شش کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس در نشست این شورا در ریاض پایتخت عربستان پیوستن دو کشور اردن و مراکش را برسی کرده‌اند. همزمان علی اکبر صالحی، وزير امور خارجه ایران به عراق رفته تا درباره بحرین با مقامات این کشور گفت‌وگو کند.

استقبال کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس از عضویت دو کشور اردن و مراکش درحالی است‌که تا کنون از کشور عراق که از لحاظ جغرافیایی به کشورهای عضو شورای خلیج فارس نزدیک‌تر است برای عضویت در این شورا دعوت نشده است.

مئیر جاودان‌فر کارشناس مسائل خاورمیانه بزرگترین انگیزه کشورهای عضو این شورا برای دعوت از اردن و مراکش را "انگیزه نظامی" می‌داند و به داشتن ارتش‌های نسبتا بزرگ این دو کشور اشاره‌ می‌کند. آقای جاودان‌فر می‌گوید: «کشور مراکش و اردن از ارتش‌‌های نسبتا بزرگی برخوردار هستند که اکثریت سربازان آن سنی هستند. به نظر می‌آید که کشورهای حاشیه‌ی خلیج فارس، مخصوصا عربستان سعودی، از تحولات اخیر در بحرین بسیار ترسیده‌اند و دنبال افزایش قدرت نظامی هستند. این کشورها خود را برای مقابله با ایران اماده می‌کنند.»

مهرداد خوانساری رئیس مرکز مطالعات خاورمیانه در لندن علت دعوت نکردن از عراق برای عضویت در شورای همکاری خلیج‌فارس را نگرانی کشورهای عضو این شورا از "احتمال تبانی دولت شیعه این کشور با دولت ایران" و به هم زدن "نظام درونی کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس" می‌داند.

نظام پادشاهی وجه مشترک کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس

درحالی که در ماه‌های گذشته تنش بین ایران و شورای همکاری خلیج فارس به‌خاطر حضور نظامیان عربستان و امارات در کشور بحرین به اوج خود رسیده است، این تنش تا چه حد در تصمیم این شورا برای اضافه کردن اردن و مراکش به این شورا نقش داشته است؟ مئیر جاودان‌فر پاسخ می‌دهد: « هیچ وقت کشورهای حاشیه‌ی خلیج فارس از کشور عرب دیگری برای عضویت در این شورا دعوت نکرده بودند. سال‌های سال است که یمن سعی می‌کند وارد این شورا شود، ولی به دلایل اقتصادی اجازه به آن کشور اجازه ورود به این شورا را ندادند. ولی می‌بینیم که چه قدر سریع بعد از تحولات اخیر در بحرین این شورا حاضر شده است با کشور اردن و مراکش صحبت کند. این‌نشان می‌دهد که تحولات اخیر در بحرین برای این تصمیم بسیار موثر بوده است.»

مهرداد خوانساری درباره علت دعوت از دو کشور اردن و مراکش باری عضویت در شورای همکاری خلیج‌فارس می‌گوید: «اولا همه این کشورها پادشاهی هستند. آن کشورهایی هم که پادشاه ندارند امیر دارند یعنی سیستم سلطنتی در این کشورها رایج است. همه این کشورها خودشان را در معرض خطر تب آزادی‌خواهی که در منطقه شکل گرفته می‌بینند. همه این کشورها به دنبال راه‌های مشترک برای جلوگیری از پیشرفت خطراتی هستند که می‌تواند نوع حکومتی آن‌ها را به هم بزند. از همه مهم‌تر همه این کشورها سنی هستند و خطر حکومت شیعه را در دنیای عرب خاورمیانه یک امر جدی تلقی می‌کنند. این که اردن و مراکش از نظر جغرافیایی الزاما به کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس چسبیده نیستند نسبت به خطرهایی که همه آن‌ها را به طور مشترک تهدید می‌کند آن‌چنان مهم نیست.»

در همین حال برخی سایت‌های خبری گزارش داده‌اند که عربستان سعودی سفر علی‌ اکبر صالحی، وزیر امور خارجه ایران به ریاض را نپذیرفته و پذیرش میزبانی از او را منوط به عذرخواهی ایران از عربستان بر سر تحولات اخیری که به تنش به روابط دو کشور منجر شد، دانسته است. مئیر جاودان‌فر کارشناس مسائل خاورمیانه ایران را بازنده اصلی تحولات خاورمیانه می‌داند.

سنگینی کفه ترازو به طرف عربستان

آقای جاودان‌فر به سنگینی کفه ترازو به طرف عربستان و شورای همکاری خلیج‌ فارس در تنش میان ایران و این شورا اشاره می‌کند و اهرم‌های ایران برای اقدام متقابل را استفاده از اهرم نفوذ در لبنان و عراق می‌داند.

پیش‌تر وزیران خارجه شش کشور عربستان سعودی، امارات متحده عربی، کویت، قطر، عمان و بحرین در ریاض، پایتخت عربستان سعودی، جلسه‌ای اضطراری تشکیل داده و «دخالت آشکار ایران در امور داخلی بحرین» را محکوم کرده بودند. در این بیانیه شورای همکاری خلیج ‌فارس به «ایجاد شبکه‌های جاسوسی» توسط ایران در کشورهای عضو این شورا اشاره شده بود.

بعد از انتشار این بیانیه محمود احمدی‌نژاد در کنفرانسی خبری، ضمن هشدار به عربستان، بیانیه شورای همکاری کشورهای خلیح فارس در مورد دخالت ایران در این کشورها را «فاقد ارزش حقوقی» خواند. اعتراض ایران به ورود نیروهای نظامی عربستان به درخواست دولت بحرین با آغاز ناآرامی‌ها در این کشور است.

توانایی ایران تنها حملات تبلیغاتی است

مهرداد خوانساری درباره توانایی ایران برای مقابله با شورای همکاری خبلیج فارس می‌گوید:«ایران به‌جز حملات تبلیغاتی کار دیگری نمی‌تواند بکند. یعنی نه از نظر دیپلماتیک و نه از نظر نظامی دارای ابزاری نیست که تحت هیچ شرایطی این کشورها را تهدید بکند یا این کشورها را بترساند تا مواضع خود را عوض بکنند. این کشورها هم همیشه نگران خطرات حمله تبلیغاتی ایران بوده‌اند. این‌که ایران با استفاده از امکانات مالی سرشار خود در درون این کشورها نیروهای دست‌نشانده ایران را تحریک کند. مثلا در کشور بحرین تحریک نیروهای شیعه یا در کشورهای سنی، تحریک افرادی که جهان امروز آن‌ها را تروریست محسوب می‌کند. در شرایطی که این کشورها آماده ایستادگی در برابر خطرات تبلیغاتی ایران هستند ایران نمی‌تواند گام دیگری بردارد و این کشورها کوچکترین نگرانی از این‌که ایران دست به حرکات دیگری بزند ندارند.»

محمد کرمی‌راد عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس ایران در گفت‌و‌گو با سایت دیپلماسی ایرانی، هدف از سفر وزیر امور خارجه ایران به عراق در حالی که تنش در روابط ایران و کشورهای عربی بالا گرفته است را "کاهش تنش" خوانده است. آیا در مرحله کنونی ایران به از بین بردن تنش با کشورهای عضو شورای همکاری خلیج احتیاج بیشتری دارد؟

مئیر جاودان‌فر می‌گوید: «ایران بیش‌تر به رابطه با کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس احتیاج دارد. تحولات منطقه به نفع ایران نیستند. مخصوصا تظاهرات اخیر سوریه و ضعیف شدن دولت آقای بشارالاسد می‌تواند یک ضربه‌ی استراتژیک باشد به مواضع ایران در منطقه باشد. اگر مسئله با عربستان سعودی بر سر بحرین وخیم‌تر شود، بیش‌تر به ضرر ایران خواهد بود. در حال حاضر بازنده این معادله ایران است.»

حسین کرمانی
تحریریه: فرید وحیدی

برای شنیدن فایل صوتی گفت‌و‌گو با مئیر جاودان‌فر، روی لینک پایین صفحه کلیک کنید!