آلن ژوپه، وزیر خارجه فرانسه، در مصاحبه با یک رادیوی این کشور گفت که ناتو برای ممانعت از حمله نیروهای دولت قذافی علیه مخالفان، باید بیش از پیش علیه این نیروها وارد عمل شود. وزیر خارجه بریتانیا نیز در اظهارات مشابه‌ای در آستانه برگزاری اجلاس وزرای خارجه اتحادیه اروپا برخورد سخت‌تری را از سوی ناتو خواستار شد. این اجلاس روز سه‌شنبه برای رایزنی در باره رویکردهای بعدی در قبال بحران لیبی برگزار شد.

ناتو ضمن رد انتقادهای فرانسه و بریتانیا، با صدور بیانیه‌ای عملیات خود را در تطابق با ماموریتی دانست که در قطعنامه ۱۹۷۳ شورای امنیت توصیف شده است. در بیانیه ناتو آمده است: «نوع و شدت عملیات بستگی به ملزوماتی دارد که انجام آنها برای حفاظت از جان شهروندان عادی لازم است.»

ناتو از اواخر ماه مارس فرماندهی عملیات برای ایجاد منطقه پرواز ممنوع در لیبی را از فرانسه، آمریکا و بریتانیا تحویل گرفته است.

ادامه محاصره نیروهای شورشی در شهر مصراته توسط نیروهای دولت قذافی از جمله نمونه‌هایی است که برای انتقاد از کم‌کارایی عملیات ناتو عنوان می‌شود. این در حالی است که حملات ناتو در اواخر هفته گذشته سبب شد که تهاجم نیروهای دولت مرکزی برای تصرف آجدابیا با شکست مواجه شود.

تدارک اتحادیه اروپا برای اعزام سرباز به لیبی

وزیر خارجه آلمان پیش از شروع اجلاس وزرای خارجه اتحادیه اروپا با تاکید بر لزوم برکناری قذافی به عنوان پیش‌شرطی برای یک راه‌حل سیاسی، گفت که آلمان در عملیات ناتو شرکت نمی‌کند، ولی آماده است با کمک‌های خود از رنجی که جنگ به مردم می‌رساند بکاهد. او پیش‌شرط این کمک را تقاضای سازمان ملل و سازمان‌های امدادی اعلام کرد.

در همین حال، اتحادیه اروپا در تدارک اعزام احتمالی نیرو به لیبی جهت تامین امنیت اقدامات امدادی در این کشور است، هر چند که چنین خواستی هنوز از سوی سازمان ملل مطرح نشده است. به ویژه دفتر کمک‌رسانی امدادی سازمان ملل با تاکید بر این که جریان کمک‌رسانی به صورت عادی در لیبی جریان دارد، ازعملیات احتمالی نیروهای اتحادیه اروپا استقبال نمی‌کند.

همزمان، الکساندر استوب، وزیر خارجه فنلاند از این که وضعیت پات کنونی میان حکومت قذافی و مخالفان ادامه یابد، ابراز نگرانی کرده است. به گفته وی این وضعیت می‌توان شبیه به وضعیت کوسوو درسال ۱۹۹۹ بشود که حملات ۳۷ روزه ناتو را به دنبال آورد. ناتو در این مدت ۳۸۰۰۰ بار در آسمان صربستان دست به عملیات زد و به بمباران امکانات و نیروهای این کشور پرداخت.

استوب افزوده است که خروج از وضعیت پات کنونی در لیبی یا با کنار رفتن قذافی، یا از طریق یک آتش‌بس و «در بدترین حالت با یک راه حل نظامی» قابل تحقق است. این در حالی است که برای گزینه آخر احتمالاَ از به کارگیری نیروی زمینی خارجی گریزی نخواهد بود، ولی قطعنامه کنونی شورای امنیت چنین عملیاتی را ممنوع کرده است.

مخالفت شورشیان لیبی با طرح صلح اتحادیه آفریقا

شورشیان لیبی طرح صلح اتحادیه‌ی آفریقا را با این استدلال که کناره‌گیری قذافی در آن پیش بینی نشده رد کردند. وزیر خارجه سابق لیبی که به انگلیس گریخته، نسبت به وقوع یک جنگ داخلی طولانی مانند سومالی هشدار می‌دهد.

ماموریت نمایندگان اتحادیه آفریقا برای میانجیگری میان دولت لیبی و مخالفان بی نتیجه ماند. روز گذشته (دوشنبه (۱۲ آوریل/۲۳ فروردین) اعضای شورای ملی انتقالی لیبی در شهر بنغازی اعلام کردند خواسته‌ی اصلی مخالفان همچنان کناره‌گیری قذافی و پسرانش از قدرت است که در طرح اتحادیه آفریقا منظور نشده. همزمان موسی کوسا، وزیرخارجه سابق لیبی در نخستین اظهارات عمومی خود پس از گریختن به لندن، گفت راه حل بحران کنونی لیبی باید توسط مردم این کشور ارائه شود.

موافقت قذافی، مخالفت مخالفان

روز یکشنبه، ۲۱ فروردین، رئیس جمهوران آفریقای جنوبی، مالی، کنگو و موریتانی همراه با وزیر خارجه اوگاندا به طرابلس سفر کردند تا در مورد طرح اتحادیه‌ی آفریقا برای حل بحران لیبی با معمر قذافی و دیگر رهبران این کشور مذاکره کنند. برقراری فوری آتش‌بس و آغاز مذاکرات مستقیم میان دولت و مخالفان برای تحقق آنچه "خواست‌های مشروع مردم لیبی" عنوان شده از مهمترین سرفصل‌های این طرح محسوب می‌شود.

مطابق گزارش‌ها رهبر لیبی با طرح یاد شده موافقت کرده است. نمایندگان اتحادیه آفریقا روز دوشنبه بدون حضور یاکوب زوما، رئیس جمهور آفریقای جنوبی به شهر بنغازی که دومین شهر بزرگ لیبی و پایگاه اصلی مخالفان به شمار می‌رود سفر کردند تا پیشنهادهای خود را با آنها نیز درمیان بگذارند. شورای ملی انتقالی که رهبری مخالفان را بر عهده دارد طرح اتحادیه را ناکافی دانسته و آن را رد کرده است.

تاکید اروپا و آمریکا بر کنار رفتن قذافی

به گزارش منابع خبری رئیس شورای ملی انتقالی، مصطفی عبدل جلیل، خواستار کناره‌گیری قذافی در همان روزی شده که طرح اتحادیه آفریقا به اجرا گذاشته می‌شود. او می‌گوید زمان برای طرحی که امروز به ما ارائه شد از دست رفته است. یکی از سخنگویان شورا تاکید می‌کند "اصلاح ساختار سیاسی" که در طرح اتحادیه آفریقا پیشنهاد شده به معنای کنار گذاشتن شورشیان است.

موضع مخالفان قذافی مورد تایید کشورهای اروپایی و ایالات متحده آمریکا نیز قرار دارد. فرانکو فراتینی، وزیر خارجه ایتالیا گفته است برای قذافی و افراد خانواده‌اش هیچ آینده‌ی سیاسی‌ای در لیبی وجود ندارد. فراتینی خاطر نشان می‌کند آتش‌بس و کنار رفتن رهبر لیبی باید به موازات هم صورت بگیرد. اتحادیه آفریقا در این طرح همچنین خواهان قطع حمله‌های هوایی نیروهای ائتلاف بین‌المللی به مواضع نظامیان حامی قذافی شده است. ناتو که فرماندهی این عملیات را برعهده دارد این درخواست را رد می‌کند.

هشدار در مورد "سومالی جدید"

در همین حال وزیر خارجه سابق لیبی هشدار می‌دهد که کشورش را وضعیتی مانند سومالی تهدید می‌کند که چند دهه صحنه‌ی جنگ‌های داخلی خونینی بوده است. موسی کوسا در بیانیه‌ای که شب گذشته از شبکه جهانی بی بی سی پخش شد اظهار داشت حفظ یکپارچگی لیبی از ملزومات دست یافتن به هر راه‌حلی است.

وزیر خارجه سابق لیبی تا دو هفته‌ی پیش که از طریق تونس به لندن فرار کرد یکی از معتمدان قذافی و از پرنفوذترین سیاستمدارن این کشور محسوب می‌شد. او در بیانیه‌ی خود که به زبان عربی ایراد شد گفت سی سال به حکومت لیبی خدمت کرده اما پس از تحولات اخیر دیگر قادر به ادامه‌ی کار نبوده است. کوسا می‌گوید از زمان آغاز درگیری‌ها، حدود هشت هفته پیش، ارتباط‌ش با رهبری کشور قطع شده است.

پیشنهاد راه حل داخلی برای لیبی

موسی کوسا تصریح می‌کند راه حل بحران کنونی لیبی باید از داخل کشور و طی گفتگوهای دموکراتیک به دست بیاید. او بریتانیا و متحدانش را مسئول حمایت از این تلاش‌ها و تسهیل گفتگوهای صلح عنوان کرده است.

در همین حال درگیری‌ها در برخی مناطق لیبی از جمله شهر بندری مصراته همچنان ادامه دارد. نیروهای وفادار به قذافی که این شهر را محاصره کرده‌اند شب گذشته مواضع شورشیان را به شدت بمباران کردند. خبرگزاری رسمی لیبی از قول وزارت خارجه‌ی این کشور به کشورهای خارجی هشدار داده است، در صورت حمله‌ی زمینی به نیروهای دولتی با "مقاومت سرسختانه"ای روبرو خواهند شد. در این گزارش تاکید شده است "خلق مسلح لیبی با هرگونه تعرض به تمامیت ارضی‌اش تحت لوای عملیات بشردوستانه با شدتی دور از انتظار مقابله خواهد کرد."

شورای امنیت سازمان ملل با تصویب قطعنامه‌ای به نیروهای ائتلاف بین‌المللی اجازه داده است برای حفظ جان شهروندان لیبی حریم هوایی این کشور را بر روی نیروهای حکومت مسدود، و به عملیات نظامی پیشگیرانه اقدام کنند.

BK/FW