاری کرده است؛ از کشورهای ثروتمند مثل سوئیس و آمریکا گرفته تا کشورهای آفریقایی مانند کنگو.
عکس: picture-alliance/dpa/K.-J. Hildenbrand
سهم ایران از این حجم سرمایه‌گذاری چین فقط ۵۶/ ۲۶ میلیارد دلار بوده که میزان آن در هر دوره پنج ساله تغییر نکرده است؛ یعنی تحریم بین سال‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۲۰ تاثیر چندانی بر کاهش یا افزایش سرمایه‌گذاری چین در ایران نداشته است. (عکس: کارگران چینی در پروژه آزادراه تهران-شمال)
عکس: farsnews.com
بحران اقتصادی جهانی که سال ۲۰۰۸ شروع شد، فرصت مناسبی برای چین بود تا با عرضه وام‌های کلان، جای پایی در کشورهای جهان، حتی در کشورهای اروپایی باز کند.
عکس: picture-alliance/dpa
چین در سال ۲۰۱۳ طرح بلندپروازانه خود یعنی "راه ابریشم جدید" را کلید زد. این پروژه دو هدف اساسی دارد: ۱) افزایش تولید با مواد خام ارزان و انرژی ارزان ۲) انتقال مواد خام و فروش کالای چینی از طریق گسترش راه‌ها، بندرها، فرودگاه‌ها و خطوط راه آهن.
بنا بر داده‌های "مرکز مطالعات استراتژیک بین‌المللی" (CSIS) چین تنها طی شش سال (۲۰۱۳ تا ۲۰۱۹) حدود ۶۲ میلیارد دلار در بخش راه آهن ۳۴ کشور سرمایه‌گذاری کرده است. حضور فعال اقتصادی چین در واقع به معنای گسترش نفوذ سیاسی این کشور هم هست. (عکس: شی جین پینگ، رئیس جمهور چین در سال ۲۰۱۴ در کنار همتای ونزوئلایی خود، نیکلاس مادورو در کاراکاس)
عکس: AFP/Getty Images/L. Ramirez
تصویری از خط آهن باری-مسافری بنگوئلا در آنگولا. این خط از شهر لبیتو در آنگولا شروع و در شهر تنکه در جمهوری دموکراتیک کنگو به پایان می‌رسد. این خط آهن در آنگولا با سرمایه‌گذاری چین احیا شد.
عکس: DW/N. Sul D'Angola
آفریقا با گسترش سریع شهرنشینی روبرو است. حتی کارشناسان می‌گویند که انقلاب چهارم صنعتی در آفریقا رخ می‌دهد. این در حالی است که زیرساخت‌های کافی برای تحقق این تحول هنوز وجود ندارد. چین و هند از این خلا استفاده می‌کنند. (عکس: سرمایه‌گذاری چین در بخش شیلات موزامبیک)
عکس: DW/S. Lutxeque
به نوشته مجله فوربس، چین بزرگترین شریک تجاری آفریقا است و حجم سالانه تبادلات دو طرف به ۲۰۰ میلیارد دلار می‌رسد. بر این اساس، بیش از ۱۰۰ هزار شرکت چینی در آفریقا فعالند. بنا بر داده‌های بخش تحقیقات تجارت چین – آفریقا در دانشگاه جان هاپکینز، بیشترین صادارات از آفریقا به چین در سال ۲۰۱۹ به ترتیب از کشورهای آنگولا، آفریقای جنوبی و جمهوری کنگو صورت گرفته است.
عکس: picture-alliance/Photoshot/Zhang Gaiping
مجله فوربس نوشته است که آفریقا ۲۰ درصد کتان مورد نیاز چین را تامین می‌کند. آفریقا نصف ذخایر منیزیم جهان را هم دارد که در صنعت فولاد به کار می‌رود و جمهوری دموکراتیک کنگو به تنهایی نصف ذخایر تلق جهان را در اختیار دارد. آفریقا همچنان ذخایر قابل توجه کولتان دارد که مورد نیاز صنعت الکترونیک است. چین به همه این منابع نیاز دارد. (عکس: معدن کبالت در جمهوری دموکراتیک کنگو)
عکس: Getty Images/AFP/F. Scoppa
دَن روخِفِن، پژوهشگر هلندی و بنیانگذار مؤسسه معماری "MORE" است. او تألیفات متعددی از جمله در زمینه گسترش شهرنشینی در آفریقا دارد. به گفته او، «در آفریقا هیچ پروژه ساختمانی بلندتر از ۳ طبقه و هیچ راهی طولانی تر از ۳ کیلومتر وجود ندارد که در دست چینی‌ها نباشد.» (عکس: کارگر چینی و محلی در کارگاه ساخت یک اتوبان در اوگاندا)
عکس: Imago
اما در ایران چه اتفاقی خواهد افتاد؟
جزئیات توافق راهبردی ۲۵ ساله ایران و چین منتشر نشده است. روزنامه "نیویورک تایمز" پیش از این نوشته بود که طرح این توافقنامه را رئیس‌جمهور چین پنج سال پیش (۲۰۱۶) پیشنهاد کرده بوده است. پیش‌نویس این توافقنامه ۴ تیرماه ۱۳۹۹ در پکن به امضا رسید. دو هفته بعد، روزنامه نیویورک تایمز به جزئیات این پیش‌نویس ۱۸ صفحه‌ای دست یافت و آن را منتشر کرد.
عکس: ana.press
"نفت در برابر سرمایه‌گذاری"
به نوشته وبسایت اقتصادی "بلومبرگ"، چین در چارچوب این توافق «۴۰۰ میلیارد دلار در ایران سرمایه‌گذاری می‌کند و در مقابل از ایران با تخفیف زیاد و به‌طور مداوم نفت می‌خرد». چین دقیقا مشابه همین استراتژی را در قاره آفریقا در پیش گرفته است. چین در مقابل بازسازی زیرساخت‌ها، حدود یک‌سوم نفت مورد نیاز خود را از کشورهای آفریقایی وارد می‌کند.
عکس: Mana Neystani
اگر موضوع "سرمایه‌گذاری در برابر نفت ارزان‌قیمت" درست باشد، پکن بخشی از سرمایه‌گذاری خود را از طریق اختلاف قیمت نفت ارزان جبران می‌کند. سود حاصل از سرمایه‌گذاری نیز بخش دیگری از هزینه‌ها را تأمین می‌کند. گسترش حوزه نفوذ چین در منطقه را هم می‌توان به سود اقتصادی افزود. توافقنامه ۲۵ ساله با چین کدام منافع ایران را تأمین می‌کند و چقدر برای ایران از نظر اقتصادی به صرفه است؟
