در چند هفته‌ی اخیر شبکه‌های ملی و محلی صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، ساعات زیادی را به تبلیغات انتخابات مجلس شورای اسلامی اختصاص داده‌اند. سرودهای ملی و ترانه‌های مربوط به لزوم مشارکت در انتخابات، بار‌ها و بار‌ها از شبکه‌های تلویزیونی و رادیویی قابل دیدن و شنیدن است.

موضوع انتخابات به برنامه‌های طنز نیز راه پیدا کرده و به این طریق سعی شده است مخاطبان بیشتری پیام مورد نظر برنامه‌ریزان در جمهوری اسلامی را بشنوند: «در انتخابات شرکت کنید.»

این پیامی است که بار‌ها و بار‌ها می‌توان در رسانه‌های مختلف حکومتی دید و شنید. ولی به چه علت این انتخابات اینچنین برای حکومت اهمیت یافته است؟ شاید پاسخ را بتوان در میان همین برنامه‌های تبلیغاتی یافت.

این سوال را مجری‌های شبکه‌های مختلف از "مخاطبان رنگارنگ" خود می‌پرسند و تقریبا یک جواب واحد را می‌شنوند: «شرکت در انتخابات پاسخی کوبنده به دشمنان نظام اسلامی و موجب تشکیل مجلسی تابع رهبری خواهد شد.»

حجم و نحوه‌ی تبلیغات حکومتی در این انتخابات قابل مقایسه با انتخابات ریاست جمهوری هفتم در خرداد ماه سال ۷۶ است. تبلیغاتی که اثر معکوس در پی داشت و شهروندان ایران تصمیم گرفتند بر خلاف خواست رهبری جمهوری اسلامی و تبلیغات صدا و سیما، محمد خاتمی را انتخاب کنند.

ائتلاف‌هایی که زود رنگ می‌بازند

گرچه مجلس همچون دولت در این سال‌ها بیش از پیش تحت نفوذ آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، قرار گرفته است، اما حضور در مجلس به عنوان یکی از مراکز قدرت اهمیت ویژه‌ای دارد.

شاید بتوان گفت نهمین انتخابات مجلس شورای اسلامی در ایران از جهت تنوع آرا و جریانات شرکت کننده، از فقر فاحشی رنج می‌برد. این موضوع را می‌توان در تشکیل ده‌ها ائتلافی که همگی اسامی مشترکی دارند و خود را متعهد به جریان اصولگرا می‌دانند، درک کرد.

همین امر موجب شده است که یک ائتلاف انتخاباتی برای ائتلاف دیگر که باید در رقابت با یگدیگر باشند، شرط تعیین کند.

خبرگزاری فارس روز شنبه ۶ اسفند (۲۵ فوریه) خبر داد که "ائتلاف بزرگ اصولگرایان" با صدور یک اطلاعیه‌، اعلام انحلال کرده است.

اعضای این ائتلاف در این اطلاعیه در دلیل تشکیل آن می‌نویسند: «به دنبال اشکالات پیش آمده در ساز و کار و نحوه انتخاب اعضا در جبهه متحد اصولگرایی، جمعی از اصولگرایان برای گرم نمودن صحنه انتخابات و با پذیرش کامل منشور جامعه مدرسین و جامعه روحانیت، ائتلافی جدید تشکیل دهند.»

این بیانیه به دلایل انحلال نیز اشاره می‌کند و می‌نویسد، از آنجا که این ائتلاف «موجب رنجش خاطر» آیت‌الله مهدوی کنی و آیت‌الله یزدی شده است، به حرمت این دو «بزرگ اصولگرایان» "ائتلاف بزرگ اصولگرایان" منحل می‌شود.

"۶۰۰ منحرفی" که رد صلاحیت شدند

اصولگرایان در انتخابات مجلس ایران چندان نیز بدون رقیب نیستند. شاید به جز رقابت جبهه متحد اصولگرایان و جبهه پایداری انقلاب اسلامی که اسامی مشترکی نیز در لیست هر دو دیده می‌شوند، مهم‌ترین رقابت اصولگرایان با جریان موسوم به "انحرافی" است که به گفته فعالان اصولگرا در انتخابات نیز حضور ندارد.

"جریان انحرافی" به برخی نزدیکان محمود احمدی‌نژاد اطلاق می‌شود. منتقدان دولت، اسفندیار رحیم مشایی را مغز متفکر و در راس این جریان می‌دانند.

خبرگزاری مهر روز شنبه به نقل از یک عضو لیست انتخاباتی جبهه متحد اصولگرایان اعلام کرد که «۶۰۰ عضو جریان انحرافی رد صلاحیت شده‌اند». حسین فدایی که نماینده مجلس هشتم و کاندیدای انتخابات مجلس نهم است از برنامه‌ریزی گسترده و خطرناک آنچه که وی از آن به عنوان "جریان انحرافی" یاد می‌کند، برای انتخابات مجلس خبر داد. خطری که با رد صلاحیت ۶۰۰ نفر باید مرتفع شده باشد.

اصولگرایان، اصولگرایان را متهم می‌کنند

رقابت و کشمکش میان اصولگرایان تنها مربوط به اختلاف دیدگاه‌های سیاسی و میزان نزدیکی و دوری گروه‌های مختلف وابسته به این جریان به رهبری جمهوری اسلامی نیست. گاهی این اختلافات آنچنان تند می‌شوند که طرف‌های درگیر، اتهاماتی جدی را نسبت به هم طرح می‌کنند.

با نگاه به آنچه در رسانه‌ها و وب سایت‌های وابسته به لیست‌های مختلف می‌گذرد می‌توان به وضوح دید که اعضای جبهه پایداری با رویکردی رادیکال‌تر در پی عمده کردن موضوع سکوت و یا مماشات برخی از اصولگرایان در قبال اعتراضات پس از انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۸ هستند.

برخی اعضا و هواداران جبهه پایداری، چهره‌های سر‌شناس و حتی حامیان پر نفوذ جبهه متحد را "ساکتین فتنه" می‌نامند. این موضوع تا جایی پیش رفته است که حتی با نام بردن از آیت‌الله مهدوی کنی، رئیس مجلس خبرگان و از حامیان اصلی جبهه متحد، وی را همچون هاشمی رفسنجانی، "بی‌بصیرت" خوانده‌اند.

حکومت ایران از اعتراضات خونین دو سال پیش به عنوان "فتنه" یاد می‌کند. ده‌ها معترض در آن حوادث کشته و صدها نفر روانه زندان شدند. معترضان حکومت را متهم به تقلب در انتخابات کردند.

از سوی دیگر جبهه متحد اصولگرایی متهم شده است از منابع شهرداری تهران برای تبلیغات انتخاباتی بهره می‌برد. محمدباقر قالیباف، شهردار تهران یکی از حامیان جبهه متحد است.

اما اتهامات مختلفی نیز متوجه جبهه پایداری انقلاب اسلامی است که مورد حمایت روحانی تندور، مصباح یزدی قرار دارد. اصولگرایان عضو جبهه متحد و منتقدان دولت معتقدند جبهه پایداری بخشی از "جریان انحرافی" است.

برخی اظهار نظرهای این روزهای اعضای "جبهه پایداری" در حمایت از دولت محمود احمدی‌نژاد و بی اهمیت خواندن موضوع "جریان انحرافی" این گمانه زنی‌ها را در میان مخالفان تقویت کرده است. به همین دلیل برخی اعضای جبهه پایداری، "ساکتین انحراف" لقب گرفته‌اند.

منابع مالی مورد استفاده جبهه پایداری نیز مورد تردید و سوال قرار گرفته است. نام صادق محصولی از وزرای سابق دولت محمود احمدی‌نژاد به عنوان یکی از تامین کننده‌های مالی این جبهه طرح می‌شود.

وی پیش‌تر در مورد نحوه‌ی دستیابی به ثروت چند صد میلیاردی خود و همچنین دست داشتن در یک پرونده فساد مالی مربوط به قاچاق نفت مورد انتقاد قرار گرفته بود.

فراخوان گسترده به تحریم انتخابات

اما به نظر نمی‌رسد این کشمکش‌ها و رقابت‌ها برای برخی از شهروندان ایران که با مشکلات اقتصادی زیادی روبرو هستند، چندان اهمیت داشته باشند. از سوی دیگر هیچ حزب و جریان عمده‌ی اصلاح‌طلب و منتقد حکومت ایران در این انتخابات شرکت نکرده است.

اکثریت این گروه‌ها با غیر رقابتی و ناسالم خواندن انتخابات، اعلام کرده‌اند که در آن شرکت نخواهند کرد. این گروه‌ها همچنین از شهروندان خواسته‌اند که در انتخابات مجلس شرکت نکند.

سرکوب خونین اعتراضات سال ۱۳۸۸، ادامه‌ی شرایط امنیتی‌، تعطیلی گروه‌ها و‌احزاب اصلاح‌طلب و سرکوب رسانه‌های منتقد در طول دو سال اخیر، نابسامانی‌های اقتصادی و افزایش نارضایتی عمومی و عدم تنوع در میان گروه‌های حاضر در عرصه‌ی انتخابات از دلایل اصلی عدم رغبت شهروندان به شرکت در انتخابات عنوان می‌شود.

فعالان سیاسی مخالف حکومت ایران پیش‌بینی می‌کنند که میزان مشارکت نسبت به انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۸ به شدت کاهش یابد. در آن انتخابات بیش از ۸۰ درصد شهروندان واجد شرایط شرکت کردند.

در همین حال این فعالان معتقدند این احتمال وجود دارد که حکومت ایران برای نشان دادن «مشروعیت ظاهری» خود، نتایج را دست‌کاری و تعداد شرکت‌کنندگان را بیش از میزان واقعی اعلام کند.

برخی رسانه‌های دولتی با انتشار نظرسنجی‌های مختلف از مشارکت بالای ۶۰ درصدی شهروندان در انتخابات مجلس خبر می‌دهند. رهبر جمهوری اسلامی ایران نیز چندی پیش در سخنانی گفت بود که مشارکت در انتخابات آتی گسترده و قابل توجه خواهد بود.

مهدی محسنی
تحریریه: داود خدابخش