انتقام کم‌اثر حزبالله و محو جنگ منطقه‌ای از افق خاورمیانه
۱۴۰۳ شهریور ۶, سه‌شنبه
حزبالله لبنان پس از ۲۶ روز از کشته شدن فواد شکر، در روز اربعین حمله تلافی‌جویانه وعده داده شده از قبل را با پرتاب ۳۲۰ راکت کاتیوشا و پهپادهای انفجاری به یازده مرکز نظامی در شمال اسرائیل انجام داد. طبق ادعای آنها پرتاب راکت‌ها عملیات فریب بوده تا پهپادهای انفجاری به اهداف مربوطه در مناطق نظامی و امنیتی وابسته به موساد فرود بیایند. مقامات حزبالله مدعی هستند که این گام اول انتقام بوده است. حسن نصرالله در سخنرانی خود اظهار داشت که در صورت موفقیت آمیز بودن عملیات، دیگر اقدامی در کوتاه مدت انجام نمی‌شود که به نظر می‌رسد آنها ارزیابی مثبتی از روند طی شده دارند. حزبالله، غیرنظامی‌های اسرائیل را آگاهانه مورد حمله قرار نداد.
اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه وله
اسرائیل مدعی است در واکنش، صد جنگنده را بر فراز آسمان لبنان به حرکت در آورده و در اقدامی پیشگیرانه صدها سکوی موشک‌انداز حزبالله و برخی از تاسیسات پهپادی را نابود کرده است. بر طبق روایت دولت اسرائیل، برنامه حزبالله در پرتاب هزار موشک به داخل اسرائیل در نطفه خنثی شده است. همچنین اسرائیل میگوید راکت‌ها را نیز خنثی کرده است. مقامات اسرائیل پذیرفته‌ا‌ند که یک نیروی دریایی اسرائیل کشته شده‌است. سه نفر از نیروهای حزبالله نیز در حمله پیشگیرانه اسرائیل کشته شدهاند. ادعاهای تایید نشده مطرح شده که اسرائیل از زمان و چگونگی عملیات حزبالله لبنان اطلاع داشته و به موقع عمل کرده است. در عین حال منابعی در اسرائیل مدعی شدهاند که آنها اطلاعی نداشته‌اند.
بیشتر بخوانید: حملات اسرائیل و حزبالله؛ اعلام وضعیت اضطراری در اسرائیل
رصد کردن مواضع دو طرف نشان می‌دهد که آنها از اتفاق رخ داده راضی هستند و دوباره سطح نزاع به وضعیت پسا عملیات طوفان الاقصی برگشته است. در واقع انتقامجویی به شکلی دور از انتظار شروع نشده، تمام شد! البته کماکان مناطق مرزی ناآرام است و حملات دو طرف در سطح محدود و کنترل‌شده ادامه دارد. همچنین ممکن است در صورت تلافی‌جویی احتمالی حکومت ایران، حزبالله نیز مشارکت کند.
بر اساس مستنداتی که تاکنون منتشر شده است تلفات انسانی و آسیب‌های وارده به مراکز نظامی و امنیتی اسرائیل ناچیز بوده و عملیات تلافی‌جویانه حزبالله مشابه وعده صادق در حد محدود و کنترل شده طراحی شده بود تا منتهی به جنگ تمام عیار نشود. حزبالله بر خلاف ادعاهای قبلی‌ش تل‌أویو را هدف قرار نداد.
از این رو به لحاظ نظامی، حزبالله موفقیتی بدست نیاورد اما انجام سنگین‌ترین عملیات در طول ده ماه درگیری مرزی با اسرائیل به آنها فرصت تبلیغاتی و رجزخوانی سیاسی داده است. حزبالله نشان داد که به لحاظ نظامی می‌تواند برای اسرائیل مشکل‌سازی کند. امری که بازسازی بازدارندگی اسرائیل به سطح قبل از هفت اکتبر سال قبل میلادی را دشوار می‌کند. همچنان ده‌ها هزار نفر در شهرهای شمال اسرائیل از زندگی و کسب و کار خود همچنان محروم هستند و زندگی آنها به وضعیت عادی برنگشته است.
چرا حزبالله و جمهوری اسلامی خواستار جنگ تمام عیار نیستند؟
در عین حال تفاوت انتقامجویی ادعایی حزبالله با عملیات انجام شده محدودیت‌های حزبالله و ناتوانی آن از زمین‌گیر کردن ساختار دفاعی چندلایه اسرائیل به تنهایی مشخص شده است. اعلام اینکه عملیات انجام شده گام اول تلافی‌جویی ترور فواد شکر بوده است و بسته نشدن انتقام‌گیری از سوی حزبالله تغییر چندانی در این واقعیت ایجاد نمی‌کند که در معادلات متقارن نظامی، اسرائیل دست بالا را دارد. وضعیت اقتصادی فلاکت‌بار لبنان و شکاف سیاسی عمیق در این کشور در کنار عدم توازن تسلیحاتی و راهبردی محدودیت‌های حزبالله هستند.
این اتفاق نشان داد که حزبالله خود را نسبت به ارتقاء منازعه به جنگ فراگیر و گسترده آسیب‌پذیر می‌داند و از این رو تمایلی به گسترش سطح درگیری به پیامدهای غیرقابل پیش‌بینی ندارد. علاوه بر این، اولویت حزبالله مشابه حماس، توقف هرچه زودتر جنگ غزه و حفظ حماس در نوار غزه و بازسازی توان حکمرانی آن است. اظهارات حسن نصرالله در این خصوص روشنگر است که اظهار داشت دلیل تاخیر در انتقامجویی فرصت دادن به مذاکرات صلح سه جانبه قطر، مصر و آمریکا بود!
بر این اساس می‌توان نتیجه گرفت که جمهوری اسلامی نیز ملاحظات مشترکی داشته و ادامه جنگ غزه و تضعیف بیشتر توان تسلیحاتی و سیاسی حماس را مضر تشخیص می‌دهند که اعتراضات ساکنان غزه علیه ماجراجویی حماس را افزایش داده و موقعیت آینده این گروه را به خطر انداخته است. البته اسرائیل نیز از ناحیه طولانی شدن جنگ غزه، هزینه‌های امنیتی، اقتصادی و اعتباری بیشتری باید پرداخت کند اما به نظر می رسد دولت اسرائیل فعلا پذیرای این هزینه است تا امکان بازگشت حماس به قدرت در نوار غزه را گرفته و معادلات امنیتی و راهبردی جدیدی را بر آنجا حاکم گرداند.
حفظ نیروها و بخصوص مقامات ارشد و میانی نظامی از سوی "جبهه مقاومت" دیگر انگیزه آنان برای توقف جنگ غزه است. در طول ده ماه گذشته، طبق برخی از گزارش‌ها بیش از ∙٤٥ نفر از نیروهای حزبالله که برخی از آنها جزو فرماندهان ارشد و میانی بوده‌اند، کشته شدند. تلفات نیروی نظامی حماس بین شش تا چهارده هزار نفر تخمین زده میشود. شاخص‌ترین آنها اسماعیل هنیه بود. سپاه قدس هم دستم ده نفر کشته داده است. جبران این تلفات برای جبهه مقاومت در میان مدت ناممکن است و سالیان زیادی طول می کشد تا چنین نیروهایی را جایگزین کنند.
در بالاترین برآورد تعداد تلفات نظامی اسرائیل ٣٣٧ نفر بعد از عملیات طوفان الاقصی برآورد میشود. حماس مدعی است که از هزار و دویست نفر کشته شده در هفت اکتبر، ٣٢۶ نفر آن نظامی بودند. اما در صورت صحت این آمار، اکثریت قریب به اتفاق تلفات فوق، سرباز و نیروهای رده پایین نظامی هستند.
اما پیامد اصلی این اتفاق بعد از افزایش حملات پرخطر از سوی اسرائیل نشانگر ضعیف‌تر شدن احتمال وقوع جنگ منطقه‌ای است. هر چه قدر از جنگ غزه گذشته است، علیرغم وقوع اتفاقات بحران‌خیز، ولی احتمال جنگ همه‌جانبه در سطح خاورمیانه ضعیف‌تر شده است. در واقع هر دو طرف نزاع و بازیگران منطقه و جهان در یک امر توافق ضمنی کرده‌اند که ابعاد جنگ از مرزهای اسرائیل گسترش پیدا نکند. این رویداد با توجه به ابعاد سنگین درگیری در جنگ غزه و جبهه‌های بازشده علیه اسرائیل در عراق، لبنان و یمن در نوع خود جالب توجه است و امر کم نظیری در دنیا است.
بیشتر بخوانید: ارتش اسرائیل اقدامات حفاظتی برخی شهرها و مناطق را لغو کرد
در این چارچوب پیش‌بینی میشود "خونخواهی" ادعایی جمهوری اسلامی نیز در صورت اجرا در سطحی طراحی و اجرا نشود که رویداد فوق را دستخوش تغییر کند. فعلا حزبالله و اسرائیل از نقطه جوش درگیری دور شدهاند اما وضعیت کنونی نیز قابل دوام نیست و نیازمند اتفاقی فیصله‌بخش است. عامل تعیین کننده فرجام مذاکرات آتش‌بس است که حماس بدون توجه به ترور هنیه در آن حضور دارد.
* این یادداشت نظر نویسنده را منعکس می‌کند و الزاما بازتاب‌دهنده نظر دویچه‌وله فارسی نیست.