رجب طیب​اردوغان رئیس جمهوری ترکیه در دانشگاه مرمره استانبول گفت: «من به این رهبر دینی می​گویم در سوریه ۲۵۰ هزار نفر کشته شد​ه​اند و سئوال کردم شما چرا در قبال این اتفاق عکس​العمل نشان نمی​دهید؟ می​دانید وی به من چه جوابی داد؟ گفت: تنها کسی که در مقابل اسرائیل ایستادگی می​کند اسد است. من در مقابل پرسیدم، کسانی که در آنجا کشته شده​اند. در زمان حمله اسرائیل مقاومت نمی​کردند؟ آیا تا به امروز اسد از این مردم در مقابل اسرائیل دفاعی انجام داده است؟»

بشنوید: دلیل انتقاد شدید اروغان از خامنه​ای

اردوغان گرچه در صحبت​های خود مستقیم از رهبر مذهبی ایران نام نبرد، ‌ولی استفاده​ی وی از عبارت "رهبر دینی" و همچنین اشاره​اش به بخشی از محتوای گفت‌ و‌ گوی خود با خامنه​ای نشان می‌دهد، منظور او رهبر دینی جمهوری اسلامی است.

گفتنی است روزنامه‌های ترکیه آخرین دیدار اردوغان با خامنه​ای را جنجال برانگیز توصیف کرده بودند، زیرا پرچم ترکیه در کنار پرچم ایران نبود.

به نظر کارشناسان امور از جمله عارف کسگین از "مرکز تحقیقات استراتژیک ترکیه"، اردوغان با بیان این سخنان "تابوی انتقاد از رهبر ایران در ترکیه" را شکسته است.

ادامه​ی جنگ لفطی مقام​های ترکیه و ایران

در این میان صحبت​های حسین امیرعبداللهیان معاون وزیر امور خارجه ایران و سرلشکر فیروزآبادی رئیس ستاد مشترک ارتش ایران درباره نقش ترکیه در بحران سوریه نیز جنگ لفظی میان دولتمردان دو کشور را تشدید کرده است.

امیرعبداللهیان دولت ترکیه را متهم کرده بود که "در تلاش برای ایجاد دوره عثمانی جدید در منطقه است". سرلشکر فیروز آبادی نیز پیش از آن گفته بود:«کشور همسایه که نزدیک مرز رسیدن کمک به مردم مظلوم کوبانی است راه را بسته است و از کمک رسانی به آن‌ها جلوگیری می‌کند."

محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران نیز در پی مصوبه مجلس ترکیه برای مشارکت نظامی این کشور در عملیات علیه گروه "دولت اسلامی" در یک تماس تلفنی، به همتای ترک خود نسبت به اقداماتی که "شرایط جاری را پیچیده‌تر کند" هشدار داد.

واکنش ترکیه به اظهارات امیرعبداللهیان

انتقادهای مقام​های ایرانی از ترکیه بی​پاسخ نماند. تانگو بیلگیج سخنگوی وزارت خارجه ترکیه بلافاصله با تکذیب گفته​ی مقام​های ایران تاکید کرد:«ترکیه در اتخاذ تدابیر مورد نیاز درباره​ی امنیت ملی و در سایه قوانین بین‌المللی نیازمند اجازه گرفتن از کسی نیست.»

بیلگیج به خبرگزاری آناتولی گفت: «مقامات ایران کمک به ملت سوریه را به اجازه گرفتن از دمشق منوط کرده‌اند، این در حالی است که ترکیه دست یاری خود را به سوری‌هایی که در حالت تاسف​آوری زندگی می‌کنند دراز کرده و احساس نمی‌کند که نیازمند اجازه​ گرفتن از نظام دمشق که فاقد مشروعیت است، باشد.» این مقام ترک تاکید کرد:«انتظار می‌رود کشوری که حامی این نظام است از روی خجالت دست کم در قبال فجایع انسانی که در منطقه روی می‌دهد سکوت پیشه کند.»

۷۵۰ دلار برای ورود کامیون​های ایرانی به خاک ترکیه

ادامه​ی مجادلات لفظی میان مقامات دو کشور پیامدهای منفی اقتصادی نیز ببار آورده است. ایران اخذ عوارض ورود از کامیون​های ترکیه را آغاز کرد. به‌دنبال آن وزارت حمل و نقل و ارتباطات ترکیه نیز از ( ۱۸ مهر / ۱۰ اکتبر) اعلام کرد که از تریلرهای ایرانی به هنگام ورود به خاک این کشور براساس "اصل تقابل" ۷۵۰ دلار عوارض ورود دریافت خواهد کرد.

این در حالی​ است که پس از روی کارآمدن حسن روحانی به مقام ریاست جمهوی ایران مقامات هر دو کشور با لحنی آشتی​جویانه​ از "پایان دوران سرد مناسبات و آغاز مرحله جدید" و احتمال افزایش حجم مبادلات تجاری تا ۱۰۰میلیارد دلار خبر داده بودند. اکنون بیم آن می​رود که مبادلات بازرگانی دو کشور کاهش یابد.

نیهاد زیبکچی وزیر اقتصاد ترکیه وضع کنونی را قابل قبول نمی​داند و مشکل ناشی از افزایش قیمت سوخت و یا دریافت عوارض عبور در سفرهای متقابل کامیون​های ترک و ایرانی به کشورهای یکدیگر را "ضربه به روند رشد روابط اقتصادی و بازرگانی دو طرف" دانسته و خواسته است هر چه زودتر این مشکل حل شود.

وی گفته است: «برای ایران، ترکیه دروازه غرب و برای ترکیه نیز ایران، دروازه آسیای مرکزی و شرق می​باشد، لذا منافع ملی مشترک دوکشور ایجاب می​کند که هر دو طرف روی‌کرد واقع بینانه​ای به اقدامات خود داشته و از دست زدن به تدابیر بازدارنده تجارت پرهیز کنند.»

انتقاد اپوزسیون ترکیه از سیاست​های اردوغان و ایران

عثمان فاروق لوغ‌اوغلو، معاون دبیرکل حزب جمهوری خلق، بزرگ‌ترین حزب مخالف دولت اردوغان در گفت‌وگو با دویچه وله انتقاد می‌کند که سیاست​های اردوغان و داوود​اوغلو در قبال سوریه نادرست است و آن‌ها در امور داخلی سوریه دخالت می​کنند. وی همچنین خاطرنشان می​کند که سیاست جمهوری اسلامی ایران در سوریه اشتباه است و این کشور نباید در امور داخلی سوریه دخالت کند.

فاروق لوغ‌اوغلو تاکید می​کند که دو کشور نباید وارد مجادله​ی لفظی شوند و به هم​دیگر اتهام بزنند. به نظر او ایران و ترکیه کشورهای مهم منطقه هستند وهر دوکشور بایستی برای مقابله با ترور، تحکیم ثبات و استقرار صلح در منطقه همکاری​ کنند.

اما به نظر کسگین از مرکز تحقیقات استراتژیک ترکیه، بزرگ​ترین مانع در نزدیکی دو کشور بحران سوریه است. وی درباره​ی انگیزه اصلی انتقاد اردوغان از رهبر دینی ایران چنین می​گوید: «اردوغان نخستین بار است که از خامنه​ای انتقاد می​کند و خواستار تغییر سیاست ایران در سوریه و عراق شده است. چون‌که ایران بزرگ​ترین مانع عملی شدن سیاست​های ترکیه در سوریه و عراق است.»

کسگین خاطرنشان می​کند که انتقاد اردوغان از خامنه​ای عمق اختلافات دو کشورهمسایه را نشان می​دهد. وی در این رابطه به پی‌آمدهای منفی آن از جمله افت حجم مبادلات تجاری دو کشور اشاره می​کند.

"صبر اردوغان به سر رسیده است"

دکتر والتر پوش (Walter Posch)، یکی از ایران‌شناسان و ترک‌شناسان "بنیاد علم و سیاست آلمان" هم در گفت و گو با دویچه وله از عمیق‌تر شدن شکاف ایران و ترکیه می​گوید. به نظر او با توجه به اختلاف دو کشور بر سر سوریه موضع​گیری اردوغان در قبال خامنه​ای قابل پیش​بینی بود.

وی اضافه می​کند "صبر اردوغان به سر رسیده"، اما صحبت​های خامنه​ای در مقابل اردوغان هم جالب است که ایران هنوز هم رویای محور مقاومت را در سر دارد و سیاست مقاومت در مقابل اسرائیل را دنبال می​کند. این کارشناس با توجه به "جنگ لفظی دولت​مردان دو کشور"، پیش​بینی می​کند که مشکلات اقتصادی و سیاسی ایران و ترکیه در آینده بیشتر شود.

همین نظر را عارف کسگین از"مرکز تحقیقات استراتژیک ترکیه" هم تائید می​کند ومی​گوید درگیری​های سوریه مناسبات سیاسی و اقتصادی دو کشور را تحت​الشعاع قرار داده است. وی اضافه می​کند: «ترکیه و ایران منافع متضادی در منطقه دارند. حل آن نیز به راحتی ممکن نیست و تنش در روابط دو کشور ادامه پیدا خواهد کرد. ایران از بشار اسد حمایت می​کند و ترکیه خواستار سرنگونی او است و تا زمانی که این تضاد وجود دارد روابط ایران و ترکیه همچنان پرتنش باقی خواهد بود.»