سخنانی که مسئولان جمهوری اسلامی در چند روز گذشته درباره احتمال گفتگوی مستقیم با آمریکا ابراز کرده‌اند، هم نشان از تمایل آنها به این کار دارد و هم گواه پیچیدگی مناسبات میان دو کشور است. امروز، سه‌شنبه ۱۹ مرداد، سخنگوی وزارت خارجه، مشاور رهبر جمهوری اسلامی در امور بین‌الملل و رئیس سازمان انرژی اتمی در مورد احتمال گفتگو با آمریکا سخنان بعضا متفاوتی ابراز کرده‌اند.

گلایه احمدی‌نژاد از بی پاسخ‌ ماندن پیام‌هایش

منوچهر متکی، وزیر خارجه ایران، ۱۴ مرداد اظهارات مقام‌های آمریکایی درباره فعالیت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی و گفتگو میان دو کشور را متناقض خواند و توصیه کرد، آمریکا بهتر است "لقمه را دور نکند." منظور او رد پیشنهاد محمود احمدی‌نژاد برای مناظره با اوباما و اعلام آمادگی رئیس جمهور ایالات متحده برای گفت‌وگو به شرط "شفاف‌سازی بیشتر در مورد فعالیت‌های هسته‌ای" بوده است.

احمدی‌نژاد در گفتگویی با نشریه نیویورکر که متن آن امروز، ۱۹ مرداد، منتشر شد، از بی‌توجهی"های آمریکا به پیشنهادهای مکرر او برای انجام گفتگوی مستقیم ابراز ناخشنودی کرد. او می‌گوید: «بنده برای آقای اوباما پیام تبریك فرستادم ... اما پاسخی دریافت نشد. سپس آمادگی خود را برای گفت‌وگوی آزاد و در برابر رسانه‌ها در جریان سفر نیویورك اعلام كردیم ... اما باز هم پاسخی دریافت نشد.» احمدی‌نژاد می‌گوید، با توجه به تیرگی روابط دو کشور در سه دهه‌ی گذشته پیام تبریک او به اوباما "برداشتن گام اول" بود و "اهمیت بسیاری" داشت.

«پیشنهاد احمدی‌نژاد جدی نیست»

سخنگوی کاخ سفید در واکنش به پیشنهاد احمدی‌نژاد گفت: «ما همیشه گفته‌ایم که در صورت جدی بودن ایران حاضریم پشت میز مذاکره بنشینیم و درباره برنامه اتمی این کشور مذاکره کنیم.» ظاهرا منظور او از "جدی نبودن"، پیشنهاد احمدی‌نژاد برای مناظره با اوباما بر سر "اداره جهان" بوده است. احمدی‌نژاد هفته‌ی گذشته در سفر به همدان گفته بود، در زمان ریاست جمهوری جورج بوش نیز در "سه سفر پیاپی به نیویورک" اعلام آمادگی کرده با او مناظره کند که همه بی‌پاسخ مانده است.

ظاهرا مقام‌های کاخ سفید خواستار گفتگوهای مشخص در مورد مسائل مشخص و در چارچوب‌های مورد توافق هستند. اوباما نیز اخیرا گفته است، ایرانیان باید در مذاکرات هسته‌ای جدی باشند و بدانند در این مذاکرات "چه جیزی را می‌توانند بپذیرند."

مذاکره با آمریکا، فعلا غیرمستقیم

صبح امروز، سه‌شنبه ۱۹ مرداد، رامین مهمان‌پرست، سخنگوی وزارت خارجه، در نشست هفتگی خود با خبرنگاران گفت: «جمهوری اسلامی ایران بنا ندارد وارد مذاکره دوجانبه با آمریکا شود و کسی نیز تاکنون این حرف را اعلام نکرده است.» به رغم این، احتمال می‌رود ایران در آینده‌ی نزدیک در یک "گفتگوی چند جانبه" با نماینده‌ای از آمریکا نیز مذاکره کند.

این مذاکرات قرار است در وین انجام شود و محور آن تبادل سوخت هسته‌ای و انتقال بخش بزرگی از اورانیوم کمتر غنی‌شده‌ی ایران به ترکیه است. "گروه وین" از نمایندگان روسیه، آمریکا، فرانسه و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تشکیل می‌شود. مهمان‌پرست می‌گوید: «ما منتظر پاسخ گروه وین برای تعیین تاریخ و محل برگزاری مذاکره هستیم.» او ابراز امیدواری می‌کند، این مذاکرات "در فاصله زمانی خیلی کوتاهی" انجام شود.

علی اكبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی نیز روز گذشته در حاشیه دیدار از نیروگاه هسته‌ای بوشهر گفت: «امیدواریم با اعلام آمادگی‌ كشورهای سه‌گانه (آمریكا، روسیه و فرانسه) نشست فنی درباره تبادل سوخت طی دو هفته آینده برگزار شود.

مرجع تصمیم‌گیری در مورد مذاکره با آمریکا؟

ظاهرا جدی نگرفتن پیشنهادهای احمدی‌نژاد برای "مناظره" با رئیس جمهور آمریکا از این حقیقت نیز ناشی می‌شود که آنها از سویی گفتگو و مذاکره را راه برون‌رفت از بن‌بست روابط دو کشور می‌دانند، اما از سوی دیگر آگاه‌اند که تصمیم در این مورد در اختیار احمدی‌نژاد نیست.

روز جمعه علاء‌الدین بروجردی، رییس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی، گفت، شورای عالی امنیت ملی ارگانی است که برای تصمیم در خصوص هرگونه مذاکره با آمریکا اختیار دارد. او می‌افزاید، اما تایید یا رد تصمیم شورا در این خصوص از اختیارات آیت‌الله خامنه‌ای است. علی خامنه‌ای فروردین امسال در واکنش به پیام نوروزی اوباما که ابراز تمایل کرده بود با مردم و رهبران ایران به صورت مستقیم گفتگو کند گفته بود، زیر دستكش مخملین آمریكا، پنجه آهنین مخفی شده است.

افزایش فشار تحریم، علت تلاش برای مذاکره

همزمان با نشست مطبوعاتی سخنگوی وزارت خارجه، علی اکبر ولایتی، مشاور آیت‌الله خامنه‌ای در امور بین‌الملل نیز در سوریه با خبرنگاران دیدار کرد.

ولایتی در این سفر با بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه، درباره روابط دوجانبه‌ و وضعیت منطقه مذاکره کرده است. ولایتی در یک کنفرانس خبری که در سفارت جمهوری اسلامی در دمشق برپا شد گفت: «به‌رغم این‌كه اعتقادی به دولت آمریكا نداریم، آماده هستیم با این كشور درباره برنامه هسته‌ای گفت‌وگو كنیم.»

ولایتی در این مورد که آیا این اعلام آمادکی به مذاکرات احتمالی وین یا یک گفتگوی مستقیم مربوط است، توضیحی نداد. برخی ناظران معتقدند، با توجه به موقعیت ولایتی این سخنان را می‌توان به معنای موافقت رهبر جمهوری اسلامی با انجام مذاکراتی فراتر از گفتگو درباره تبادل سوخت هسته‌ای تلقی کرد. سخنگویان کاخ سفید و وزارت خارجه آمریکا پس از اعلام آمادگی احمدی‌نژاد برای دیدار با اوباما گفته‌اند، افزایش فشار تحریم‌های بین‌المللی باعث تلاش ایران برای گفتگو با ایالات متحده شده است.

BK/BB