بهای نفت خام در بازار جهانی بار دیگر کاهش یافت و به حدود ۹۷ دلار در هر بشکه رسید. انتظار می‌رود تا پایان معاملات روز سه‌شنبه (۱۲ ژوئن/ ۲۳ خرداد) این رقم به حدود ۹۶ دلار تنزل کند. کاهش تقاضا و افزایش تولید نفت از سوی عربستان سعودی مهم‌ترین علت‌های سقوط قیمت نفت خام به شمار می‌روند. جمهوری اسلامی از کشورهایی است که به دلیل وابستگی شدید به دلارهای نفتی از کاهش قیمت نفت آسیب جدی می‌بیند. تحریم‌های آمریکا و اروپا نیز فروش نفت ایران را دشوار کرده است.

نفت عربستان جایگزین نفت ایران

عربستان سعودی میزان تولید نفت خام خود را به بیش از ده میلیون بشکه در روز رسانده است. این کشور پیش‌تر اعلام آمادگی کرده بود در صورت تشدید تحریم‌های نفتی آمریکا و کشورهای عضو اتحادیه اروپا کاهش نفت ایران در بازارهای جهانی جبران کند.

محمد علی خطیبی، نماینده ایران در سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) در روز نهم خرداد گفته بود که با توجه به تردیدهای موجود درباره رشد اقتصاد جهان و تاثیر آن بر رشد تقاضا، افزایش بی رویه تولید برخی از كشورهای اوپك به ویژه افزایش تولید نفت خام عربستان سبب بی ثباتی در بازار و احتمالا كاهش جدی قیمت نفت خواهد شد. به گزارش خبرگزاری نفت و گاز ایران (شانا) حطیبی این اقدام عربستان را خلاف اهداف اوپک توصیف کرد.

تقاضای افزایش سقف تولید اوپک

کشورهای عضو اوپک در نشست آذرماه سال گذشته توافق کردند سقف تولید مجموع اعضا از ۳۰ میلیون بشکه در روز افزایش پیدا نکند. در حال حاضر نفت تولید شده توسط این کشورها یک و نیم میلیون بشکه در روز بیش از این میزان است. هانی عبدالعزیز حسین وزیر نفت کویت روز دوشنبه (۱۱ ژوئن/۲۲ خرداد) گفت وضعیت بازارهای جهانی در نشست کمیته‌ی نظارت بر بازار اوپک در وین پایتخت اتریش بررسی خواهد شد.

به گزارش خبرگزاری فرانسه هانی عبدالعزیز حسین می‌گوید برخی از کشورها از پایین آمدن بهای نفت نگرانند اما هنوز تصمیمی در مورد کاهش احتمالی سقف تولید گرفته نشده است. به گزارش خبرگزاری رویترز علی النعیمی، وزیر نفت عربستان گفته است، ما خواهان افزایش یا شناور شدن سقف تولید هستیم.

کاهش ۳۰ درصدی بهای نفت

وزیر نفت عربستان سعودی در توجیه افزایش عرضه نفت توسط این کشور می‌گوید با توجه به رکود اقتصادی در برخی کشورهای غربی و کاهش تقاضا باید از بالا رفتن بی‌رویه قیمت نفت جلوگیری کرد. او معتقد است بهای حدود ۱۰۰ دلار در هر بشکه منافع تولیدکنندگان را در دراز مدت تامین می‌کند.

بهای هر بشکه نفت در ابتدای سال جاری میلادی به ۱۲۸ دلار رسیده و از ماه مارس روندی نزولی را طی می‌کند. در این فاصله قیمت جهانی نفت خام حدود ۳۰ درصد کاهش یافته است. کمبود درآمدهای نفتی ایران در این مدت ده میلیارد دلار برآورد می‌شود.

جمهوری اسلامی قصد دارد غلامحسین نوذری، وزیر سابق نفت را به عنوان نامزد پست دبیرکلی اوپک به نشست روز پنجشنبه‌(۱۴ ژوئن/ ۲۵ خرداد) این سازمان معرفی کند. خبرگزاری مهر روز سه شنبه از قول نوذری نوشت، ایجاد هماهنگی و تعامل بیش‌تر بین اعضای اوپک مهم‌ترین سیاست ایران برای دبیرکلی اوپک است.

۱۲ کشور عضو اوپک عرضه کننده‌ی حدود ۴۰ درصد نفت خام جهان هستند. کند شدن آهنگ رشد اقتصادی در کشورهای آمریکا، اروپا و چین به کاهش تقاضا در بازارهای جهانی انجامیده است. در کنار ایران، ونزوئلا و الجزایر نیز خواهان کاهش تولید برای بالا رفتن قیمت نفت خام هستند.

نیاز ایران به نفت ۱۱۷ دلاری

نوذری همچنین تاکید می‌کند، عرضه مطمئن و پایدار نفت به بازارهای جهانی دومین سیاست کلیدی وزارت نفت برای دبیرکلی اوپک خواهد بود. این هدفی است که عربستان، برخلاف ایران شرط دست یافتن به آن را مدیریت بهای نفت و جلوگیری از افزایش آن عنوان می‌کند.

بودجه سال ۹۱ ایران به شدت وابسته به بهای بالای نفت است. بهای فروش هر بشکه نفت خام در قانون بودجه ۸۵ دلار پیش بینی شده است. به اعتقاد کارشناسان با توجه به اختلاف بهای رسمی و واقعی ارزهای خارجی و مصارفی که برای درآمد مازاد ارزی از فروش نفت پیش‌بینی شده این قیمت در واقعیت بالاتر از صد دلار فرض شده است. بر اساس برآورد صندوق بین‌المللی پول میانگین بهای نفت باید حدود ۱۱۷ دلار در هر بشکه باشد تا بودجه‌ی ایران دچار کسری نشود.

کمبود سرمایه‌گذاری، کاهش تولید

وزیر نفت ایران، رستم قاسمی اواخر فروردین ماه سال جاری حجم سرمایه گذاری مورد نیاز صنعت نفت این کشور تا پایان برنامه پنجم را ۲۰۰ میلیارد دلار اعلام کرد. او در آبان‌ماه سال گذشته در دیدار با اعضای اتاق تهران میزان سرمایه‌گذاری مورد نیاز در صنعت نفت را ۳۰۰ میلیارد دلار عنوان کرده بود. مطابق برنامه پنجم توسعه تولید نفت خام ایران باید تا سال ۱۳۹۴ به ۵ میلیون و ۱۰۰ هزار بشکه در روز برسد.

معضل مهم جمهوری اسلامی این است که این کشور برای ثابت نگه داشتن میزان کنونی استخراج نفت نیز به سرمایه‌گذاری‌های هنگفتی نیاز دارد. مدیر عامل شرکت مناطق نفت خیز جنوب، هرمز قلاوند سال گذشته اعتراف کرد، به علت پیر بودن اغلب چاه‌های نفت و کمبود سرمایه‌گذاری در این بخش، تولید نفت ایران سالانه حدود ۳۰۰ تا ۳۳۰ هزار بشکه کاهش می‌یابد. رستم قاسمی ابراز امیدواری می‌کند در سال ۹۱ میزان سرمایه‌گذاری در صنایع بالادستی نفت و گاز به ۴۰ میلیارد دلار برسد.

شباهت با دوران جنگ با عراق

ناظران معتقدند با توجه به شرایط کنونی افت بهای نفت و تحریم‌های نفتی اتحادیه اروپا که از اول ماه ژوئیه قطعی به اجرا درمی‌آید انتظارهای وزیر نفت برآورده نخواهد شد.

مرکز تحقیقات بین‌المللی انرژی در لندن پیش بینی می‌کند در سال جاری درآمدهای نفتی ایران با ۳۹ درصد کاهش ۴۴ میلیارد دلار کمتر از برآوردهای حکومت جمهوری اسلامی باشد.

در چنین شرایطی دولتمردان جمهوری اسلامی عربستان را متهم می‌کنند در همکاری با کشورهای غربی یک جنگ نفتی تمام عیار را برای به زانو در آوردن ایران آغاز کرده است. عربستان در ماه‌های اخیر سطح تولید خود را به بالاترین میزان در ۲۳ سال گذشته رسانده است. آن زمان نیز سقوط درآمدهای نفتی و دشواری صدور نفت تهران را وادار به پذیرش قطعنامه صلح و خاتمه دادن به جنگ با عراق کرد.

سایت خبری تابناک که به دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام، محسن رضایی تعلق دارد دو هفته پیش تصمیم‌های نفتی عربستان را توطئه‌ای با اهداف مشخص سیاسی و ایدئولوژیک خواند و نوشت، برای ایران این حرکت عربستان «از حمله اسرائیل خطرناک‌تر است.»