"اقتصاد مقاومتی" آیتالله خامنه‌ای چقدر توان مقاومت دارد؟
۱۳۹۱ مرداد ۹, دوشنبه
آیتالله خامنه‌ای روز یک‌شنبه (۸ مرداد) در جمع "پژوهشگران و مسئولان برخی شرکت‌‌های دانش بنیان" گفت «خام‌فروشی، دامی است که میراث سال‌های متمادی قبل از انقلاب است و متاسفانه کشور گرفتار آن شده است و باید تلاش شود که ملت ایران از این تله نجات پیدا کند». او فراخوان "اقتصاد مقاومتی" را داد و گفت که این "یک شعار نیست بلکه یک واقعیتی است که باید محقق شود".
به باور آیتالله خامنه‌ای: «کشور در حال پیشرفت است و هیچ بن‌بست و مشکل برطرف نشدنی ندارد». مهم رسیدن به "باور و موقعیت بستن اختیاری در چاههای نفت و توقف خام‌فروشی مواد خام و معدنی" است.
گلوگاه نفت
پیش از رهبر، محمود احمدی‌نژاد نیز در مراسم افتتاح پتروشیمی اروند در بندر ماهشهر، درخرداد ماه سال جاری گفت: «باید بتوانیم از فروش نفت خام پرهیز کنیم». او هم تاکید کرد: "باید به سرعت به سمت ایجاد ارزش افزوده نفت و گاز رفته و تلاش کنیم این ارزش در داخل کشور بماند."
بنا بر ارزیابی بسیاری از کارشناسان، جمهوری اسلامی یکی از سخت‌ترین مراحل حیات خود را می‌گذراند. "بن بست" و "مشکل" هم بیشتر از آن است که به سادگی بتوان "اقتصاد مقاومتی" را سازمان داد و از حد شعار فراتر رفت.
روز گذشته (یک‌شنبه ۸ مرداد) محمود احمدی‌نژاد در جلسه مشترک اعضای دولت و نمایندگان مجلس گفت: «دشمن فشارهای زیادی به کشور وارد می‌کند و شرایط دشواری ایجاد کرده است که البته انتظاری غیر از او نیست چرا که تصور می‌کند گلوگاهی یافته تا از آن ناحیه به کشور فشار وارد کند».
ولی محمود احمدی‌نژاد هم مدعی شد که جمهوری اسلامی می‌تواند «یک‌بار برای همیشه دشمن را از رویکرد و عملکردش مایوس و پشیمان» کند.
البته او با اشاره به «شرایط دشوار» خواهان «همدلی» و «همراهی» با دولت و عدم دخالت مخالفان اصولگرایش شد: «البته باید این نکته را در نظر داشت که امور اجرایی را نمی‌توان از مصادر مختلف و از بیش از یک جایگاه اداره کرد و در امر اجرا همه همراهی‌ها و همکاری‌ها باید در طول هم قرار گیرند چرا که اگر در این عرصه همکاری‌ها در عرض هم قرار گیرند، امور را مختل خواهند کرد».
فروپاشی جمهوری اسلامی
اگرچه آیتالله خامنه‌ای، محمود احمدی‌نژاد و خیلی دیگر از مقا‌م‌های بالای جمهوری اسلامی از «توانایی» شکستن سد تحریم‌ها و «اقتصاد مقاومتی» و «بستن شیر نفت» سخن می‌گویند، ولی به باور کارشناسان اقتصاد نفتی ایران مجالی برای چاره‌جویی در دقیقه نود را نمی‌دهد.
روزنامه ملت ما که نزدیک به محسن رضایی کاندیدای دور دهم انتخابات ریاست جمهوری بود، در شماره امروز (دوشنبه ۹ مرداد) نوشته است «ایران این روزها حال و روز خوبی ندارد».
این روزنامه «افزایش نارضایتی‌های عمومی» و «جنگ قدرت» اشاره کرده: «حال و هوای سیاسی ایران مسموم و مریض است، این به آن فحش می دهد و آن دیگری، دیگری را می کوبد... گسستگی جای همبستگی را گرفته و افشاگری جایگزین پوشاندن عیوب شده است، و هر چه رهبری فریاد سر می،دهد که یکی شوید و یکی باشید گوشی شنوا وجود ندارد.»
این روزنامه به خطر فروپاشی اشاره کرده و نوشته است «جریان برانداز آمریکایی، اعمال فشار بیشتر با هدف افزایش نارضایتی عمومی به بعد از انتخابات ریاست جمهوری یازدهم موکول شده است... تا در آن زمان با یک حادثه بین‌المللی یا داخلی، سد مقاومت ملی را بشکنند و فشارها را با عملیات روانی تبدیل به انفجار و آشفتگی کنند تا شکاف عظیم بین نظام و مردم تا روز فروپاشی نظام ادامه یابد».
صنایع ایران "عقب‌مانده و فرسوده"
وابستگی ایران به درآمد نفت پس از "انقلاب اسلامی" نه تنها کمتر نشده، بلکه با توجه به نابودی بخش بزرگی از صنایع به ویژه در بخش خصوصی، بیشترین اتکا را به فروش نفت پیدا کرده است.
صنایع نفت ایران با دو مشکل اساسی روبروست: تحریم‌ها از یک سو و فرسودگی از سوی دیگر. فرسودگی صنایع نفت ایران باعث شده که این کشور حتی در استخراج نفت خام نیز به شدت از سایر کشورهای نفت‌خیز عقب بماند.
تحریم‌ها تنها به انصراف خریدران از خرید نفت خام ایران منجر نشده، بلکه سرمایه‌گذاری لازم در تاسیسات نفتی ایران و برای توسعه میادین نفتی را به شدت محدود کرده است. این فشار برای اقتصاد کشوری که هم وابسته به نفت است، و هم بیشتر میادین بزرگ نفتی آن فرسوده شده‌اند به سادگی قابل عبور نیست.
کارشناسان تخمین زده‌اند که اگر ایران نتواند میزان برداشت از مخازن نفتی خود را در سال‌های آینده افزایش دهد، در زمانی کمتر از ۱۰ سال استخراج نفت به قدری کاهش می‌یابد که دیگر صدور نفت معنایی نخواهد داشت.
ایران تنها در صورتی می‌تواند جایگاه خود را به عنوان یکی از صادرکنندگان اصلی نفت حفظ کند که بهره‌برداری از میادین فعلی را افزایش دهد و یا در میادین جدیدی فعال شود. اما این امر به سرمایه‌گذاری کلان و دراز مدت نیاز دارد و در موقعیت تحریم و بحران عملی نیست. بنا بر تخمین کارشناسان نفت، ایران سالانه به دست کم ۵ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز دارد تا بتواند سطح تولید فعلی را حفظ کند.
بسیاری از ذخایر نفت و گاز ایران در میادین مشترک با همسایگان آن قرار دارد. قطر با سرمایه‌گذاری در این میادین پارس جنوبی سه برابر ایران گاز استخراج می‌کند. طبق برآورد اداره کل نظارت و بازرسی نفت سازمان بارزسی کل کشور قطر حداقل ۱۳ برابر ایران از پارس جنوبی نفت برداشت می‌کند.
گسترش تحریم‌های اقتصادی به عرصه نفت رهبران ایران را به شدت نگران کرده است. آیتالله خامنه‌ای و رئیس جمهوری ایران اکنون دست به دامن "دانش و فن‌آوری" شده‌اند که باید در خدمت حفظ "ارزش افزوده نفت" گرفته شود. آیا مجالی برای احیای آن چه نابود شده، باقی مانده است؟