افغانستان؛ چگونه سازمان اطلاعاتی آلمان طالبان را دست کم گرفت
۱۴۰۲ مهر ۹, یکشنبه
سازمان اطلاعات برونمرزی آلمان انتظار سقوط کابل را داشت، اما نه به این سرعت. یک شاهد این سازمان در جلسه استماع کمیته تحقیق پارلمان بوندستاگ آلمان این مسئله را تأیید کرد. بخشی از این جلسه در اتاق امن ضدشنود برگزار شد.
تبلیغات
هنگامی که اسلامگرایان افراطی طالبان در ۱۵ اوت ۲۰۲۱ (۲۴ مرداد ۱۴۰۰) در کابل به قدرت بازگشتند، با مقاومت ضعیفی از جانب نیروهای دولت وقت روبرو شدند. آنها ۲۰ سال پیش از آن توسط ائتلاف نظامی بینالمللی به رهبری ایالات متحده از قدرت ساقط شده بودند که پاسخی بود به حملات تروریستی ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ در ایالات متحده.
دولت فدرال آلمان نیز از پیروزی برقآسای طالبان غافلگیر شد. هایکو ماس، وزیر خارجه وقت آلمان، مدت زمان کوتاهی پیش از قدرتگیری طالبان، عکس آن را پیشبینی کرده بود. ارزیابی اشتباه وزیر خارجه پیشین این پرسش را مطرح میکند که سازمان اطلاعات برونمرزی آلمان (BND) در مورد پیشروی اسلامگرایان افراطی به سوی کابل، پایتخت افغانستان چه اطلاعاتی داشته است.
نام شاهد آژانس اطلاعات آلمان مخفی میماند
کمیته تحقیق پارلمان آلمان (بوندستاگ) از سال ۲۰۲۲ تاکنون در این رابطه تشکیل جلسه میدهد و امیدوار است که پاسخی برای این پرسش بیابد. این کمیته در حال حاضر از فردی پرسش میکند که مسئول پیشین منطقهای آژانس اطلاعات برونمرزی آلمان در افغانستان بوده است. در جلسه نیمهعلنی پرسش و پاسخ ۲۸ سپتامبر (۶ مهر) با او اعلام شد که نامش ذکر نمیشود تا موقعیت او به خطر نیافتد.
شهروندان عادی و نمایندگان رسانهها در جایگاه تماشاگران، اطلاعات کمی در مورد این شاهد کسب کردند. گفته شد که او پس از ۳۵ سال حضور در ارتش آلمان، به مدت ۱۱ سال در سازمان اطلاعات برونمرزی آلمان خدمت کرده است. تخصص او ارزیابی و مراقبت و شناسایی مخابراتی بوده است. او بارها در افغانستان حضور داشته و نظر کارشناسی چنین فردی از اهمیت ویژهای برخوردار است.
جلسههای منظم در دفتر صدراعظم
در دفتر صدراعظم آلمان در برلین جلسات منظمی در رابطه با وضعیت امنیتی برگزار میشود. در این جلسات در مورد خطراتی گفتوگو میشود که آلمان باید خود را برای آنها آماده کند، آنهم نه فقط در افغانستان، بلکه در هر جای جهان و در هر زمانی. به ویژه در مناطقی در خارج کشور که سربازان ارتش آلمان مستقر میشوند و در بدترین حالت جان خود را از دست میدهند.
شاهد وابسته به سازمان اطلاعات برونمرزی به کمیته تحقیق توضیح داد که به نظر او وضعیت پس از توافق آمریکا و طالبان در دوحه که در فوریه ۲۰۲۰ صورت گرفت، چگونه پیش رفته است. او گفت، نکته کلیدی این توافقنامه که بدون مشارکت دولت وقت افغانستان منعقد شد، خروج میانمدت نیروهای آمریکایی بود.
تضعیف روحیه ارتش افغانستان
شاهد میگوید: «با این توافق، حمایت از نیروهای مسلح افغانستان قطع شد.» مهمتر از همه، فقدان ناگهانی پشتیبانی هوایی از سوی آمریکا، روحیه نیروهای افغان را تضعیف کرده و نتیجه آن شده که آنها دیگر پادگان خود را ترک نکردهاند. با این حال، حتی این مسئول بلندپایه سازمان اطلاعات برونمرزی آلمان نیز از تسخیر برقآسای کابل توسط طالبان در شگفت است.
از قرار معلوم پس از توافق دوحه هیچ کس در صحنه سیاسی یا نظامی شک نداشته است که اسلامگرایان در نهایت پیروز خواهند شد. این ارزیابی، در کمیته تحقیق پارلمان آلمان تثبیت شده است. بسیاری از افرادی که در وزارت خارجه، در دفتر صدراعظم، در سازمانهای کمکرسانی یا سرویسهای مخفی کار میکنند نیز همین برداشت را داشتهاند.
گمانهزنیها در مورد سقوط کابل
شاهد وابسته به سازمان اطلاعات برونمرزی از سندی گزارش داد که در اوت ۲۰۲۰، یعنی یک سال پیش از بازگشت طالبان به قدرت نوشته شده بود. محتوای این سند سناریوهای احتمالی برای افغانستان پس از خروج نیروهای بینالمللی بوده است.
به گفته شاهد، در این سند محتملترین گزینه "خلافت ۲" پیشبینی شده است، یعنی یک حکومت دینی با قوانین رادیکال اسلامی. او تاکید کرد: «ما همیشه به صراحت گفته بودیم که یک دوره گذار وجود خواهد داشت تا چنین سناریویی عملی شود.»
با این حال، انتظار نمیرفته که طالبان به این سرعت و تقریباً بدون درگیریهای شدید مسلحانه، ولسوالیهای افغانستان را پشت سر بگذارد و در نهایت کابل را در ۱۵ اوت ۲۰۲۱ به تصرف خود درآورد.
"یک ارزیابی مشترک"
برای این پرسش که چگونه ممکن است تمام دستاندرکاران نهادهای گوناگون تا این اندازه دچار ارزیابی اشتباه شوند، مسئول سازمان اطلاعات برونمرزی آلمان نیز پاسخی ندارد. او درباره جلسات منظم در سطوح گوناگون سیاسی و نظامی میگوید: «در مجموع، تصویر مشترکی از وضعیت وجود داشت.»
این شاهد در پاسخ به یک پرسش کمیته تحقیق اعتراف کرد که سازمان اطلاعات برونمرزی فدرال از یک مقطع زمانی مشخص با کمبود اطلاعات مواجه بوده است.
جلسه کمیته تحقیق با شاهد حدود نیمهشب، بدون حضور تماشاچیان و خبرنگاران و در یک اتاق امن ضدشنود در پارلمان آلمان ادامه یافت.
گزارش تصویری؛ با چهرههای طالبان آشنا شوید
طالبان؛ مردانی هستند ریشو، عمامه بر سر، لباسهایی محلی بر تن و غالبا با چهرههایی عبوس. جوانترهای طالبان مسلح هستند و در اعمال خشونت لحظهای درنگ نمیکنند. با چهرههای طالبان در این گزارش تصویری آشنا شوید.
عکس: Sefa Karacan/AA/picture alliance
هبتالله آخندزاده
این عکس تنها عکس موجود از رهبر طالبان است. آخندزاده از قوم نورزی و پشتون است. او متولد سال ۱۹۶۰ در منطقه پنجوایی قندهار است. آخندزاده جانشین اختر محمد منصور، رهبر قبلی گروه طالبان است که در سال ۱۳۹۵ در حمله هوایی آمریکا در خاک پاکستان کشته شد. او سابقه نظامی ندارد اما مسئول دادگاههای نظامی طالبان بوده و گفته میشود بیشتر فتواهای طالبان را او صادر میکند.
عکس: Social Media/REUTERS
ملا عبدالغنی برادر آخوند
برادر در سال ۱۹۶۸ در ولسوالی دهراوود ولایت ارزگان در جنوب افغانستان متولد شد. او که یکی از چهار بنیانگذار طالبان در سال ۱۹۹۴ است به طایفه درانی، از طوایف پشتون تعلق دارد. برادر در زمان حمله آمریکا به افغانستان معاون وزیر دفاع حکومت طالبان بود. او در سال ۲۰۱۰ در پاکستان دستگیر شد و در سال ۲۰۱۸ به درخواست آمریکا آزاد شد تا نمایندگی طالبان در مذاکرات صلح را برعهده گیرد.
عکس: Sefa Karacan/AA/picture alliance
عبدالحکیم حقانی (فرد نشسته در عکس)
عبدالحکیم حقانی متولد ۱۳۳۶ در قندهار و از پشتونهای درانی از قوم اسحاقزی است. گفته میشود او تشکیل گروه طالبان هم نقش مهمی داشته است. عبدالحکیم حقانی از سوی رهبر طالبان به عنوان رئیس تیم ۲۱ نفره مذاکره با آمریکا معرفی شد. حقانی قبلا قاضیالقضات طالبان و از نزدیکان اختر محمد منصور، رهبر سابق طالبان بود که پس از کشته شدن او نامش به عنوان یکی از گزینهها برای رهبری طالبان مطرح بوده است.
عکس: U.S. Department of State/AA/picture alliance
شیر محمد استانکزی
شیرمحمد عباس استانکزی، متولد ۱۳۳۸ در ولایت لوگر، در شرق افغانستان است. او فارغالتحصیل دانشکده نظامی کابل است و در دوران حکومت طالبان، معاون وزیر امور خارجه و مدتی نیز معاون وزیر بهداشت بود. استانکزی مدتی ریاست تیم مذاکرهکننده طالبان با آمریکا را بر عهده داشت و بعد از آن، عضو شورای رهبری، معاون دفتر سیاسی و معاون تیم مذاکرات در دوحه شد.
عکس: Sefa Karacan/AA/picture alliance
سراجالدین حقانی
اطلاعات دقیقی از محل تولد او در دست نیست و گمان میرود بین سالهای ۱۳۵۲ تا ۱۳۵۹ متولد شده باشد. وزارت دادگستری آمریکا با انتشار این تصاویر برای دستگیری او ۵ میلیون دلار جایزه تعیین کرده است. سراج الدین فرزند جلالالدین حقانی از رهبران گروه مجاهدین در دوران جنگ علیه شوروی است که تشکیلات خود را داشت. او اکنون معاون هبتالله آخوندزاده، رهبر طالبان است.
عکس: dpa/picture alliance
محمد یعقوب
در رسانههای ایرانی این تصویر به عنوان محمد یعقوب، پسر ملاعمر، اولین رهبر طالبان منتشر شده است. او احتمالا متولد سال ۱۳۷۰ و از قوم هوتکی بخشی از "قبیله غلزی" و پشتون است. پس از اینکه هبتالله آخوندزاده در سال ۱۳۹۵ به رهبری طالبان رسید، او به عنوان مسئول کمیته نظامی در ۱۵ ولایت افغانستان و عضو شورای تصمیمگیری طالبان تعیین شد و در اردیبهشت ۹۹ به عنوان رئیس کمیسیون نظامی طالبان معرفی شد.
عکس: IRNA
ذبیحالله مجاهد
یکی از سخنگویان رسمی طالبان است. او در ۱۷ اوت سال ۲۰۲۱ چهره خود را به عموم مردم نشان داد. او پس از دستگیری محمد حنیف در سال ۲۰۰۷ سخنگوی طالبان شد و بهطور منظم با روزنامهنگاران از طریق تماسهای تلفنی، پیامک، ایمیل، توییتر و پستهایش در وبسایتهای جهادی ارتباط بر قرار میکرد. او مسئول تأیید یا رد حملات طالبان در سراسر افغانستان است.
عکس: Stringer/REUTERS
محمد نعیم وردک
سخنگوی دفتر سیاسی طالبان حدود چهل سال سن دارد و در پیشاور پاکستان در مطالعات اسلامی به زبان عربی لیسانس گرفته و در دانشگاه اسلامی اسلام آباد تا درجه دکترا در سال ۲۰۱۰ پیش رفته است. او برخلاف شاهین، سخنگوی قبلی بیشتر به زبان عربی و پشتو مسلط است و به زبان انگلیسی تسلط کمتری دارد. افرادی که او را دیدهاند، میگویند وردک "خشک مزاج، کم حرف و بسیار مذهبی" است.
عکس: Sefa Karacan/AA/picture alliance
سهیل شاهین
از سخنگوی سابق دفتر سیاسی طالبان به عنوان طالب "قلم بهدست" یا "حنجره طالبان" یاد میشود. او نویسنده و شاعر به زبان پشتو است و در دورانی که طالبان کابل را در کنترل داشتند "کابل تایمز" تنها روزنامه انگلیسی زبان پایتخت را مدیریت میکرد. شاهین حدود ۵۱ سال پیش در ولایت شرقی پکتیا متولد شده و از قوم "طوطاخیل" و پشتونتبار است. او مدتی نیز سرپرست سفارت "امارات اسلامی" افغانستان در پاکستان برعهده داشت.
عکس: Sergei Savostyanov/TASS/dpa/picture alliance
مداخله شوروی و طالبان
پس از مداخله اتحاد شوروی (سابق) در افغانستان، ۹۰ هزار افغان و جنگجویان دیگری از کشورهای عربی در طول دهه ۱۹۸۰ میلادی در پاکستان و با حمایت آمریکا تحت آموزش نظامی قرار گرفتند. در ۱۰ اکتبر سال ۱۹۹۴ میلادی در اوج جنگهای داخلی افغانستان گروهی وارد منطقه سپین بولدک ولایت قندهار در جنوب افغانستان شدند و نام خود را "تحریک اسلامی طلبای کرام" نهادند.
عکس: Hurriyet/AP/picture alliance
خوشبینی افغانها به طالبان
طالبان با تبلیغ شعارهای دینی اسلام مانند جهاد با شرک و کفر و اینکه هر کس کشته شود به بهشت خواهد رفت، پیروان زیادی در افغانستان و پاکستان پیدا کردند. در آغاز مردم افغانستان طالبان خوشبین بودند و گمان میکردند، آنها میتوانند به جنگهای داخلی پایان دهند.
عکس: Santiago Lyon/AP/picture alliance
پیشروی سریع تا کابل
طالبان به سرعت مناطقی را در جنوب افغانستان که زیر تسلّط دولت مجاهدین به رهبری برهانالدین ربانی بود، اشغال کردند. آنها یک ماه و دو روز پس از اعلام موجودیت، ولایت قندهار و در روز ۲۶ سپتامبر سال ۱۹۹۶ کابل را هم به تصرف درآوردند. آنها به محض ورود به کابل قتلعام را شروع کردند و جنازه محمد نجیب، رئیس جمهور و برادرش را در چهارراه آریانا به نمایش گذاشتند.
عکس: AFP/Getty Images
پیشروی سریع تا کابل
طالبان به سرعت مناطقی را در جنوب افغانستان که زیر تسلّط دولت مجاهدین به رهبری برهانالدین ربانی بود، اشغال کردند. آنها یک ماه و دو روز پس از اعلام موجودیت، ولایت قندهار و در روز ۲۶ سپتامبر سال ۱۹۹۶ کابل را هم به تصرف درآوردند. آنها به محض ورود به کابل قتلعام را شروع کردند و جنازه محمد نجیبالله (تصویر)، رئیس جمهور و برادرش را در چهارراه آریانا به نمایش گذاشتند.
عکس: Vyacheslav/RIA Nowosti/dpa/picture alliance
امارات اسلامی افغانستان
طالبان سپس نام حکومت خود را امارت اسلامی افغانستان گذاشتند و تشکیلات خود را از طریق رادیو اعلام کردند. کشورهای پاکستان، امارات متحده عربی و عربستان سعودی تنها سه کشوری بودند که طالبان را به رسمیت شناختند.
عکس: Gulabuddin Amiri/AP/picture alliance
بربریت طالبانی
حکومت طالبان با رادیو، تلویزیون، موسیقی، نقاشی، مجسمهسازی و آثار هنری مخالف بودند و مجسمههای بودا در بامیان را که از جمله آثار فرهنگی و باستانی افغانستان بود را منهدم کردند.
عکس: Paul Almasy/akg-images/picture alliance
طالبان و زنان
در دوران طالبان زنان اجازه نداشتند بدون مرد محرم یا بدون حجاب از خانههایشان بیرون بروند. تحصیلات و کار برای زنان ممنوع بود.
عکس: AP
مجازات اسلامی
در دوران طالبان مجازات اسلامی سنگسار، قطع دست و اعدام در ملا عام رواج داشت. طالبان مردم را برای ادای نماز، به زور از مغازههایشان به مساجد میفرستادند. در نظام طالبان ریش مردان باید بلند میبود و موهای سر باید کوتاه میبود. (عکس: صحنهای از اعدام یک زن)
عکس: picture-alliance/dpa
رابطه طالبان با القاعده
اسامه بن لادن سرمایه دار سعودی و رهبر شبکه تروریستی القاعده (نفر سمت چپ) یک سال بعد از استقرار طالبان به جلالآباد افغانستان رفت. پس از حملات تروریستی یازدهم سپتامبر سال ۲۰۰۱ و عدم تسلیم بنلادن به آمریکا از سوی طالبان، حمله به افغانستان آغاز شد و دور اول حکومت طالبان فروپاشید.