از سال ۲۰۰۱ بدین سو هرسال در ۲۰ ژوئن مراسمی به‌مناسبت روز جهانی پناهندگان و آوارگان در کشورهای گوناگون جهان برگزار می‌شود. این روز از سوی مجمع سازمان ملل متحد به میلیون‌ها انسانی تقدیم شده است که ناگزیر به ترک خانه و زادگاه خود هستند. حدود صد کشور جهان با برگزاری این مراسم همبستگی خود با آوارگان اعلام می‌کنند.

خشونت و تجاوز، تعقیب و آزار و نقض حقوق بشر در بسیاری از کشورها از علل اصلی افزایش شمار آوارگان جهان است. بنابه گزارش کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان، در هر دو ثانیه یک انسان از ‌کشور خود می‌گریزد؛ به عبارتی ۴۳ هزار و ۲۰۰ نفر در روز. این آمار از زندگی میلیون‌ها انسان آواره‌ای حکایت می‌کند؛ سرگذشت‌هایی از تحمل خشونت و رنج بی‌خانمانی تا جسارت و امید برای شروع یک زندگی بهتر.

دوسوم آوارگان تنها از پنج کشور جهان هستند: سوریه، افغانستان، سودان جنوبی، میانمار و سومالی. سوریه یک سوم از جمعیت تقریبی ۷۰ میلیونی آوارگان در سراسر جهان را تشکیل می‌دهد. شمار آوارگان افغانستان در سراسر جهان به ۲،۷ میلیون نفر می‌رسد که اکثرا یا به پاکستان پناه برده‌اند و یا به ایران گریخته‌اند. در مجموع از ۲،۲ میلیون پناهنده سودان جنوبی ۸۰۰ هزار نفر در اوگانادا بسر می‌برند.

آفریقا میزبان یک سوم از جمعیت آوارگان جهان است. یک چهارم آوارگان در اروپا و یک پنجم آنان در آسیا و اقیانوسیه به سر می‌برند. بقیه نیز به خاورمیانه و آمریکای شمالی و جنوبی پناه برده‌اند. ترکیه با پذیرش ۵،۳ میلیون آواره بیشترین سهم را در میان دیگر کشورهای جهان دارد. به عبارتی از هر شش نفر در ترکیه یک نفر پناهنده است.

از اواخر سال ۲۰۱۳ بدین سو جهان با کوچ بی‌شمار انسان‌ها روبرو است. پدیده‌ای که حتی در زمان جنگ جهانی دوم نیز چنین رشد فزاینده‌ای نداشت. تعقیب و آزار، جنگ‌های خانمانسوز، درگیری‌های قومی و منطقه‌ای، فقر و بی ثباتی اقتصادی و سرانجام تغییرات اقلیمی از دلایل آوارگی انسان‌هاست. در سال ۲۰۱۷ نزدیک به ۱۹ میلیون نفر به دلیل وقوع گردبادها و طوفان‌های سهمگین و جاری شدن سیلاب‌ها ناگزیر از ترک کشور خود شده‌اند.

درکنار دیگر گزینه‌ها عبور از مرزهای آبی نیز یکی از سریع‌ترین راه‌های ورود غیرقانونی به اروپا محسوب می‌شود. آوارگان بی‌شماری با استفاده از قایق‌های بادی یا قایق‌های فرسوده باری قاچاقچیان موفق شده‌اند خود را به مقصد موعودشان برسانند. اکثر آوارگان از راه آبی دریای مدیترانه می‌استفاده می‌کنند. این مسیر از لبنان یا تونس آغاز می‌شود و به ایتالیا می‌انجامد.

آوارگان در مسیر خود به سوی اروپا ناگزیرند هر بلا و سختی را به جان بخرند. برای فرار از مهلکه و نجات جان خود نه تنها باید جسمی قوی داشت بلکه می‌باید از توانایی مالی نسبتا خوبی نیز برخوردار بود. میلیون‌ها انسان آواره با عبور از مسیر بالکان، مقدونیه، صربستان و مجارستان می‌کوشند تا خود را به مکانی امن، به اروپا، برسانند.

آیلان، کودک کردتبار، تنها سه سال داشت که در آب های مدیترانه غرق شد. او نیز یکی از ۳۰ هزار مهاجری است که در مسیر فرار از زادگاه خود به سوی اروپا جان سالم به در نبردند. بیشتر آوارگان، ۸۵ درصد آنان، به کشورهای همسایه پناه برده‌اند. بسیاری نیز می‌کوشند در اروپا مأمنی برای خود بیابند. بسیاری نیز در این راه جان خود را از دست می‌دهند.

کنوانسیون پناهندگی ژنو اصلی ترین منبع حقوق پناهندگان محسوب می شود. بنابر این کنوانسیون کسی پناهنده به شمار می آید که به دلیل عقاید سیاسی و ترس از تعقیب و آزار و یا به دلیل موقعیت های اضطراری همچون جنگ ناگزیر از ترک کشور خود است. صرف مسائل اقتصادی برای پذیرش پناهندگی کافی نیست.