انتقاد آژانس از تغییرات اعلام نشده در تاسیسات زیرزمینی فردو
۱۴۰۱ بهمن ۱۲, چهارشنبه
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ایران را به خاطر تغییر اعلام نشده در اتصال دو مجموعه سانتریفیوژ در تاسیسات فردو سرزنش کرد. نهاد نظارتی سازمان ملل می‌گوید این تغییرات در مسیر تولید اورانیوم با غنای ۶۰ درصد انجام شده است.
عکس: AFP/Atomic Energy Organization of Iran/HO
تبلیغات
نهاد نظارتی سازمان ملل متحد به خاطر تغییرات اعلام نشده در تاسیسات زیرزمینی فردو از جمهوری اسلامی انتقاد کرد.
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گفته ایران بدون اطلاع قبلی به بازرسان این نهاد دو مجموعه سانتریفیوژهای پیشرفته برای تولید اورانیوم با غنای ۶۰ درصد را به هم متصل کرده است.
به گزارش خبرگزاری رویترز بازرسان آژانس این تخلف را در یک بازدید سرزده از تاسیسات غنی‌سازی فردو در ۲۱ ژانویه سال جاری کشف کردند.
عملیات اعلام نشده در تاسیسات اعلام نشده
تاسیسات فردو در دل کوهی در نزدیکی شهر قم واقع است و عمق تونل‌های آن در صخره‌های سنگی تا ۹۰ متر می‌رسد. جمهوری اسلامی تا سپتامبر سال ۲۰۰۹ که دستگاه‌های اطلاعاتی غربی از وجود این تاسیسات باخبر شدند آن را مخفی نگه داشته بود.
این تاسیسات از چنان حساسیتی برخوردار است که مطابق توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ و برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) جمهوری اسلامی اجازه غنی‌سازی اورانیوم در آن را نداشته است.
ایالات متحده اردیبهشت سال ۱۳۹۷ (مه ۲۰۱۸) و در دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ از توافق هسته‌ای خارج شد و تحریم‌های تعلیق شده علیه جمهوری اسلامی را دوباره اعمال کرد.
با شدت گرفتن این تحریم‌ها ایران از یک سال پس از خروج آمریکا از توافق هسته‌ای انجام تعهدات خود مطابق برجام را کاهش داد که یکی از نمونه‌های آن فعالیت‌های غیرمجاز در تاسیسات فردو است.
رویترز می‌گوید گزارش محرمانه آژانس به اعضای شورای حکام را مشاهده کرده که در آن آمده در تاسیسات فردو نحوه اتصال دو مجموعه سانتریفیوژهای IR6 کاملا تغییر داده شدند بدون این که این مسئله به بازرسان این نهاد اعلام شده باشد.
ادعای ایران: با آژانس تنشی نداریم
صبح چهارشنبه و پیش از انتشار گزارش رویترز، محمد اسلامی رئیس سازمان انرژی اتمی ایران در حاشیه نشست هیئت دولت در جمع خبرنگاران مدعی شد "الان تنشی بین ما و آژانس نیست".
بر خلاف این ادعا تنش میان ایران و آژانس بسیار زیاد است و در ماه‌های گذشته افزایش نیز یافته است. یکی از موارد اختلاف اقدام ایران به غنی‌سازی اورانیوم تا سطح ۶۰ درصد است درصورتی که برجام حداکثر غنی‌سازی را زیر چهار درصد تعیین کرده است.
رافائل گروسی، مدیر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بارها با اشاره به اقدام ایران در زمینه غنی‌سازی ۶۰ درصدی اورانیوم گفته کشوری که اهداف نظامی را دنبال نمی‌کند نیازی به غنی‌سازی اورانیوم در این سطح ندارد.
گروسی به تازگی در پارلمان اروپا گفته بود جمهوری اسلامی اورانیوم غنی شده کافی برای تولید چند بمب اتمی را در اختیار دارد اما رسیدن به این مرحله یک پروسه زمان‌بر است و مدتی طول خواهد کشید.
سوال‌های بی‌پاسخ در مورد سه مکان اعلام نشده
یکی دیگر از اختلاف‌های میان ایران و آژانس کشف موارد رادیو اکتیو در سه مکان اعلام نشده است که جمهوری اسلامی تا کنون توضیح معتبر و قانع‌کننده‌ای درباره آن نداده است.
این ابهام‌ها که به صدور قطعنامه‌ای در شورای حکام در محکومیت جمهوری اسلامی منجر شد همچنین یکی از علت‌های به بن‌بست رسیدن مذاکرات احیای برجام ارزیابی می‌شود که فروردین سال گذشته آغاز شد و آمریکا به طور غیرمستقیم با آن مشارکت داشته است.
مدیرکل آژانس بارها گفته بدون پاسخ شفاف و قانع کننده ایران درباره وجود رد مواد رادیواکتیو در تاسیسات اعلام نشده امکان راستی‌آزمایی صلح‌آمیز بودن فعالیت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی وجود ندارد و احیای توافق وابسته به این مسئله است.
گروسی احتمال داده در ماه فوریه برای مذاکره با مقام‌های ایران در مورد اختلاف‌های باقی مانده به تهران سفر کند. محمد اسلامی ادعا کرده ایران به سوال‌های آژانس پاسخ داده و می‌افزاید "اما این مساله وقتی حل می‌شود که آنها اراده کنند که باور کنند".
رئیس سازمان انرژی ایران در عین حال به طور تلویحی بن‌بست احیای برجام را تائید می‌کند: «برجام یک معامله است که دو سمت دارد وقتی تعهداتشان را انجام نمی‌دهند دیگر دلیلی ندارد ما پایبند به تعهداتی باشیم که با عملیات فشار سعی دارند در ایران تشدید کنند.»
آمریکا و سه کشور اروپایی طرف توافق هسته‌ای در ماه‌های گذشته و به خصوص پس از سرکوب خشونت بار خیزش اعتراضی بارها گفته‌اند احیای برجام فعلا در دستور کار نیست اما در عین حال همچنان از اعلام مرگ برجام و خاتمه مذاکرات در این زمینه خودداری می‌کنند.
برنامه هسته‌ای ایران به روایت تصویر
نمایندگان ایران و ۱+۵ دوم آوریل ۲۰۱۵ بر سر چارچوب برنامه‌ای به توفق رسیدند که در صورت نهایی شدن به مناقشه اتمی ۱۲ ساله ایران و غرب پایان می‌بخشد. ابعاد برنامه هسته‌ای ایران چیست و چه مراکزی برای پیشبرد آن احداث شده‌اند؟
عکس: Keyhan
توافق اتمی لوزان
دوم آوریل ۲۰۱۵ و دو روز پس از ضرب‌الاجل تعیین‌شده، سرانجام بیانیه مشترک مذاکره‌کنندگان هسته‌ای ایران و نمایندگان گروه موسوم به ۱+۵ (آمریکا، بریتانیا، فرانسه، روسیه، چین و آلمان) در لوزان سوئیس منتشر شد. این بیانیه چارچوب توافق نهایی است که قرار است تا پایان ژوئن ۲۰۱۵ تنظیم شود و در صورت تحقق به ۱۲ سال مناقشه هسته‌ای ایران با غرب پایان می‌دهد. ابعاد برنامه هسته‌ای ایران چیست؟
عکس: Getty Images/AFP/F. Coffrini
برنامه اتمی ایران پیش از انقلاب
محمدرضا شاه پهلوی در مراسم افتتاح کرسی انرژی اتمی در دانشگاه تهران در سال ۱۳۴۲. وی همزمان با تاسیس سازمان انرژی اتمی، قرارداد ساخت نیروگاه اتمی بوشهر را در دی ماه ۱۳۵۳ (نوامبر ۱۹۷۴) منعقد کرد. قرار بود نیروگاه اتمی بوشهر به عنوان اولین نیروگاه اتمی ایران توسط شرکت "کرافت‌وِرک اونیون" آلمان (Kraftwerk Union AG) ساخته شود.
عکس: Keyhan
برنامه اتمی ایران پیش از انقلاب
محمدرضا شاه پهلوی در مراسم افتتاح کرسی انرژی اتمی در دانشگاه تهران در سال ۱۳۴۲. وی همزمان با تاسیس سازمان انرژی اتمی، قرارداد ساخت نیروگاه اتمی بوشهر را در دی ماه ۱۳۵۳ (نوامبر ۱۹۷۴) منعقد کرد. قرار بود نیروگاه اتمی بوشهر به عنوان اولین نیروگاه اتمی ایران توسط شرکت "کرافت‌وِرک اونیون" آلمان (Kraftwerk Union AG) ساخته شود.
عکس: Keyhan
برنامه اتمی ایران
دانشمندان اتمی زن ایران. بریده‌ای از جراید ایران در دهه ۵۰ خورشیدی. از راست به چپ خانم‌ها دکتر مرآت، رقیه باقرزاده اکبری، دکتر مهین‌دخت رحمانی، ثریه سمیعی، ماهرو اکبرنیا، فرزانه محمدی، دکتر افسر سیار و دکتر زهره عابدین‌زاده
عکس: Creative Commons
رئیس سازمان انرژی اتمی ایران تا زمان انقلاب ۵۷
دکتر اکبر اعتماد، متولد ۱۳۱۰ در شیراز و فارغ‌التحصیل دانشگاه لوزان سوئیس. وی در سال ۱۳۴۷ به سمت اولین رئیس موسسه تحقیقات و برنامه‌ریزی علمی و آموزشی منصوب شد و در سال ۱۳۵۳ ریاست سازمان انرژی اتمی ایران را به دست گرفت. اعتماد به خواست شاه حکم معاونت نخست‌وزیری را برای "تأمین انرژی" دریافت کرد و در این زمینه شخصا به شاه گزارش می‌داد.
عکس: PressTV
نیروگاه اتمی بوشهر
عکس قدیمی از نیروگاه نیم‌ساخته‌ی بوشهر (متعلق به حدود سال ۱۹۷۷). قرارداد ایران با شرکت آلمانی کرافت‌ورک اونیون برای احداث دو واحد نیروگاه اتمی بود. در سال ۱۳۵۷ در حالی که حدود ۷۵ درصد از واحد اول و ۶۰ درصد واحد دوم نیروگاه ساخته شده بودند، با تغییر نظام سیاسی ایران ساخت هر دو واحد متوقف ماند.
عکس: Creative Commons
نیروگاه اتمی بوشهر
نمایی از نیروگاه اتمی بوشهر
عکس: Fars
نیروگاه اتمی بوشهر
مدل نیروگاه اتمی بوشهر در غرفه ایران در اکسپوی شانگهای
عکس: Creative Commons/Bernd.Brincken
برنامه پرهزینه غنی‌سازی اورانیوم در ایران
بسیاری از کشورهایی که به لحاظ فنی قادر به تولید سوخت نیروگاه‌های اتمی هستند به دلیل با صرفه‌تر بودن ترجیح می‌دهند آن را از خارج تهیه کنند. این کشورها نیازی مشخص و برنامه‌هایی شفاف مبتنی بر محاسبات اقتصادی دقیق و مرسوم دارند که هدف آن در نظر گرفتن منافع ملی است. صرف ده‌ها میلیارد دلار برای تولید داخلی سوخت یک نیروگاه که با ۵۰ میلیون دلار قابل خریداری است نمی‌تواند گامی در جهت رشد و شکوفایی باشد.
تأسیسات نظامی پارچین
یکی از مراکز مهمی که با فعالیت‌های هسته‌ای ایران مرتبط است پایگاه نظامی پارچین واقع در جنوب شرقی تهران است. این مرکز یک پادگان نظامی و در اختیار سپاه پاسداران جمهوری اسلامی است، اما آژانس احتمال می‌دهد که ایران در این مکان دست به آزمایش انفجار هسته‌ای زده باشد.
عکس: DigitalGlobe/ISIS via dapd
تأسیسات نظامی پارچین
در نیمه نخست سال ۲۰۱۲ آژانس بین‌المللی از انجام عملیات گسترده خاکبرداری و پاکسازی احتمالی در پارچین خبر داد که مستند به تحلیل عکس‌های هوایی بود. اما ایران دیگر اجازه بازدید از پارچین را به بازرسان آژانس نداد.
تأسیسات پرهزینه غنی‌سازی اورانیوم
تأسیسات غنی‌سازی اورانیوم در نطنز. ایران در بهمن ۱۳۸۵ رسما خبر راه‌اندازی دو آبشار ۱۶۴ تایی در تاسیسات زیرزمینی نطنز را اعلام کرد. در سال‌های بعد تعداد سانتریفوژهای این مرکز به چند هزار افزایش داده شد. راه‌اندازی و نگهداری تاسیسات این بخش، به دلیل ویژگی دستگاه‌ها و پیچیدگی ساخت آنها یکی از پرهزینه‌ترین قسمت‌های چرخه‌ی سوخت هسته‌ای است. ده‌ها میلیارد دلار هزینه برنامه غنی‌سازی شده است.
عکس: Fars
تأسیسات پرهزینه غنی‌سازی اورانیوم
در فروردین سال ۱۳۸۶ محمود احمدی‌نژاد رئیس‌جمهور ایران برای نخستین‌بار از نصب و راه‌اندازی سه هزار دستگاه سانتریفوژ در نطنز خبر داد. رسانه‌های ایران نوشتند که این دستگاه‌ها از نوع نسل جدید سانتریفوژهاست که توسط خود ایران ساخته شده‌اند. در آخرین گزارش‌های رسانه‌ها، تعداد سانتریفوژ نصب شده در نظنز تا ۶ هزار نیز قید شده است.
عکس: AP
تأسیسات هسته‌ای
تاسیسات پرهزینه غنی‌سازی اورانیوم نطنز در نزدیکی شهر نطنز در شمال اصفهان قرار دارد. زمان آغاز ساخت تاسیسات غنی‌سازی اورانیوم نطنز روشن نیست. اما بخش اصلی این تاسیسات که محل استقرار سانتریفوژهاست، در زیرزمینی به عمق ۳۰ متر قرار دارد.
عکس: picture-alliance/ dpa
تأسیسات هسته‌ای
مرکز کنترل تأسیسات غنی‌سازی اورانیوم در نطنز
عکس: REUTERS
تأسیسات اتمی
میله‌های سوختی
عکس: picture-alliance/dpa
تأسیسات اتمی
در سال ۲۰۱۱ و پس از گذشت ۱۵ سال پیمانکار روسی اعلام کرد که واحد اول نیروگاه بوشهر به مرحله راه‌اندازی آزمایشی رسیده است. مدت زمان ساخت یک نیروگاه مشابه بوشهر در کشورهای پیشرفته صنعتی حداکثر ۷ سال و در کشورهای مشابه ایران حداکثر ۸ سال طول می‌کشد.
عکس: AP
تأسیسات فردو
خبر احداث تأسیسات زیرزمینی غنی‌سازی فردو در اطراف قم در بحبوحه مناقشه هسته‌ای ایران و غرب (۲۰۰۹) منتشر شد. غرب خواستار برچیدن این تأسیسات و جمهوری اسلامی خواستار ادامه فعالیت آن بود. بر اساس بیانیه مشترک لوزان، فردو به مرکز تحقیقات هسته‌ای و فیزیک پیشرفته تبدیل می‌شود و هزار سانتریفوژ در آن فعال خواهند بود؛ اما غنی‌سازی اورانیوم در این تأسیسات متوقف شده و ماده شکاف‌پذیری نیز در آن تولید نمی‌شود.
عکس: picture-alliance/dpa
مذاکرات اتمی میان ایران و غرب
مذاکرات اتمی میان نمایندگان ایران و کشورهای شش‌گانه‌ی آمریکا، فرانسه، بریتانیا، روسیه، چین به انضمام آلمان به سرپرستی کاترین اشتون، مسئول وقت سیاست خارجی اتحادیه اروپا در استانبول، آوریل ۲۰۱۲. پیش از روی کار آمدن دولت حسن روحانی، سعید جلیلی (تصویر) سرپرستی تیم مذاکره‌کننده ایران را بر عهده داشت.
عکس: Reuters
تأسیسات هسته‌ای آب سنگین اراک
پروژه‌های آب سنگین در چارچوب قرارداد منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای قرار می‌گیرد و باید زیر نظر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی باشند.
عکس: aeoi.org.ir
تأسیسات هسته‌ای آب سنگین اراک
آنچه سبب حساسیت آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای به رآکتورهای آب سنگین شده، تولید پلوتونیوم به عنوان محصول فرعی است. از این پلوتونیوم می‌توان مستقیم و بدون نیاز به غنی‌سازی اورانیوم، سلاح‌های اتمی ساخت. بر اساس توافق اتمی لوزان، رآکتور تحقیقاتی اراک آب سنگین باقی می‌ماند اما با بازطراحی روزآمد می‌شود و از میزان پلوتونیوم تولیدی آن نیز کاسته می‌شود.
عکس: aeoi.org.ir
تأسیسات فرآوری اورانیوم اصفهان
"تأسیسات فرآوری اورانیوم اصفهان" (Uranium Conversion Facility – UCF) مرکزی برای تبدیل کیک زرد به گاز هگزا فلوراید است. این گاز سپس در سانتریفوژها تزریق می‌شود تا اورانیوم قابل استفاده آن افزایش یابد. فکر ایجاد تاسیسات اصفهان به پیش از انقلاب ۱۳۵۷ ایران باز میگردد که به عنوان گزینهای برای تکمیل چرخه سوخت نیروگاه اتمی بوشهر پیشنهاد شد.
عکس: aeoi.org.ir
"کیک زرد"
یکی از وظایف مهم تاسیسات UCF اصفهان تولید "گاز هگزا فلوراید اورانیوم" (UF6) است. برای تولید این گاز ابتدا كیك زرد (سنگ اورانیوم پودر شده با درجه خلوص بیشتر) را در اسید نیتریك حل می‌كنند. بر اثر این عمل، ماده‌ای به نام نیترات اورانیوم تولید می‌شود. پس از یک رشته فعل و انفعالات گاز هگزا فلوراید اورانیوم تولید می‌شود. این همان گازی است كه برای غنی‌سازی در دستگاه‌های سانتریفوژ تزریق می‌شود.
عکس: aeoi.org.ir
رآکتور تحقیقاتی تهران
رآکتور تـحقیقاتی آب سبک تهران یکی از انـواع راکـتورهای چند منظوره و در نوع خود از کارآترین انواع راکتورهای دنیا در زمینه علمی و صنعتی است. این رآکتور با ظرفیت ۵ مگاوات در سال ۱۹۶۷ توسط آمریکا در مرکز تحقیقات اتمی تهران وابسته به دانشگاه تهران ساخته شد. آمریکا برای مدت ۲۰ سال سوخت مورد نیاز رآکتور تحقیقاتی تهران را تامین کرد.
عکس: aeoi.org.ir
رآکتور اتمی تهران
در سال ۲۰۱۰ ایران اعلام کرد سوخت رآکتور تهران در حال اتمام است و از طریق آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خواستار تامین سوخت ۲۰ درصد برای این رآکتور شد. اما این درخواست با دیگر مسائل مناقشه‌ی اتمی ایران پیوند خورد و موضوع آن‌طور که ایران مایل بود، حل‌وفصل نشد.
