نخستین انتخابات افغانستان چگونه بود؟

در ۴ اکتبر سال ۲۰۰۴ نخستین انتخابات ریاست جمهوری در افغانستان برگزار شد و در مرحله‌ی نخست حامد کرزای با کسب ۵۵ درصد از آرای مردم پیروز شد. در آن زمان حدود ۱۲ میلیون و ۶۰۰ هزار نفر برای شرکت در انتخابات ثبت نام کرده بودند. در آن دوره هجده نفر برای احراز مقام ریاست جمهوری به رقابت پرداختند. یونس قانونی، رقیب سرسخت کرزای، توانست بیش از ۱۶ درصد آرا را بدست آورد. مشارکت زنان حدود ۴۰ درصد بود. ناظران بین المللی از اتحادیه‌ی اروپا، سازمان امنیت و همکاری اروپا و همچنین سازمان ملل نیز بر روند برگزاری این انتخابات نظارت داشتند.

پس از گذشت ۵ سال دومین دوراز انتخابات ریاست جمهوری در ۲۹ مرداد امسال برگزار می گردد. همزمان با انتخابات ریاست جمهوری انتخابات شوراهای ولایتی افغانستان نیز انجام می‌گیرد.

انتخابات قبلی و کنونی

به نظر کارشناسان مهم‌ترین ویژگی‌های این انتخابات نسبت به دور گذشته رقابتی بودن آن است و هنوز معلوم نیست که کشورهای قدرتمندی که در افغانستان به عنوان بازیگران اصلی هستند، از کدام نامزد انتخاباتی حمایت خواهند کرد.

در حالی‌که در انتخابات گذشته بنابه گفته‌ی کارشناسان جامعه‌ی جهانی از حامد کرزای پشتیبانی کرده بود، در این دوره از انتخابات نامزدها "برنامه گرا" هستند و در رابطه با مشکلات مردم و به‌ویژه جوانان که بیش از یک سوم از رای دهندگان را تشکیل می‌دهند، برنامه‌هايی را ارائه می‌دهند.

انتخابات کنونی فراقومی است

قسیم اخگر، روزنامه نگار و مدیر مسئول روزنامه "هشت صبح" معتقد است، نسبت به انتخابات قبلی مردم اکنون آگاهی بیشتری کسب کرده اند. نکته دیگر این است که جامعه‌ی افغانستان شاهد رشد رسانه‌هايی هست که این رسانه‌ها در آگاهی‌رسانی و تبلیغات انتخاباتی مردم نقش تعیین‌کننده‌ای دارند. قسیم اخگر همچنین اشاره می‌کند که «انتخابات دوره‌ی اول تاثیر قومی و نژادی داشت، در حالی‌که انتخابات دوره‌ی دوم ریاست جمهوری در افغانستان فراقومی است ومردم افغانستان پای به میدان گذاشته‌اند و آنها می‌دانند که رای آنها چه تاثیری برسرنوشت خود و کشورشان دارند».

افزایش نقش رسانه‌های مدرن در کارزار انتخاباتی

برای نخستین باراست که نامزدهای انتخابات و طرفداران آنها شیوه‌های نوینی از جمله اینترنت و تلفن‌های همراه را برای رساندن پیام خود به مردم به کار می‌برند. اداره مخابرات افغانستان، تعداد کاربران اینترنت دراین کشور را حدود ۲ میلیون نفر برآورد می‌کند. در بسیاری از شهرهای بزرگ افغانستان بویژه جوانان به اینترنت دسترسی دارند.

در آستانه انتخابات تعداد وبسایت‌ها و وبلاگ‌های شخصی نامزهای انتخابات و طرفداران آنها نیز به تعداد قابل ملاحظه‌ای افزایش داشت. سایت‌هایی چون فیس بوک، یوتیوب نیز وسیله‌ای در اختیار نامزدهای انتخاباتی بودند که بیشتر برای جلب آرا رای دهندگان جوان بکار گرفته شده است.

بحث آزاد در رادیو و تلویزیون

کارشناسان ولی اظهار می‌کنند که در جامعه افغانستان رسانه‌های تصویری و بویژه کانال‌های تلویونی آزاد، نقش برجسته‌ای دارند. نسبت به ۵ سال پیش، یعنی نخستین انتخابات، تعداد آنها اکنون بیشتر شده و برخی از این رسانه‌ها حتی توانستند سرتاسر افغانستان را پوشش دهند و سراسری شوند.

در آستانه انتخابات زمینه‌ی بحث آزاد و مناظره‌های تلویزیونی نیز در این رسانه‌ها فراهم آمد. در کنار تلویزیون، رادیو نیز به عنوان یک رسانه‌ی قدرتمند فعالیت می‌کند. در افغانستان اکنون بیشتر از ۷۳ شبکه‌ی رادیويی فعالیت دارند.

از آن گدشته با نزدیک شدن زمان مبارزات انتخاباتی چندین روزنامه و هفته‌نامه نیز وارد عرصه‌ی مطبوعات شدند.

جنگ سالاران به‌ جای احزاب سیاسی

به نظرروزنامه‌نگار افغان، قسیم اخگر ظابطه‌های قومی به عنوان فرهنگ سیاسی مسلط هنوز در افغانستان وجود دارد. از این لحاظ رهبران سیاسی و قومی در میان مردم از نفوذ قابل ملاحظه‌ای برخوردارند.

وی همچنین به این مسئله اشاره می‌کند که هنوز احزاب ملی تاسیس نشده و جای قومیت گرايی را پر نکرده و مردم را نتوانسته‌اند به طرف برنامه‌های فراقومی بکشانند. از این لحاظ گروه‌های قومی جایگاه خاص خود را در جامعه‌ی افغانستان همچنان محفوظ نگاه داشته‌اند.

یک گام به پیش، با وجود تهدیدهای طالبان

قسیم اخگر ضمن اشاره به ترس مردم از تهدید طالبان می‌گوید: «در شرایط کنونی افغانستان بسیار مشکل است انتخاباتی آزاد، عادلانه و شفاف صورت بگیرد که موجب رضایت همه باشد».

به‌ نظر این مدیر مسئول روزنامه "هشت صبح"، این انتخابات در فضایی سرشار از ترس و تهدید برگزارمی‌شود ولی وی تاکید دارد که این انتخابات بازهم نسبت به انتخابات پیشین یگ گام به پیش است.

طاهر شیرمحمدی