انتقال آب خزر به کویر، نمایش تبلیغاتی یا واقعیت؟
۱۳۹۱ مهر ۱۹, چهارشنبه
خبرگزاری ایسنا به نقل از علیرضا دائمی، معاونت آب وزارت نیرو گزارش داد که مجوز سازمان محیط زیست برای انتقال آب دریای خزر به کویر دریافت و ابهام‌های قانونی اجرای این طرح به لحاظ فنی و اعتباری برطرف شده است. به‌گفته دائمی دیگر كشورهای حوزه دریای خزرهم اكنون از مزایای طرح انتقال آب استفاده می‌کنند.
ایسنا از قول این مقام وازرت نیرو همچنین خبر داده که پروژه‌ی انتقال آب خزر بر روی خط عبورنفت "نكا – ری" پیش‌بینی می‌شود، تا هیچ گونه اثر نامطلوبی در جنگل یا مناطق شمال كشور به وجود نیاید. قراراست برای قرار‌دادن لوله‌هایی با قطر بالاتر و ایستگاه‌های پمپاژ، از این مسیر استفاده شود. علیرضا دائمی گفته است که طرح انتقال آب با حداقل هزینه و كم‌ترین آسیب زیست محیطی اجرا خواهد شد.
به رغم ادعای این مقام وزارت نیرو، مخالفت با طرح انتقال آب خزر به فلات مرکزی در ایران ادامه دارد.
مصرف بی‌رویه آب در ایران
دکتر پرویز کردوانی که در ایران به عنوان "پدر علم کویرشناسی ایران" شهرت دارد، در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر انتقاد می‌کند: «تامین نیاز آبی مردم ایران به دلیل نبود فرهنگ صرفه‌جویی و استفاده‌ی بهینه از منابع آب، امکان‌پذیر نیست و به همین دلیل با شرایط فعلی حتی اگر تمام آب دریای خزر به شهرهای مرکزی منتقل شود بازهم پاسخگوی مصرف مردم نخواهد بود.»
به گفته‌ی حامد مشیری، مدیر عامل "انجمن طرح سرزمین"، سازمان مستقل دفاع از محیط زیست در ایران، طرح انتقال آب دریای خزر به فلات مرکزی ایران به لحاظ هزینه مقرون به صرفه نیست و از نظر زیست محیطی نیز زیان‌آور است. به نظر او درصد شوری آب منطقه‌ای که دستگاه شیرین‌کننده‌ی آب در آن نصب خواهد شد افزایش پیدا خواهد کرد. وی به دویچه وله اطلاع داد که این پروژه با گذشت چند ماه موفقیتی نداشته و عملا متوقف شده است.
آقای مشیری می‌افزاید:«من چند روز پیش در سمنان بودم و با مسئولین آنجا صحبت کردم، آن‌ها گفتند که انتقال آب دریای خزر به این استان بیشتر فقط در حد یک خبر افتتاحیه بوده و پیشرفت فیزیکی نداشته است.» مدیر عامل انجمن طرح سرزمین، ضمن اشاره به پائین بودن سطح دشت سمنان از سطح آب‌های بین‌المللی، نتیجه می‌گیرد که دولت این طرح را بیشتر برای تبلیغات مطرح کرده است.
اجرای انتقال آب خزر نمایشی است
حمیدرضا میرزاده، سردبیر خبرگزاری "سبز پرس" در تهران ( پایگاه خبری فضای سبز ایران) هم تائید می‌کند که طرح دولت توجیهات اقتصادی، زیست محیطی و علمی ندارد.
وی در این رابطه توضیح می‌دهد: «این قضیه بیشتر شبیه یک نمایش است. اولا بین دریای خزر و کویر مرکزی اختلاف سطح داریم. دوما مسیر انتقال در نقاطی تا ارتفاع ۳ هزار متری می‌رسد و آب باید بالا برود. ما پمپاژهائی را در قشم داریم و می‌دانیم که این پمپاژها برق زیادی را مصرف می‌کنند. هزینه‌ی آب شیرین‌کن بسیار زیاد است. اگر یارانه‌ی دولتی روی آن نباشد قیمت آب تقریبا ۳ یا ۴ برابر آبی خواهد بود که ما در تهران مصرف می‌کنیم.»
افزایش شدید نمک آب در سواحل ایران
افزایش درصد نمک در مناطقی که قراراست دستگاه‌های شیرین‌کننده نصب شوند، بسیاری از کارشناسان محیط‌زیست را به شدت نگران کرده است. دراین ارتباط سردبیر خبرگزاری "سبز پرس" می‌گوید: «طبق قرارداد قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء قرار بود وسائل آب شیرین‌کن‌را در کناره‌ی دریا نصب کند. آن چیزی که در آب شیرین‌‌کن‌ها به صورت پساب می‌مانند سبب می‌شود که شوری این آب‌ها غلظت ۱۰ تا ۱۵ برابری نسبت با آب اولیه پیدا کند و این پساب دوباره برمی‌گردد به همان مخزن اصلی یعنی به دریا و در آن قسمتی از دریا که آب برمی‌گردد، مقدار شوری بالائی خواهیم داشت و این آب در محل اتصال رودخانه‌ها به دریا جمع خواهد شد. مصب روخانه‌ها محل تخم‌ریزی بسیاری از گونه‌های ماهیان خزراست و این شوری آب زیستگاه آن‌ها را به خطر می‌اندازد.»
تپاله‌های نفتی در سواحل ایران
به نظرکارشناسان محیط زیست، ایران قربانی تمامی آلودگی‌های دریای خزراست، چون‌که آب دریا بیشتر به سمت جنوب، یعنی به سوی ایران جریان دارد.
میرزاده می‌گوید: «ما اخیرا با پدیده‌ی "تاربال‌ها" مواجه شدیم که در سواحل ایران پیدا شدند. تاربال‌ها تپاله‌های نفتی شبیه قیر نرم هستند که بوی بسیار بدی دارند و اگر با بدن تماس بگیرند بسیار سخت پاک می‌شوند. تاربال نشان‌دهنده‌ی این است که آلودگی نفتی حداقل ۲ یا ۳ ماه گذشته اتفاق افتاده و این باقیمانده‌ی آلودگی نفتی است که به تپاله نفتی تبدیل و به سمت سواحل ایران سرازیر شده است.»
این کارشناس می‌افزاید: «ماجرای تاربال‌ها نشان می‌دهد که ما همیشه قربانی آلوگی‌های نفتی شمال بودیم، چون ما برداشتی از نفت خزر نداریم».
اما کارشناسان درباره‌ی پیامدهای زیست محیطی انتقال آب خزر به کویر هم هشدار می‌دهند. سردبیر خبرگزاری سبز پرس در این رابطه به دویچه وله می‌گوید:«کویر مرکزی ایران به صورت طبیعی خشک است. در کویرهای ما سطح آب زیر زمینی بالاست. نمک کویر مرکزی هم از این آب می‌آید و ما حالا می‌خواهیم بازهم آب وارد این کویر بکنیم و سطح آب را بالا می‌کشیم، در نتیجه نمک بیشتری را به سطح زمین می‌آوریم.»
این کارشناس انتقاد می‌کند که در اقلیم کویرمرکزی پوشش گیاهی بسیار شکننده‌ای وجود دارد که آب خزر می‌تواند این پوشش گیاهی را تخریب کند.
چرا سازمان محیط زیست مجوز صادر کرد؟
به رغم تشدید مخالفت‌ها با طرح انتقال آب خزر به فلات مرکزی، دولت مصمم است که این طرح را اجرا کند. از سوی دیگر، صدور مجوز از سوی سازمان محیط زیست ایران برای اجرایی شدن این طرح سبب تعجب کارشناسان زیست محیطی نشده است.
حمید رضا میزاده در این‌مورد می‌گوید: «ما در کشوری زندگی می‌کنیم که درگیر مفهوم "ترین‌ها" هستیم. ما دوست داریم بلندترین سد را یا طولانی‌ترین بزرگراه را بسازیم و این هم یکی از همین "ترین" هاست. و چون این همه تبلیغات دولتی و نهاد قدرتمندی چون سپاه پاسداران و دولت پشت سر آن هست، قاعدتا سازمان حفاظت محیط زیست که رئیسش معاون رئیس جمهور هم هست، با این طرح مخالفتی نخواهد کرد.»
اما مخالفت با طرح دولت برای انتقال آب دریای خزر به فلات مرکزی ایران همچنان ادامه دارد. رئیس سازمان بازرسی کل کشور درخواست کرده است مطالعات طرح دولت برای انتقال آب خزر ارائه‌ی شود و دولت مجموعه مستندات خود را ارائه دهد تا مردم بدانند.
کارشناسان نیز در گفت‌وگو با دویچه وله نیز تاکید می‌کنند که درباره‌ی طرح دولت برای انتقال آب دریای خزر به فلات مرکزی ایران هنوز "هاله‌ای از ابهام وجود دارد" و "مشکلات مدیریتی" آن بایستی هر چه زودتر حل شود. علاوه بر این، با توجه به بحران شدید مالی و کاهش کمرشکن بودجه دولت در بسیاری از بخش‌ها بعید به‌نظر می‌رسد که اجرای این‌طرح اصولا آغاز شود.