افزایش تولید و کاهش تقاضا در ماه‌های گذشته از مهمترین علت‌های سقوط بهای نفت خام در بازار جهانی ارزیابی شده است. رقابت تولیدکنندگان اصلی نفت در اوپک این روند را شتاب بخشیده است.

پس از عربستان و ایران که برای رقابت با یکدیگر به طور رسمی نفت خود را ارزان‌تر از قیمت‌های جهانی به خریداران عرضه کردند، اکنون عراق و قطر هم نفت خود را با حدود ۳ دلار تخفیف در اختیار مشتریان آسیایی خود می‌گذارند.

در سبد نفتی اوپک بهای هر بشکه نفت به ۸۶ دلار و ۴۶ سنت رسیده و قیمت نفت ایران معمولا یک تا دو دلار کمتر از این رقم است.

تولید بیش از ظرفیت اوپک

بهای نفت خام ایران در حالی به بشکه‌ای ۸۵ دلار نزدیک می‌شود که بودجه سال ۹۳ بر پایه فروش نفت صد دلاری تنظیم شده است. با توجه به قیمت‌های بالا در ماه‌های نخست امسال هنوز متوسط قیمت نفت اندکی بیش از پیش‌بینی بودجه است.

با این همه ارزیابی‌های کارشناسان و نهادهای بین‌المللی از ادامه روند کاهشی قیمت نفت حکایت دارد و در این وضعیت دولت حسن روحانی با مشکلات جدی روبرو خواهد شد.

به گزارش خبرگزاری مهر، آژانس بین‌المللی انرژی روز گذشته (پنج‌شنبه ۲۴ مهر/ ۱۶ اکتبر) برای چهارمین ماه متوالی پیش‌بینی خود از میزان تقاضای نفت در بازارهای جهانی را کاهش داد.

مطابق ارزیابی این آژانس، در سه ماهه نخست سال آینده میلادی تقاضا برای نفت اوپک به ۲۸ میلیون و ۸۰۰ هزار بشکه در روز خواهد رسید که یک میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه کمتر از سقف رسمی تولید اوپک است.

گفته می‌شود در ماه‌های گذشته و با افزایش تولید عربستان، لیبی و عراق میزان عرضه نفت کشورهای عضو اوپک به بازار یک تا دو میلیون بشکه بیش از سقف رسمی تولید این کشورها بوده است.

دستور روحانی به وزیر نفت

رکن‌الدین جوادی مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران گفته است که دولت به خاطر کاهش قیمت نفت نگران نیست. اظهارات دیگر مسئولان خلاف این ادعا را نشان می‌دهد.

محمدباقر نوبخت، سخنگوی دولت تائید کرده که با ادامه روند کنونی درآمدهای پیش‌بینی شده در بودجه تحقق پیدا نمی‌کند. او مناسبت‌ترین راه را کاستن هزینه‌های جاری عنوان کرد.

به گفته‌ی نوبخت حسن روحانی از بیژن زنگنه، وزیر نفت، خواسته که برای جلوگیری از کاهش قیمت نفت اقدام‌های لازم را در دستور کار قرار دهد و از ابزار دیپلماسی استفاده کند.

یکی از این ابراز می‌تواند تشکیل نشست اضطراری اعضای اوپک باشد. زنگنه هفته پیش ضرورت برگزاری چنین نشستی را رد کرد و در عین حال منکر "راه افتادن جنگ کاهش قیمت" در میان اعضای اوپک شد.

به گزارش مهر، مسعود میرکاظمی، عضو کمیسیون انرژی مجلس و وزیر پیشین نفت ضمن انتقاد از کشورهایی که بیش از سهمیه نفت تولید می‌کنند گفته است: «باید حتما جلسه اضطراری اوپک برگزار شود تا این کشورها به خصوص عربستان که کاملا ضد منافع کشورهای تولیدکننده نفت عمل می‌کند، میزان تولید خود را کاهش دهند.»

جنگ نفتی علیه ایران و روسیه

توماس فریدمن، روزنامه‌نگار و تحلیل‌گر برجسته آمریکایی در یادداشتی که روز چهارشنبه در روزنامه "نیویورک تایمز" منتشر شد راه افتادن یک جنگ نفتی را تائید کرده و هدف آن را ورشکسته کردن ایران و روسیه عنوان می‌کند.

فریدمن از یک اتحاد نفتی میان آمریکا و عربستان علیه ایران و روسیه خبر داده و تصریح می‌کند که به طور قاطع نمی‌توان گفت این اتحاد عمدی و آگاهانه یا تصادفی و به خاطر اشتراک منافع شکل گرفته است.

این روزنامه‌نگار آمریکایی اعمال فشار بر رهبران ایران و روسیه را هدف اصلی این نبرد خوانده و می‌افزاید، این دقیقاً همان بلایی که آمریکا و عربستان بر سر اتحاد جماهیر شوروی آوردند، "یعنی هل دادن به سمت نابودی".

به گزارش "دیپلماسی ایرانی" فریدمن نوشت: «آمریکا و عربستان به دنبال ورشکست کردن این دو کشور با استفاده از کاهش قیمت نفت به پایین‌تر از حدی که مسکو و تهران برای بودجه‌ی مالی‌شان به آن نیاز دارند، هستند.»

روابط ایران و عربستان در سال‌های گذشته تیره بود و تلاش‌های دولت یازدهم برای بهبود آن نیز تاکنون به نتیجه‌ای نرسیده است. صدور حکم اعدام برای یک روحانی شیعه به اتهام "همدستی با جمهوری اسلامی" تنش جدیدی میان دو کشور به وجود آورده است.

کاهش قیمت نفت و مذاکرات هسته‌ای

حدود ۶۰ درصد از درآمدهای ایران از طریق فروش نفت و محصولات نفتی تامین می‌شود، بودجه روسیه نیز ۵۰ درصد وابسته به صادرات انرژی است.

به نوشته نیویورک تایمز، عربستان در سال ۱۹۸۵ تولید نفت خود را از ۲ میلیون به ۱۰ میلیون بشکه در روز رساند که به دنبال آن قیمت نفت از ۳۲ دلار در هر بشکه حدود ۱۰ دلار کاهش یافت.

مقام‌های روسی بارها تغییر سیاست‌های نفتی عربستان سعودی در این دوره و سقوط شدید بهای نفت را یکی از مهم‌ترین علت‌های فروپاشی شوروی ارزیابی کرده‌اند.

تحت فشار قرار دادن ایران از طریق کاهش بهای نفت موقعیت این کشور در مذاکرات هسته‌ای را نیز که در مرحله حساسی قرار دارد به شدت ضعیف می‌کند.

به این ترتیب ایران بیش از پیش نیازمند دست یافتن به توافق نهایی برای افزایش صادرات و آزاد کردن دارایی‌های نفتی بلوکه شده خود خواهد بود.

وزیر پیشین نفت ایران می‌گوید میزان صادرات نفت و میعانات گازی بر اساس قانون بودجه ۹۳ باید روزانه یک میلیون و ۴۰۰ هزار بشکه باشد اما برابر گزارش رسمی وزارت نفت در حال حاضر ۱۰۰ هزار بشکه از این مقدار کمتر است.