اوباما: فرصتی تاریخی برای تغییر بنیادین خاورمیانه پدید آمده
۱۳۹۰ اردیبهشت ۲۹, پنجشنبه
در این سخنرانی جامع ۴۰ دقیقه‌ای که روز پنجشنبه ۲۹ اردیبهشت(۱۹ می) در وزارت خارجه آمریکا ایراد شد، باراک اوباما اعلام کرد که خیزش‌های ضد استبدادی در منطقه بستر بسیار مناسبی برای تغییرات دموکراتیک و اصلاحات سیاسی و اقتصادی فراهم کرده است. او با اشاره به خیزش‌های زنجیرهای در خاورمیانه و شمال آفریقا گفت: «فصل جدیدی در تاریخ دیپلماسی وزارت خارجه آمریکا گشوده شده و در ۶ ماه گذشته شاهد رویدادهای خارق‌العاده‌ای بودیم. حالا مردم در سراسر منطقه، حقوق اساسی خود را مطالبه می‌کنند.»
به اعتقاد او آینده آمریکا کاملا مرتبط با شرایط منطقه است. باراک اوباما گفت: «ما ۱۰۰ هزار نفر از نیروهای خود را از عراق خارج کرده‌ایم و نبرد ما در آن کشور پایان یافته، از ماه‌های آینده خروج نیروها از افغانستان هم آغاز خواهد شد، آن هم در حالی که با تسلط طالبان به شدت مقابله شده و القاعده نیز پس از کشته شدن رهبرش، اسامه بن‌لادن، ضربه‌ای جدی خورده است.»
او درباره اسامه بن‌لادن گفت: «او قاتلی بود که مبنای تئوری‌اش تقابل مسلمانان با غرب بود. او نمی‌توانست چیزی بسازد و اساس افراط‌گرایی خشونت‌آمیزش، ویرانی بود. چنین رویکردی به وضوح به بن‌بست رسیده است.»
لیبی، ایران، سوریه؛ پاسخ خشونت‌آمیز به مطالبات صلح‌جویانه
باراک اوباما در سخنرانی خود گفت: «نباید از یاد ببریم که اولین تظاهرات صلح‌آمیز منطقه در خیابان‌های تهران شکل گرفت و حکومت مردم را بی‌رحمانه سرکوب کرد و بی‌گناهان را به زندان انداخت. ما هنوز صدای شعارهای مردم را از پشت‌بام‌ها در تهران می‌شنویم و تصویر زن جوانی که در خیابان‌ها جان سپرد هنوز در حافظه ما ثبت است.» وی افزود: «مخالفت ما با برخوردهای افرا‌ط‌گرایانه و برنامه هسته‌ای ایران و نیز حمایت این کشور از ترور هم‌چنان پابرجاست.»
آقای اوباما به سوریه و لیبی هم اشاره کرد؛ کشورهایی که خواست تحول در آنها با سرکوب بی‌رحمانه حکومت‌های مستقر مواجه شده است: «لیبی، نقطه اوج سرکوب و خشونت علیه مخالفان بوده است. معمر قذافی علیه مردم خود وارد جنگ شده و اگر ما به درخواست کمک مردم این کشور پاسخ نمی‌دادیم، هزاران هزار نفر از شهروندان خود را می‌کشت. ایده او کاملا مشخص بود: کشتن هر تعداد از مردم، برای بقا در قدرت.»
باراک اوباما درباره سوریه هم گفت: «رژیم سوریه هم راه کشتار و بازداشت‌های گسترده را برگزیده و به همین خاطر آمریکا با همکاری جامعه جهانی تحریم‌هایی را علیه بشار اسد و دیگر مقامات حکومتی تصویب کرده است. حالا رئیس‌جمهور اسد تنها دو گزینه در پیش‌رو دارد: یا گذار (به دموکراسی) را رهبری کند، یا از سر راه مردم کنار برود.»
به اعتقاد او «حکومت سوریه تاکنون از ایران پیروی کرده و از تاکتیک‌های ایران در سرکوب مخالفان خود بهره گرفته است و این نشان‌دهنده برخورد دوگانه حکومت ایران است که از حقوق معترضان در خارج از مرزهای خود حمایت می‌کند، اما در درون مرزها سرکوب شهروندان را در پیش می‌گیرد.»
«هوای تازه در خاورمیانه»
به اعتقاد باراک اوباما، «مردم منطقه حالا اعتماد به نفس خود را بازیافته و کنترل آینده خود را در دست گرفته‌اند.» او با اشاره به نقطه آغاز خیزش‌های زنجیرهای در تونس گفت: «توهین و تحقیر محمد بوعزیزی، جوان تونسی، اتفاقی است که هر روز در بسیاری از نقاط جهان رخ می‌دهد؛ بسیاری از دولت‌ها شان شهروندان خود را نادیده می‌گیرند، اما این بار خشم و خستگی فروخورده مردم، به براندازی یک دیکتاتور منجر شد و مسیر تاریخ را تغییر داد.»
به اعتقاد وی، این شرایط در بسیاری از کشورهای دیگر هم وجود دارد: «در بسیاری از کشورهای منطقه سیستم قضایی مستقل وجود ندارد، رسانه مستقل وجود ندارد، حزب سیاسی معتبری که نماینده جوانان تحول‌خواه باشد وجود ندارد، انتخابات آزاد و منصفانه برای انتخاب رهبران سیاسی جامعه وجود ندارد و امکان آغاز یک فعالیت تجاری بدون پرداخت رشوه وجود ندارد.»
وی افزود: «اتفاقات ۶ ماه اخیر نشان داد که استراتژی ارعاب و سرکوب دیگر نمی‌تواند کارآمد باشد. اینترنت و تلویزیون‌های ماهواره‌ای، موبایل‌ها و شبکه‌های اجتماعی، پنجره‌ای رو به جهان گشوده‌اند که به جوانان امکان بی‌سابقه‌ای برای اتصال و سازماندهی داده است، آن هم در عصری که اطلاعات منشا هر قدرتی است. نسل جدیدی ظهور کرده و انعکاس صدای آنها نشان‌دهنده این است که تغییر اجتناب‌ناپذیر است و نمی‌توان راه آن را سد کرد.»
او درباره نقش آمریکا در آینده خاورمیانه گفت: «ما به همه تعهدات پیشین خود پای‌بندیم و عمیقا معتقدیم که منافع آمریکا در تضاد با خواسته‌ها و امیدهای مردم منطقه نیست. حالا هم ثبات ملت‌ها هم‌سو با منافع ما است، و هم اعتماد به نفس تک‌تک شهروندان. ما در برابر فرصتی تاریخی هستیم و حالا می‌توانیم جهانی را بسازیم که همواره آرزوی ساختنش را در سر داشتیم.»
حمایت از حقوق جهانی شهروندان، از دمشق تا تهران
رئیس‌جمهور آمریکا گفت: «ما از مجموعه حقوق جهانی شهروندان حمایت می‌کنیم. این حقوق آزادی بیان، آزادی تجمعات صلح‌جویانه، آزادی مذاهب و برابری زن و مرد و حاکمیت قانون و حق انتخاب شهروندان را در بر می‌گیرد و هیچ تفاوتی ندارد که شما ساکن بغداد و دمشق باشید، یا صنعا و تهران. اصلاحات سیاسی و اقتصادی هم باید در سراسر منطقه آغاز شود.»
باراک اوباما با تاکید بر این اصول و حقوق اساسی گفت: «این در صدر خواسته‌ها و منافع ما است و از همه امکانات دیپلماتیک، اقتصادی و استراتژیک برای تحقق اصلاحات و تسهیل گذار به دموکراسی بهره خواهیم گرفت.»
وی افزود: «ما در ماه‌های آینده از همه نفوذ خود برای تحقق اصلاحات در منطقه بهره خواهیم گرفت. ما به تشکیل جامعه مدنی کمک خواهیم کرد و از تکنولوژی برای اتصال شهروندان به یک‌دیگر و نیز انعکاس صدای آنان استفاده خواهیم کرد. در قرن بیست‌ویکم، مشروعیت دولت‌ها وابسته به حضور شهروندان فعال و آگاه است.»
او با اشاره به تحولات بحرین نیز گفت: «بحرین از هم‌پیمانان قدیمی آمریکا است و ما متعهد به تامین امنیت این کشور هستیم، اما می‌خواهیم که برخوردهای سرکوب‌گرانه با مخالفان پایان یابد چون در تضاد با حقوق اساسی شهروندان است. تنها راه برای پیشرفت این است که دولت‌ها وارد گفت‌وگو با اپوزیسیون شوند و مساله اینجاست که این‌گفت‌وگو در شرایظی که مخالفان در زندان‌اند، نمی‌تواند صورت بگیرد.»
او همچنین تاکید کرد که «دموکراسی فقط با انتخابات تامین نمی‌شود و باید نهادهای قدرتمند و پاسخ‌گو هم وجود داشته باشند و حقوق اقلیت‌ها هم تامین شود» تا بتوان به تحقق آن امید داشت. «شکوفایی سیاسی مستلزم فروریختن دیوارهایی است که بر سر راه پیشرفت وجود دارد.»
تلاش حداکثری برای تحقق صلح در خاورمیانه
باراک اوباما با اشاره به معضل مزمن صلح اسرائیل و فلسطین گفت: «چندین دهه است که درگیری میان اعراب و اسرائیل بر منطقه سایه انداخته است. این درگیری هزینه‌های سنگینی را به منطقه تحمیل کرده و دولت آمریکا تلاش خواهد کرد در دو سال آینده به این درگیری پایان دهد.»
به اعتقاد وی در شرایط کنونی خاورمیانه، فرصتی استثنایی برای تحقق صلح فراهم شده است: «در زمانی که مردم خاورمیانه و شمال آفریقا شروع به گسستن زنجیرهای کهنه کرده‌اند، باید با مشارکت هر دو طرف اسرائیلی و فلسطینی این معضل مزمن را هم حل کرد.»
آقای اوباما گفت: «فلسطینی‌ها با انکار موجودیت اسرائیل هرگز نمی‌توانند به استقلال برسند و اسرائیل هم باید برای تحقق صلحی پایدار تلاش کند. رویای داشتن دو کشور مستقل اسرائیلی و فلسطینی با ادامه این روند ممکن نیست.»
وی افزود: «صلح را نمی‌توان به دو طرف تحمیل کرد، اما هدف مذاکرات کاملا مشخص است: فلسطین پایدار و اسرائیل امن. مرزهای اسرائیل و فلسطین باید به مرزهای توافق‌شده در سال ۱۹۶۷ برگردد و حق حاکمیت هر دو طرف به رسمیت شناخته شود.»
احسان نوروزی
تحریریه: فرید وحیدی