یکی از راهکارهای بلندمدت کاهش آلودگی هوا، بکارگیری انرژی‌های تجدیدپذیربرای جلوگیری از انتشار آلاینده‌های فسیلی و ممانعت از گرمایش زمین از راه انتشار گازهای گلخانه‌ای است که با کاربرد سوخت‌های فسیلی‌ای مانند نفت و گاز تولید می‌شوند. انرژی خورشیدی یکی از صورت‌های انرژی پاک است. از این صورت انرژی می‌توان برای نمونه در تولید برق، راه‌اندازی سامانه‌های خنک‌کننده‌ی خانه‌ها و گرم کردن آب برای مصارف شخصی و صنعتی استفاده کرد.

منبع همیشه در دسترس انرژی

ایران در مدارهای ۲۵ تا ۴۰ درجه عرض شمالی قرار گرفته و قسمت‌های گسترده‌ای از مساحت آن را مناطق گرم و خشک کویری و آفتاب‌گیر فرا گرفته‌اند. از مساحت ۱۶۴ میلیون کیلومتر مربع، ۴۳ میلیون کیلومتر -نزدیک به ۲۶/۳ درصد مساحت- آن از سرزمین‌های بیابانی به شمار می‌روند و در سال ۲۸۰ تا ۳۰۰ روز آفتابی برای بهره‌برداری گسترده از انرژی تابشی دارند. پیمان کنعان، مدیر دفتر انرژی خورشیدی سازمان انرژی نو در ایران، بر این باور است که «می‌توان از هر هكتار بيابان برای توليد یک مگاوات برق در ساعت بهره گرفت.» این رقم نسبت به کشورهای پیشرفته‌ی صنعتی‌ای مانند آلمان از جایگاه بسیار بالاتر و مناسب‌تری برای تولید و بهره‌برداری از انرژی تجدیدپذیر تابشی خبر می‌دهد.

مزیت‌های انرژی تابشی

برخی از کارشناسان انرژی خورشیدی گام را فراتر نهاده و در حالتی آرمانی ادعا می‌کنند که ایران در صورت تجهیز مساحت بیابانی خود به سامانه‌های دریافت انرژی تابشی می‌تواند انرژی مورد نیاز بخش‌های گسترده‌ای از منطقه را نیز تأمین کند و در زمینه‌ی صدور انرژی -از جمله برق- فعال شود. به گفته‌ی آنها، « اگر هزینه‌ی قراردادهای راه‌اندازی نیروگاه انرژی هسته‌ای در راه کارگذاری سامانه‌های جذب انرژی تابشی و سلول‌های خورشیدی صرف شده بود، تاکنون چند نیروگاه خورشیدی نیز مشغول کار بودند.» دسترسی‌پذیری فراوان انرژی‌های جایگزینی مانند انرژی تابشی امنیت بیشتری برای کاربرد آنها فراهم می‌کند؛ زیرا برای نمونه در منطقه‌ی بیابانی بم که زلزله‌خیز نیز هست، کاربرد چنین صورتی از انرژی می‌تواند تأمین برق را صرف نظر از حوادث طبیعی به شکلی پایدار تضمین کند. در مناطقی که خطر سیل و طغیان رودخانه‌ها در آنها وجود دارند، استفاده از انرژی تابشی برای تأمین برق بسیار موثر است؛ زیرا در صورت تخریب زیرساخت‌های انتقال برق و سیستم گرمایشی، می‌توان همچنان از گرما و برق تولید شده‌ی از انرژی خورشید در خانه‌ها استفاده کرد.

برد جغرافیای منطقه در تأمین انرژی

کاربرد انرژی‌های جایگزین در کشورهای آفتاب‌خیزی مانند ایران می‌تواند در بلندمدت به راهکارهای حفاظت از محیط زیست نیز کمک کند.

در منطقه‌ی خاورمیانه، عربستان سعودی از جمله کشورهایی است که سرمایه‌گذاری در بخش انرژی خورشیدی را برای ایجاد ستون دیگری در تولید انرژی‌های تجدیدپذیر آغاز کرده است. خبرگزاری‌های ایران سال گذشته از راه‌اندازی آزمایشی نیروگاه برق خورشیدی شیراز در ۱۵ کیلومتری این شهر با ظرفیت ۴۸ کلکتور (ذخیره‌گر انرژی) به طول ۲۵ متر خبر داده بودند. کار این ذخیره‌گرها ردیابی نور خورشید پیش از غروب آن با نرم‌افزارهای مخصوص، تمرکز و ذخیره‌ی انرژی تابشی برای جوشاندن آب به منظور حرکت توربین‌ها و سرانجام تولید برق با ژنراتور است.

اهمیت انرژی تابشی و آسیب انرژی هسته‌ای

اهمیت ساخت و گسترش چنین نیروگاه‌هایی هنگامی بیشتر می‌شود که درگیری با اسرائیل به عنوان یک احتمال در صورت ادامه‌ی برنامه‌ی اتمی ایران در نظر گرفته شود.

یکی از احتمالات بسیار مهم و مطرح در عرصه‌ی حفاظت از محیط زیست، ابعاد فاجعه‌ی زیست‌محیطی در خاورمیانه در صورت حمله‌ی اسرائیل به تأسیسات اتمی ایران و مجاورت بوشهر با آب‌های آزاد خلیج فارس و دریای عمان بوده است. تشعشعات ناشی از چنین بمبارانی برای ساکنان، حیوان‌ها و آبزیان این منطقه فاجعه‌بار خواهد بود. اولویت‌دهی به سیاست‌های حفاظت از محیط زیست برای جلوگیری از چنین رخدادهایی در خاورمیانه از نیازهای امروز جامعه‌ی جهانی است.

سیاست‌گذاری در زمینه‌ی حمایت از گسترش بهره‌برداری از صورت‌های در دسترس انرژی تجدیدپذیر با محوریت زیست‌بوم، جغرافیا و زیرساخت‌های کشورهای خاورمیانه، گزینه‌ای است که آمریکا و اتحادیه‌ی اروپا هنوز به شکلی موثر بر آن تکیه و تأکید نکرده‌اند و راهکارهای لازم برای گسترش آن را در منطقه‌ی خاورمیانه پشتیبانی نکرده‌اند. اما این که کشورهایی مانند ایران اهمیت انرژی تابشی را با توجه به موقعیت جغرافیایی خود درنیافته‌اند، موضوعی است که به سیاست‌های زیست‌محیطی آنها بازمی‌گردد.

نویسنده: پویا راستین

تحریریه: یلدا کیانی