محمود واعظی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات ایران و رئیس کمیسیون مشترک همکاری‌های ایران و روسیه، در جمع خبرنگاران در بوشهر اعلام کرد که دو کشور با انعقاد تفاهم‌نامه‌های مختلف ظرف یک سال گذشته، حجم مبادلات اقتصادی‌شان را ۴۷ درصد افزایش داده‌اند.

واعظی ضمن اشاره به "گام‌های مهم" و "دستاوردهای خوب" در راستای توسعه مبادلات اقتصادی دو کشور، از جمله به امضای "قراردادی به ارزش یک میلیارد دلار به منظور احداث چهار واحد نیروگاهی در بندرعباس" اشاره کرد.

از دیگر مصوبات کمیسیون مشترک همکاری‌های ایران و روسیه، آغاز اجرای برقی کردن راه‌آهن گرمسار– اینچه‌برون با سرمایه‌گذاری ۲,۱ میلیارد دلار در پی انعقاد تفاهم‌نامه با روسیه بوده است.

باز شدن پای روس‌ها به راه‌آهن ایران

رسانه‌های ایران از مدت‌ها پیش اعلام کرده بودند که پای روس‌ها به راه‌آهن ایران باز شده است. برقی‌سازی خط راه‌آهن گرمسار به اینچه‌برون از ماه‌ها پیش مطرح شده و روسیه یکی از اصلی‌ترین مشتریان سرمایه‌گذاری در آن بوده است.

مدیرعامل سابق شرکت راه‌آهن پاییز سال گذشته (۱۳۹۴) اعلام کرده بود که روس‌ها آماده سرمایه‌گذاری یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون یورویی در برقی‌سازی این پروژه عظیم هستند.

پس از آن نیز در جریان سیزدهمین اجلاس مشترک اقتصادی ایران و روسیه که اواخر آذر ماه سال جاری (۱۳۹۵) برگزار شد، بحث تأمین مالی این پروژه دوباره در دستور کار قرار گرفت و پس از چند ماه اعلام شد که این پروژه‌ی ریلی با سرمایه‌گذاری مستقیم روس‌ها ساخته خواهد شد.

از پروژه راه‌آهن گرمسار– اینچه‌برون که در مسیر خود از ساری و گرگان عبور می‌کند، به عنوان پروژه‌ای یاد می‌شود که می‌تواند بخش قابل توجهی از ترافیک سفرهای ریلی به شمال شرق ایران را کم کند.

این پروژه در عین حال قرار است خط گرگان را هم نوسازی کند. مدیرعامل سابق شرکت راه‌آهن چند سال پیش درباره وضع وخیم خط گرگان گفته بود که می‌توان بعضی از پیچ‌های ریل آن را با دست باز کرد. حال قرار است با نهایی شدن این پروژه، سرعت عبور قطارها در این خط به استانداردهای جهانی نزدیک شود.

روسیه همچنین روز ۱۱ آبان ماه سال جاری اعلام کرده بود که راه‌آهن این کشور در ایران دفتر نمایندگی تأسیس خواهد کرد. استول یارف، نماینده شرکت راه‌آهن روسیه، ضمن تأکید بر اینکه "شرکت راه‌آهن روسیه توجه ویژه‌ای به بندرها و نقاط جذب جریان‌های باری دارد"، پروژه گرمسار-اینچه برون را "کلید روسیه در ایران" خوانده بود.

دسترسی ایران به سواحل طولانی خلیج فارس، دریای عمان و سواحل دریای خزر همواره مورد توجه قدرت‌های بزرگ اقتصادی جهان بوده است. به همین خاطر نیز از مدتی پیش بحث ساخت و تکمیل "کریدور ریلی روسیه – ایران" دوباره مطرح شد.

علاقه روس‌ها به ایجاد کریدور ترانزیتی از شمال به جنوب ایران، نشانگر موقعیت ویژه‌ی استراتژیک ایران از جمله در عرصه‌ی اقتصادی است. ایران می‌تواند در صورت تکمیل مسیرهای ناتمام ریلی و جاده‌ای خود، از ترانزیت کالا از طریق خطوط ریلی و جاده‌ای درآمد بالایی داشته باشد.

به گفته‌ی مقام‌های روسیه، اجرای طرح موسوم به "کریدور شمال ـ جنوب" و استفاده از راه‌آهن، از جمله "مدت زمان حمل گندم روسیه به ایران و دیگر کشورهای حاشیه خزر را تقریبا سه برابر کاهش می‌دهد و از ۱۶ روز به ۵ روز می‌رساند".

بر همین اساس نیز در شهریور ماه ۱۳۷۹ در سن پترزبورگ موافقت‌نامه کریدور حمل و نقل بین‌المللی شمال - جنوب(NOSTRAC)  به امضای وزیران حمل و نقل سه کشور ایران، هند و روسیه رسید.

"افزایش صادرات به روسیه"

محمود واعظی همچنین ضمن اشاره به اینکه "روسیه بازار خوبی برای محصولات ایرانی فراهم کرده است" گفت که صادرات ایران به روسیه افزایش یافته، اما به میزان این افزایش اشاره‌ای نکرد.

از جمله خبرهای دیگری که وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات ایران در برابر خبرنگاران عنوان کرد، "توسعه بازار لبنیات، سبزیجات و میوه‌جات ایران در روسیه" بود. واعظی اما در مورد حدود این "توسعه" نیز سخنی نگفت.

کارشناسان، بخصوص با توجه به چهار فاصلی بودن جغرافیای ایران و نزدیکی دو کشور به یکدیگر، صدور محصولات کشاورزی به روسیه را فرصتی برای ایران ارزیابی می‌کنند. سالانه حدود ۴۰ میلیون دلار از واردات روسیه به محصولات کشاورزی اختصاص دارد. مجموع تولیدات کشاورزی ایران نیز سالانه ۱۲۰ میلیون تن برآورد می‌شود.

به گفته‌ی کارشناسان، ایران ظرفیت این را دارد که به نیمی از نیاز روسیه در حوزه کشاورزی پاسخ دهد، اما به دلیل نبود زیرساخت‌های لازم، بخصوص در حوزه‌ی توزیع، ایران نتوانسته از این ظرفیت استفاده کند. در حال حاضر مجموع تمامی صادرات ایران به روسیه حدود ۱۷۰ میلیون دلار تخمین زده می‌شود.

سرمایه‌گذاری روسیه در ایران و مبادلات اقتصادی دو کشور تاکنون بیشتر در حوزه‌ی نفت و انرژی بوده است. یکی از آخرین نمونه‌های حضور پررنگ‌تر روسیه در اقتصاد ایران، سپرده شدن توسعه‌ی هفت میدان نفتی ایران به این کشور بود.

روز ۲۳ آذرماه سال جاری ایران و گازپروم روسیه تفاهم‌نامه‌ای را بر سر دو میدان نفتی امضا کردند. هم‌زمان با این تفاهم‌نامه که راه را برای روسیه جهت مطالعه‌ی میدان‌های نفتی چشمه‌خوش و چنگوله باز کرد، بیژن زنگنه، وزیر نفت جمهوری اسلامی، اعلام کرد که ایران در نظر دارد توسعه‌ی هفت میدان نفتی خود را به شرکت‌های روسی بسپارد.

یک روز پیش از آن، الکساندر نوواک، وزیر انرژی روسیه، به همراه یک هیأت بزرگ اقتصادی و نفتی ۵۹۰ نفره و به منظور پیوستن به ادامه‌ی مذاکرات نفتی دو کشور به ایران رفته بود.

هم‌زمان نشست بزرگ همکاری‌های تجاری ایران و روسیه که یک هیات ۳۲۰ نفری از رؤسای شرکت‌های بزرگ، فعالان اقتصادی و سرمایه‌گذاران روسی به همراه همتایان ایرانی خود در آن شرکت داشتند، برگزار شد.

بیژن زنگنه همچنین اعلام کرده بود که ایران برای فروش روزانه ۱۰۰ هزار بشکه نفت به روسیه، با این کشور به تفاهم رسیده که "هزینه نیمی از آن به صورت خدمات فنی و مهندسی و نیمی از آن به صورت نقدی پرداخت می‌شود".

بهبود مناسبات روسیه و ایران ظرف دو سال گذشته که با کاهش سطح تحریم‌ها علیه ایران حاصل شده بود، می‌تواند نگرانی دولت جدید آمریکا را نیز برانگیزد.

هفته گذشته سایت بلومبرگ با انتشار مقاله‌ای مدعی شد که تیم دونالد ترامپ در حال حاضر سرگرم بررسی مناسبات ایران و روسیه است و در نظر دارد، روسیه را به دوری از جمهوری اسلامی ایران متقاعد کند. مشاوران ترامپ ارزیابی مثبتی از نقش ایران در سوریه و خاورمیانه دارند.