انجمن قلم آمریکا (پن آمریکا) اعلام کرد که در کنار صدها نویسنده و پژوهشگر، از جمله یرواند آبراهامیان، مورخ معروف ایرانی‌‌آمریکایی و جودیت باتلر، نویسنده فمینیست خواستار آزادی فوری و بی‌قید و شرط پژوهشگران، نویسندگان و مترجمان بازداشت‌شده در ایران است.

یکی از مدیران این نهاد تأکید کرد که این افراد "فقط و فقط به خاطر کار و نوشته‌هایشان" هدف قرار گرفته‌اند. در گزارش سال ۲۰۲۴ شاخص آزادی نوشتنِ پن آمریکا، ایران با ۴۳ نویسنده بازداشت‌شده در جایگاه دوم بدترین‌ها قرار دارد.

اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه‌ وله

پیشتر، گروهی از روشنفکران با صدور بیانیه‌ای در اعتراض به ادامه موج سرکوب نویسندگان و دگراندیشان، آزادی فوری بازداشت‌شدگان را خواستار شده بودند.

کمپین حقوق بشر ایران روز جمعه ۱۶ آبان (۷ نوامبر) با انتشار گزارشی ضمن اشاره به بازداشت دست‌کم چهار پژوهشگر، مترجم و نویسنده منتقد در تهران از سوی ماموران امنیتی جمهوری اسلامی نوشته بود: «از نهاد بازداشت‌کننده و محل نگهداری این نویسندگان و پژوهشگران مستقل و همچنین دلایل اتهامی آنان هیچ اطلاعی در دست نیست. امری که مطابق قوانین بین‌المللی، مصداق روشن ناپدیدسازی اجباری است.»

دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

بازداشت‌های هم‌زمان و آزادی با وثیقه

بیش از یک هفته از بازداشت دست‌کم پنج اقتصاددان و پژوهشگر در تهران می‌گذرد. نیروهای امنیتی با یورش هم‌زمان به منازل آن‌ها، ضمن تفتیش و ضبط تجهیزات و کتاب‌هایشان، این افراد را بازداشت کردند.

هنوز هیچ نهاد رسمی مسئولیت این بازداشت‌ها را بر عهده نگرفته و اتهامات به‌صورت شفاف اعلام نشده است.

هم‌زمان رسانه‌های داخلی از آزادی با وثیقهِ شیرین کریمی، پرویز صداقت و مهسا اسدالله‌نژاد خبر دادند. محمد مالجو نیز اعلام کرده که در برابر فشارهای امنیتی فقط پاسخگوی مقام‌های قضایی خواهد بود.

استمرار فشار بر جامعه دانشگاهی و فرهنگی

بازداشت‌ها در امتداد روندی است که طی ماه‌های اخیر با احضار، تشکیل پرونده، توقیف تجهیزات پژوهشی و محدودیت‌های فزاینده برای پژوهشگران، روزنامه‌نگاران و استادان دانشگاه تشدید شده است.

هفته گذشته بیانیه‌ای با امضای نزدیک به ۳۰۰ استاد، پژوهشگر، هنرمند و کنشگر سیاسی و مدنی خارج از کشور منتشر شد که در آن بازداشت و بازجویی "روشنفکران جامعه‌گرا" محکوم و بر لزوم آزادی آن‌ها تأکید شده بود.

احتمال وقوع جنگی دیگر، عاملی احتمالی افزایش موج بازداشت‌ها

برخی تحلیل‌گران و ناظران سیاسی معتقدند که افزایش بازداشت پژوهشگران و فعالان مدنی در هفته‌های اخیر، صرفاً اقدامی پراکنده یا امنیتی نیست، بلکه نشانه‌ای از رویکردی گسترده‌تر برای کنترل فضاهای فکری و جلوگیری از شکل‌گیری گفتمان‌های انتقادی در جامعه است.

برخی جامعه‌شناسان این روند را در پیوند با شرایط بحرانی کشور – از جمله فشارهای بین‌المللی، احتمال بروز تنش‌های نظامی و تشدید بحران اقتصادی – ارزیابی می‌کنند.

به گفته‌ آنان، حکومت در تلاش است پیش از هر تحول سیاسی یا نظامی، با محدود کردن صداهای مستقل در عرصه‌ اندیشه و علم، زمینه‌ اجتماعی اعتراض و نقد را مهار کند.