"ال کلاسیکو" یا رقابت جاودانی رئال و بارسا
۱۳۹۰ اردیبهشت ۵, دوشنبهدر هر کشوری، تیمهایی یافت میشوند که رقابت میان آنها حساسیت ویژهای برمیانگیزد. اینگونه رویاروییها گاه میان تیمهای صاحبنام یک کشور از دو شهر متفاوت وجود دارد و مصافهایی دیدنی مثلا میان دو تیم هلندی آژاکس آمستردام و فاینورد روتردام، یا بایرن مونیخ و دورتموند آلمان پدید میآورد. و گاه میان دو تیم همشهری حاکم است و به شهرآوردهای جذاب و هیجانانگیزی مانند دیدارهای دو تیم ایتالیایی آ ث میلان و اینترمیلان، یا دو تیم انگلیسی چلسی و آرسنال میانجامد. اگر نخواهیم راه دوری برویم، میتوانیم در همین راستا، به حساسیت بازی میان پرسپولیس و استقلال در کشور خودمان اشاره کنیم.
ببینید: جادوگران بارسلونا و کهکشانیهای رئال مادرید
میدان جاذبهی "ال کلاسیکو"
ولی در این میان، رقابتی میان دو تیم فوتبال وجود دارد که پدیدهای کاملا متفاوت است، زیرا ابعاد آن از مسائل محدود به فوتبال بسی فراتر میرود و تقریبا خصلتی حیثیتی با چاشنی سیاسی، اجتماعی و قومی به خود میگیرد.
اصطلاح اسپانیایی "ال کلاسیکو" یا دیدار کلاسیک، فقط برای دوستداران فوتبال در اسپانیا آشنا نیست، بلکه این مفهوم فراتر از مرزهای این کشور، در ذهن هر فوتبالدوستی در اروپا، فورا رقابت میان دو تیم رئال مادرید و اف ث بارسلونا را تداعی میکند، یا آنگونه که هواداران این دو تیم میگویند: رویارویی رئال و بارسا!
این دو تیم با فاصلهی زیاد نسبت به دیگر تیمهای اسپانیایی، در عرصههای ملی و بینالمللی موفقترین و پرافتخارترین باشگاههای این کشور هستند. جدال ورزشی میان آنها که دو کلانشهر معروف اسپانیا را نمایندگی میکنند، از مرزهای این کشور فراتر میرود و توجه بسیاری را به خود جلب میکند.
در این زمینه همین بس که بگوییم دیدار این دو تیم در سال گذشته (۲۰۰۹)، در بیش از ۲۰۰ کشور جهان بطور مستقیم پخش شد و حدود ۱۰۰ میلیون بیننده داشت. ولی ببینیم ریشههای واقعی این حساسیت در کجاست و چرا "ال کلاسیکو" مشتاقان فوتبال را اینگونه در مدار جاذبهی خود گرفتار میکند؟
ریشههای تاریخی رقابتی سخت
دلایل رقابت سخت میان دو باشگاه اسپانیایی رئال مادرید و اف ث بارسلونا گوناگون است. از طرفی این دو باشگاه، نمایندگان اصلی فوتبال دو شهر بزرگ و پرجمعیت در اسپانیا هستند که همزمان مهمترین مراکز اقتصادی و فرهنگی این کشور نیز بهشمار میروند.
این دو شهر بهرغم نقاط اشتراک، تفاوتهای زیادی هم دارند. مادرید به عنوان پایتخت اسپانیا در نواحی مرکزی کشور واقعشده و به قلمروی تاریخی کاستیا تعلق دارد، در حالی که بارسلون بندر مهمی در شمال شرقی این کشور و مرکز بخش خودمختار کاتالونیا است.
بارسلون و مادرید به عنوان مراکز دو منطقهی مهم اسپانیا، به دلیل موقعیتهای حساس جغرافیایی، از نظر تاریخی همواره در گسترههای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی با هم رقابت داشتند. امری که بعدها به محدودهی ورزش نیز کشیده شد.
کودتای نظامی ژنرال فرانکو علیه دولت قانونی وقت اسپانیا در سال ۱۹۳۶ نقطهی عطفی در تاریخ معاصر این کشور بود. در پی مقاومت نیروهای ضدفاشیسم در اسپانیا علیه کودتای نظامی، جنگی داخلی در این کشور درگرفت که با کمک گستردهی آلمان نازی و ایتالیای فاشیستی به حکومت نظامیان، سرانجام در سال ۱۹۳۹ با پیروزی فرانکو و هوادارانش پایان یافت.
پس از آن یک دیکتاتوری نظامی چند دههای در اسپانیا برقرار شد که بشدت تمرکزگرا بود و در مورد مناطق پیرامونی چون کاتالونیا که از فرهنگی دیگر برخوردار بودند، از نظر سیاسی، اقتصادی و نیز فرهنگی تبعیض قائل میشد.
در همهی دورهی فرانکیستی، بویژه منطقهی کاتالونیا و طبعا تیم فوتبال آن بارسلونا، نماد مقاومت در برابر حکومت مرکزی به شمار میرفتند. نقش نمایندهی ورزشی حکومت مرکزی بطور خواسته یا ناخواسته بر دوش باشگاه رئال مادرید افتاده بود و این باشگاه از آن پس به گونهای نمایندهی فوتبال رژیم منفور فرانکیستی محسوب میشد.
البته هواداران رئال امروز این مساله را نمیپذیرند و باشگاه خود را بر خلاف بارسلونا کاملا غیرسیاسی میدانند. ولی به هر حال، این امر تا حدودی به عنوان واقعیتی تاریخی در ذهنیت بسیاری از مردم پذیرفته شده است. نکتهی مهم دیگر اینکه رقابت اصلی بر سر قهرمانی فوتبال در اسپانیا نیز از همان زمان غالبا میان همین دو تیم جریان داشت.
با مرگ فرانکو در سال ۱۹۷۵ و آغاز گذار اسپانیا به دمکراسی، تنشهای سیاسی میان این دو باشگاه تا حدودی فروکش کرد، ولی مسئولان دو باشگاه تلاش کردند با هدایت رقابتهای پیشین به کانال صرفا ورزشی، تنور این چشم و همچشمی را همچنان گرم نگه دارند. به گونهای که دیدار میان این دو تیم امروز نیز همهی رویدادهای ورزشی در اسپانیا را تحتالشعاع خود قرار میدهد.
نخستین رویاروییها
گفتنی است که نخستین دیدار میان این دو تیم، به سالهای بسیار دور در اوایل قرن بیستم برمیگردد. در سال ۱۹۰۲ بارسلونا که حتا در آن زمان ۶ بازیکن خارجی را در صفوف خود داشت، توانست در نخستین دیدار در مقابل رئال آن هم در مادرید، این تیم را با نتیجهی سه بر یک شکست دهد و قهرمان جام تاجگذاری (آلفونس سیزدهم پادشاه وقت اسپانیا) شود.
در سال ۱۹۱۶ در بازیهای جام حذفی اسپانیا، نخستین دیداری میان این دو تیم برگزار شد که از آن بوی رقابتهای سیاسی ـ قومی به مشام میرسید. نخستین بازی دو تیم در آن سال با نتیجهی حیرتانگیز ۶ بر ۶ مساوی شده بود.
طبق مقررات آن زمان، بازی دومی برگزار شد که در آن رئال توانست بارسلونا را ۴ بر ۲ شکست دهد. بازیکنان بارسلونا در پایان بازی زمین را با اعتراض شدید به داور ترک کردند چون معتقد بودند که وی به سود رئال سوت زده است. از آن پس تیم رئال به هنگام بازی در بارسلونا همواره با هوکردن و سوت زدن تماشاگران کاتالونیا روبرو میشد.
نخستین دیدار دو تیم در چارچوب لیگ سراسری اسپانیا، در تاریخ ۱۷ فوریهی ۱۹۲۹ برگزار شد که در آن رئال دو بر یک پیروز شد.
در سال ۱۹۳۶ در جریان جنگ داخلی اسپانیا، بازیها در مادرید تعطیل شده بود. تیم رئال از باشگاههای فوتبال منطقهی کاتالونیا درخواست کرد که بتواند در رقابتهای آنها شرکت کند. ولی این درخواست فقط به دلیل وتوی تیم بارسلونا رد شد.
نتایج باورنکردنی
اگر نتیجهی حیرتآور میان دو تیم بزرگ و محبوب کشورمان یعنی پرسپولیس و استقلال به همان بازی تاریخی این دو تیم در سالهای دور محدود است که در آن سرخپوشان با نتیجهی عجیب شش بر صفر پیروز شدند، اینگونه نتایج حیرتآور میان دو تیم رئال و بارسلونا بارها به دست آمده است. بد نیست نگاهی به برخی از این دیدارها بیندازیم:
در سال ۱۹۳۵ رئال مادرید توانست در چارچوب رقابتهای لیگ برتر اسپانیا، رقیب همیشگی خود بارسلونا را با نتیجهی ۸ بر ۲ درهم کوبد.
باز این رئال مادرید بود که در سال ۱۹۴۳ در بازی برگشت جام حذفی، در حالی که در بازی رفت سه بر صفر مغلوب حریف شده بود، توانست با نتیجهی باورنکردنی ۱۱ بر ۱ بارسلونا را تحقیر کند. رئال فقط در نیمهی نخست این بازی توفانی، ۸ گل وارد دروازهی بارسلونا کرد.
در سال ۱۹۶۳ که رئال مادرید با فتح پی در پی جام باشگاههای اسپانیا و اروپا در اوج اشتهار بود، توانست بارسلونا را در ورزشگاه «نوکامپ» با شکست سنگین ۵ بر ۱ روبرو کند. این بزرگترین پیروزی تا آن موقع رئال در زمین بارسلونا بود.
بارسلونا باید مدتها صبر میکرد تا سرانجام در عصر طلایی حاکمیت یوهان کرویف ستارهی هلندی خود در این تیم بتواند در سال ۱۹۷۴ در ورزشگاه «سانتیاگو برنابو» رئال را در زمین خود با نتیجهی ۵ بر صفر درهم کوبد.
بارسلونا بار دیگر در سال ۲۰۰۹ در چارچوب رقابتهای لیگ برتر اسپانیا، توانست در زمین رئال مادرید این تیم را با شکست سنگین ۶ بر ۲ روبرو سازد. این پیروزی بارسا پس از پیروزی با یوهان کرویف، بزرگترین موفقیت در برابر رقیب دیرینه بود.
حاشیههای فراموشنشدنی
نگاهی گذرا به برخی حاشیههای دو تیم در داخل و خارج میدان بازی نیز خالی از فایده نیست. در سالهای پس از جنگ جهانی دوم، بارسلونا و آتلتیکو مادرید، تیم نیروی هوایی اسپانیا، باشگاههای موفق این کشوربودند. رئال هنوز از فشارهای جنگ کمر راست نکرده و به دورهی اوجگیری خود نرسیده بود.
بسیاری از کارشناسان معتقدند که به خدمت گرفتن آلفردو دی استفانو، ستارهی آرژانتینی توسط رئال مادرید، نقطهی عطفی برای رفتن رئال مادرید به سوی یک تیم بزرگ و جهانی بود.
جالب اینکه برای به خدمت گرفتن دی استفانو، رقابت سختی میان بارسلونا و رئال درگرفت و این ستارهی آرژانتینی قرار بود نخست به بارسلونا بپیوندد. کار به دعوای حقوقی هم کشید و سرانجام فدراسیون فوتبال اسپانیا حکمی صادر کرد که بر مبنای آن قرار بود دی استفانو دو سال در رئال و دو سال در بارسا توپ بزند.
ولی مسئولان باشگاه بارسلونا این رای را نپذیرفتند و از استخدام دی استفانو چشمپوشی کردند. در حالی که هواداران رئال میگویند این چشمپوشی داوطلبانه بوده است، هواداران بارسلونا معتقدند که در آن زمان فشار رژیم فرانکو باعث چشمپوشی این تیم شده است.
هر چه بود، رئال با دی استفانو و بعدها فرانس پوشکاش مهاجم مجاری خود، پلههای موفقیت را یکی پس از دیگری پیمود و به بهترین تیم اروپا تبدیل شد. تیم رئال را در آن زمان به دلیل زیبایی و انعطاف بازی این تیم، «بالرینهای سپید» مینامیدند.
در همان بازی تاریخی که رئال در سال ۱۹۶۳ بارسلونا را در ورزشگاه «نوکامپ» با نتیجهی ۵ بر ۱ درهم کوبید، فرانتس پوشکاش به تنهایی سه بار دروازهی بارسا را فروریخت. دو گل دیگر را دی استفانو و گنتو به ثمر رساندند.
یکی دیگر از حاشیههای خبرساز به سال ۱۹۶۸ و فینال جام حذفی اسپانیا میان دو تیم در مادرید بازمیگردد. پس از اینکه بارسلونا در این بازی با یک گل جلو افتاد، تماشاگران مادریدی شروع به پرتاب شیشههای نوشابه به داخل زمین بازی کردند. این جنجال باعث شد که از آن پس آوردن شیشههای نوشابه به ورزشگاه ممنوع شود.
در سال ۱۹۷۰ یک بار دیگر بازی میان دو تیم در بارسلونا به جنجال کشیده شد. این بار پس از اینکه داور خطایی را که بیرون محوطهی جریمه روی داده بود، پنالتی به سود رئال اعلام کرد، تماشاگران خشمگین به زمین بازی یورش بردند و پلیس ناچار به مداخله شد. هواداران بارسلونا این بازی را نیز نشانهی دیگری از تبعیض در حق خود ارزیابی میکنند. در حالی که هواداران رئال معتقدند این اشتباهات داوری میتواند در هر بازی پیش بیاید.
یکی دیگر از جنجالها در سال ۲۰۰۲ زمانی روی داد که لوئیز فیگو ستارهی پرتغالی پیشین بارسلونا، این بار در لباس رقیب دیرینه به ورزشگاه «نوکامپ» بازگشت.
رسانههای کاتالونیا از روزها پیش از این بازی، کارزار تبلیغاتی ناپسندی علیه فیگو به راه انداخته بودند. هواداران بارسا در تمام طول بازی فیگو را هوکردند و حتا اشیایی به سوی او پرتاب کردند. داور مجبور شد این بازی را برای مدت ۱۵ دقیقه متوقف کند. فدراسیون فوتبال اسپانیا پس از این بازی باشگاه بارسلونا را از دو بازی در خانه محروم کرد. این حکم با اعتراض بارسلونا بعدا به جریمهی نقدی تبدیل شد.
یکی از رویدادهای جالب دیگر در بازی میان این دو تیم در سال ۲۰۰۵ پیش آمد. در بازی در ورزشگاه سانتیاگو برنابو، رونالدینهو ستارهی برزیلی بارسلونا پس از دادن پاسی عالی که به گل تبدیل شد، دو بار نیز با ربودن توپ از بازیکنان حریف در میانهی میدان، با دریبلهای برقآسا خود را به دروازهی رئال رساند و هر بار دروازهی این تیم را گشود. بارسا در پایان سه بر صفر پیروز شد، ولی پیروز واقعی این دیدار رونالدینهو بود. مادریدیها بهرغم این شکست تلخ، در پایان بازی به پا خواستند و با کفزدنهای ممتد به تشویق اعجوبهی برزیلی پرداختند.
سازندگی از پایین یا تیمی کهکشانی؟
با بارسا و رئال در عین حال دو مکتب فوتبال در برابر هم قرار میگیرند: مکتب سازندگی و مکتب جذب ستارگان.
در حالی که باشگاه بارسلونا به کار در میان جوانان اهمیت زیادی میدهد، این روال در تیم رئال چندان تعیینکننده نیست. بارسلونا استعدادهای نوجوان و جوان فوتبال را از سراسر جهان گرد میآورد و در آکادمی جوانان خود آموزش میدهد.
این سیستم به ابتکار یوهان کرویف، ستارهی فراموش نشدنی بارسلونا پایهگذاری شد که خود زمانی در بارسا بازی میکرد و بعدها به مدت ۹ سال مربی این تیم بود. کرویف این سیستم را از مکتب آژاکس آمستردام الگوبرداری کرده بود. آژاکس یکی از باشگاههای اروپاست که با پرورش جوانان با استعداد، بازیکنان بزرگی را به لیگهای بزرگ اروپا عرضه کرده است.
بازیکنان جوان در بارسلونا با پاسکاری سریع و دقیق آشنا میشوند و آموزش میبینند. آنان تا ۱۶ سالگی اجازهی بدنسازی ندارند، بلکه بیشتر تکنیک و کارهای فردی را میآموزند. پس از رشد و آموزش کافی به تیم "ب" میپیوندند و در صورت پایداری و درخشش به تیم "الف" بارسلونا منتقل میشوند. بارسلونا در سراسر جهان بیش از ۲۰ نماینده دارد که دائما دنبال استعدادهای تازه میگردند.
رئال مادرید بازیکنان جوان و با استعداد خود را عمدتا در «رئال مادرید کاستیا» آموزش میدهد که حکم تیم "ب" این باشگاه را دارد و گاه از همانجا هم یارگیری میکند. ولی گرانیگاه این تیم بر خلاف بارسلونا، روی سازندگی کادرهای جوان استوار نیست. این تیم سیاست اقتصادی دیگری دنبال میکند و معمولا میکوشد با خریدهای گرانقیمت، ستارگان فوتبال جهان را در تیم اول خود گردآورد.
گردانندگان این باشگاه معتقدند که با فراهم آوردن «تیمی کهکشانی» میتوان درآمدهای باشگاه را از راه تبلیغات و جلب رسانهها افزایش داد و هزینههای سنگین را جبران نمود. این باشگاه اخیرا برای جلب ستارگان تازه، دو وام ۷۴ و ۷۵ میلیون یورویی از بانکها گرفته است.
ستارگانی که برای هر دو تیم توپ زدهاند
در میان ستارگان فوتبال بودهاند کسانی که برای هر دو تیم توپ زدهاند. برای نمونه میتوان از برند شوستر ملیپوش افسانهای آلمان، میشائیل لائدروپ ستارهی دانمارکی، گئورگ حاجی هافبک خلاق رومانیایی در سالهای دور یاد کرد.
از متاخرین نیز میتوان از رونالدو ستارهی فراموش نشدنی برزیلی، لوئیِز فیگو ستارهی پرتغالی، ساموئل اتو بازیکن کامرونی و خاویر ساویولا ستارهی آرژانتینی نام برد.
افتخارات دو تیم
رئال مادرید با ربودن ۹ بار جام قهرمانی باشگاههای اروپا (اکنون چمپینزلیگ)، پرافتخارترین باشگاه این قاره است و در پایان قرن بیستم از سوی فیفا لقب بهترین باشگاه قرن را به دست آورد.
این باشگاه همچنین دو بار جام یوفا و سه بار جام باشگاههای جهان را فتح کرده است. افزون بر آن، رئال مادرید تا کنون ۳۱ بار جام قهرمانی و ۱۷ بار جام حذفی اسپانیا را از آن خود کرده است. رئال مادرید از بدو تاسیس خود تا کنون هرگز به دستهی دوم سقوط نکرده است.
اف ث بارسلونا تا کنون سه بار جام قهرمانی باشگاههای اروپا و چهار بار جام حذفی اروپا را ربوده است. این تیم همچنین تا کنون ۲۰ بار قهرمان جام باشگاههای اسپانیا و ۲۵ بار قهرمان جام حذفی این کشور شده. بارسلونا نیز مانند رئال تا کنون به دسته دوم سقوط نکرده است.
بهمن مهرداد
تحریریه: شهرام احدی