«همه ایرانی‌ها غذا را با نان می‌خورند. الان نان چه قیمتی دارد؟ نمی‌دانم یک کارمند معمولی که حقوق‌بگیر است چطور می‌تواند با گوشت کیلویی ۲۵هزار تومان زندگی کند؟» این جمله بخشی از گفته عزت‌الله انتظامی، بازیگر سینمای ایران در گفت‌و‌گو با روزنامه شرق است. پیش از آقای انتظامی، ناصر حجازی، مربی و فوتبالیست مشهور ایرانی نیز به‌خاطر گرانی لب به انتقاد گشوده بود.

او در گفت‌و‌گو با سایت شخصی خود از اجرای طرح هدفمندسازی یارانه‌ها انتقاد کرده و گفته است: «به من می‌گویند عصبانی نشوم. مگر بی‌غیرتم وقتی درد و مشکلات مردم را به چشم می‌بینم، با بی‌تفاوتی از کنار آن بگذرم. آمده‌اند و یارانه‌ها را قالب کرده‌اند. زندگی مردم بهتر نشده که بد‌ترهم شده است. دولت می‌گوید چهل هزار تومان در ماه به مردم کمک می‌کنیم، مگر مردم گداهستند؟»

بنا بر آخرین آمار بانک مرکزی ایران میانگین افزایش مواد غذایی در یک سال گذشته ۲۵ درصد بوده است. در این آمار، قیمت مواد خوراکی در هفته پایانی اردیبهشت ۱۳۹۰ و اردیبهشت ۱۳۸۹ مقایسه شده است. بیشترین افزایش قیمت مواد خوراکی در یک سال گذشته مربوط به «سیب قرمز» با افزایش۱۰۰ درصدی و تخم مرغ با افزایش ۹۶ درصدی بوده است.

از نان سنگک ۵۰ تومانی، تا نان سنگک ۵۰۰ تومانی

گروه لبنیات ۵/۵، گروه تخم مرغ ۹۶/۱، گروه حبوبات ۲۸/۰۰، گروه میوه ۴۰/۰۰، سبزی ۲۱/۸روغن نباتی ۲۵/۶ و قند و شکر ۱۶/۸ درصد نسبت به سال قبل افزایش قیمت داشته است.

در کنار افزایش قیمت مواد غذایی، استانداری تهران قیمت‌های جدید نان را که با افزایش میانگین قیمت ۲۰ درصدی همراه است، چنین عنوان کرده است: «نان سنگک ۵۰۰ تومان و نان بربری ۳۷۵تومان، نان تافتون ۲۵۰ تومان و قیمت نان لواش ۱۲۵ تومان» تعیین شده است.

افزایش قیمت نان در حالی است که اول دی ۱۳۸۹ قیمت‌های اصلاح شده نان توسط ستاد هدفمندیازی یارانه‌ها به شرح زیر عنوان شده بود: «نان سنگک ۴۰۰ تومان، بربری ۳۰۰ تومان، تافتون ۲۰۰ تومان و نان لواش ۱۰۰ تومان». در اولین ماه‌های سرکار آمدن دولت محمود احمدی‌نژاد باید قیمت نان سنگك ساده ۵۰ تومان، سنگك كنجددار ۷۰ تومان، بربری ساده ۴۰ تومان، بربری كنجددار۵۰ تومان، لواش ۱۵ تومان و نان تافتون ۱۵ تومان بود. (روزنامه ایران، ۱۳ دی ۱۳۸۴)

عباس عبدی تحلیل‌گر مسائل ایران درباره مهم‌ترین اقلامی که در ماه‌های گذشته افزاش قیمت داشته‌‌اند و دلایل این افزایش قیمت می‌گوید: «یکی از مهم‏ترین مواد غذایی نان بود که قیمت آن چند برابر شده است. افزایش قیمت نان موجب بالا رفتن قیمت دیگر مواد غذایی هم شده است. گوشت، قند و تخم‏مرغ نیز سه‏ کالای کلیدی هستند که ‏نسبت به قبل خیلی گران شده‏اند. درباره علت این افزایش قیمت‌ها می‌توان گفت، فشارهایی که دولت برای جلوگیری از افزایش قیمت‏ها می‏آورد، معمولا افزایش قیمت را به تأخیر می‏اندازد ولی شدت آن را بالا می‏برد.»

این تحلیل‌گر مسائل ایران، افزایش ۲۵ درصدی مواد غذایی را برخلاف آن‌چه دولتمردان می‌پندارند، باعث فشار بیشتر بر طبقات پایین جامعه می‌داند. آقای عبدی می‌گوید: «معلوم نیست با این یارانه‏های پرداختی، بخش قابل توجهی از این طبقات بتوانند این افزایش قیمت را جبران کنند. هزینه‏ی حمل و نقل مواد خوراکی و میوه به دلیل حجیم بودن‏شان، بالاست و آزادسازی قیمت سوخت هم موجب افزایش قیمت حمل و نقل این مواد می‏شود که خود این‏ها روی افزایش ۲۵درصدی قیمت مواد خوراکی تاثیر دارد.»

بالاترین افزایش قیمت مواد غذایی در خاورمیانه

فریدون خاوند، اقتصاددان می‌گوید «افزایش قیمت مواد غذایی در ایران با افزایش قیمت مواد غذایی در سطح جهانی در ارتباط است.» این کارشناس اقتصادی به گزارش اخیر بانک جهانی درباره افزایش مواد غذایی اشاره کرده و می‌افزاید: «عوامل داخلی به اضافه‏ی افزایش بهای مواد غذایی در مقیاس جهانی، دست به دست هم داده‏ و افزایش قیمت ۲۵ درصدی در طول یک سال را به‏وجود آورده‌اند. طبق گزارش بانک جهانی از ژانویه‏ی ۲۰۱۰ تا ژانویه‏ی ۲۰۱۱، قیمت مواد غذایی در ایران ۲۶درصد افزایش یافته که بالاترین سطح افزایش قیمت مواد غذایی در خاورمیانه است. بعد از ایران، بالاترین سطح افزایش قیمت مواد غذایی در مصر دیده شده با ۱۵درصد و بعد از آن سوریه بیشترین قیمت مواد غذایی را داشته است.»

این اقتصاددان ساکن فرانسه معتقد است افزایش ۲۵ درصدی قیمت مواد غذایی، می‌تواند نشانه‌های موج جدید تورم باشد و می‌افزاید: «با توجه به آماری که توسط آمار بانک مرکزی جمهوری اسلامی اعلام شده است، از اسفند ۱۳۸۸ تا اسفند ۱۳۸۹ ، ۱۹/۹درصد بوده است. این احتمال قوی است که با توجه به بودجه‏ی سال آینده که به‏شدت انبساطی است و همین‏طور پی‏آمدهای مربوط به قانون‏مند کردن یارانه‏ها، یک موج شدید تورمی در ایران به‌وجود بیاید و این موج شدید تورمی در درجه‏ی اول خود را در همین افزایش قیمت مواد غذایی نشان داده است.»

فریدون خاوند درباره اشکالات اجرای طرح هدفمندسازی یارانه‌ها و یارانه نان معتقد است، در صورت از میان برداشتن "یارانه‏ی نقدی همگانی" و مورد توجه قرار دادن "یارانه‏ی نقدی هدف‏مند" که طی آن به طبقات آسیب‌پذیر بیشتر از سایر طبقات یارانه تعلق می‌گیرد دولت می‌‌تواند از تبعات تورمی آزادسازی قیمت‌ها بکاهد.

حسین کرمانی
تحریریه: مصطفی ملکان

برای شنیدن فایل صوتی گفت‌و‌گو با فریدون خاوند اقتصاد‌دان، روی لینک صوتی پایین صفحه کلیک کنید!