ایران و ترکیه چگونه تحریم‌ها را دور خواهند زد؟
۱۳۹۱ بهمن ۹, دوشنبه
علیرضا نیکزاد رهبر، سخنگوی وزارت نفت ایران در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر(۸ بهمن / ۲۷ ژانویه) از ممنوع شدن فروش نفت و گاز ایران به کشورهای غربی خبر داد. گفته می‌شود این اقدام ایران در آستانه‌ی تصویب دور جدید تحریم‌های نفت و گاز توسط اتحادیه اروپا و آمریکا در روز ۶ فوریه ۲۰۱۳ (۱۸ بهمن ۱۳۹۱) صورت می‌گیرد.
پیش ازاین دیوید کوهن، معاون وزارت خزانه‌داری آمریکا در امور مبارزه با جرایم مالی و تروریسم گفت: «اجرای قانون تحریم‌های جدید می‌تواند انتقال بخش بزرگی از درآمد ارزی ایران به داخل کشور را متوقف کند».
ترکیه سالانه ۱۰ ميليارد مترمکعب گاز از ايران می‌خرد. هردو کشور تا به حال موفق شدند تحریم‌ها را دور بزنند. رسانه‌ها و محافل سیاسی و اقتصادی ترکیه اکنون می‌پرسند آیا پس از اعمال تحریم‌های جدید آمریکا خرید گاز از ایران ادامه خواد یافت؟
ترکیه: پول گاز ایران را به بانک واریز می‌کنیم
روزنامه‌ی حریت با چاپ سخنان محمود احمدی‌نژاد که گفته بود "به جهنم که نفت نمی‌خرید"، تحلیل کرده است ایران تلاش میکند به جای فروش نفت به منابع داخلی تکیه کند.
این روزنامه در مقاله‌ی خود به قلم مروه اردیل از آغاز تحریم‌های جدید علیه ایران از ۶ فوریه ۲۰۱۳ خبر داده است. حریت با استناد به گفته‌های تانر ییلدیز وزیر انرژی ترکیه می‌نویسد: «ما پول گاز ایران را به بانک واریز خواهیم کرد. آنها در مقابل هرچه می‌خواهند بخرند ما در آن دخالت نخواهیم کرد.»
نویسنده‌ی روزنامه حریت پیرامون تحریم‌های جدید علیه نفت و گاز ایران و تأثیر آن بر فروش نفت و گاز ایران به ترکیه با یکی از مسئولان وزارت نفت ترکیه مصاحبه کرده و به نقل از این مقام مسئول آورده است: «بخش دولتی و خصوصی ما به ایران طلا نمی‌فروشد. هزینه‌ی نفت و گاز ایران به حساب ایران در "هالک بانک ترکیه" (بانکِ خلق ترکیه) واریز می‌شود. آنها پول واریز شده را به صورت طلا دریافت می‌کنند. تحریم‌های جدید فروش طلا را هم ممنوع خواهد کرد. ایران طلای خود را از سرمایه‌گذاران خصوصی خریداری می‌کرد، اما با وضعیت جدید ایران مجبوراست کالاهای دیگر بخرد.»
مواد غذایی به ازای گاز ایران
نویسنده روزنامه حریت به نقل از مقامات ترکیه همچنین آورده است: «ایران بخشی از اندوخته‌ی موجود در حساب بانکی‌اش در ترکیه را به خرید موادغذایی اختصاص می‌داد. با وضعیت جدید ممکن است ایران خرید مواد غذایی از ترکیه را نیز افزایش دهد.»
حریت ادامه می‌دهد، برخی‌ها ادعا می‌کنند تحریم‌های جدید علیه ایران به سود ترکیه خواهد بود چرا که صادرات ترکیه به ایران افزایش پیدا خواهد کرد. ایران در برهه‌ی زمانی ژانویه تا نوامبر ۲۰۱۲ مبلغ ۱۰ میلیارد دلار از ترکیه واردات داشته است و اکنون صادرات آهن و فولاد، مواد غذایی و شیمیایی و قطعات ماشین از ترکیه به ایران افزایش می‌یابد.
تحلیل‌گر روزنامه‌ی حریت نتیجه می‌گیرد، تحریم‌های جدید علیه ایران کسری تراز تجاری ترکیه در مقابل ایران را کاهش خواهد داد.
ترکیه آمریکا را به ایران ترجیح خواهد داد
به نظر عارف کسگین کارشناس "مرکز تحقیقات استراتژیک ترکیه" رفتار سیاسی ترکیه در خصوص ایران این بار به نوع و تشدید تحریم نفت و گاز آمریکا علیه ایران بستگی خواهد داشت.
اگر آمریکایی‌ها مجازاتی در نظر نگیرند ترکیه همچنان به توسعه‌ی مناسبات اقتصادی خود با ایران ادامه خواهد داد. اما کسگین خاطرنشان میکند، ترکیه یک دولت عمل‌گرا دارد و مناسباتش را با اتحادیه اروپا و آمریکا را قربانی ایران نخواهد کرد.
آمریکا به ترکیه فشار نخواهد آورد
دکتر اشتفان مایستر، کارشناس امور انرژی شورای روابط خارجی آلمان در گفت و گو با دویچه وله نظر دیگری را مطرح میکند. وی بر این باور هست که ترکیه شریک استراتژیک آمریکاست و سیاست‌های راهبردی آن به ویژه در قبال سوریه موافق اتحادیه اروپا و آمریکاست، بنابراین آمریکا در رابطه با خرید گاز این کشوراز ایران چندان فشاری به ترکیه نخواهد آورد.
وی همچنین تاکید میکند، ترکیه وضعیت ویژه‌ای دارد، بخاطر اینکه برای آمریکایی‌ها این کشوراهمیت استراژیک دارد.
ترکیه تحریم‌های جدید آمریکا را دور خواهد زد
از سوی دیگر محمد صالح خاتم، روزنامه‌نگار و تحلیل‌گر مسائل ترکیه از شهر استانبول به دویچه وله می‌گوید: «ترکیه حتی پس از اعمال تحریم‌گازی جدید علیه ایران هم به فکر دور زدن این تحریم‌ها خواهد بود. ترکیه با پرداخت طلا به ازای گاز تحریم‌ها را دور می‌زد و این‌بار هم تلاش خواهد کرد مواد غدایی به ایران بفروشد.»
به نظر این کارشناس با تحریم جدید گازی قدرت چانه‌زنی ترکیه در مقابل ایران افزایش پیدا خواهد کرد. وی به دویچه وله می‌گوید، با وضع تحریم‌های جدید، ایران پیشنهاد تازه‌ای به ترکیه ارائه خواهد داد تا با راهکار‌های نوینی بتواند پول فروش گاز خود را به ایران انتقال دهد.
ترکیه و ایران در بدترین شرایط مناسبات سیاسی
به عقیده‌ی عارف کسگین از مرکز تحقیقات استراتژیک ترکیه دو کشور همسایه در بدترین دوران سیاسی خود به سر می‌برند. این کشور با ایران در خصوص سوریه، عراق، بهار عربی، پ ک ک و امنیت داخلی کشورش اختلاف دارد.
کسگین می‌افزاید: «ایران و ترکیه به لحاظ سیاسی به یکدیگر بدبین و بی‌اعتماد شدند. ترکیه ایران را عامل بی‌ثباتی در منطقه می‌داند. اکنون کوچک‌ترین حادثه‌ای که در ترکیه اتفاق می‌افتد انگشت نشانه به سوی ایران است. ما یک تغییر ریشه‌ای در مناسبات ترکیه با ایران مشاهده می‌کنیم. بسیاری از روشنفکران و روزنامه‌نگاران که به حزب حاکم عدالت و توسعه گرایش داشتند و تابحال از ایران حمایت می‌کردند، اکنون مخالف ایران شدند. اینها نشانه‌ی تغییرات اساسی در سیاست این کشور در قبال ایران است.»
آقای کسگین ادامه می‌دهد: «همین تغییر را ما در ایران هم مشاهده می‌کنیم. قبلا در رسانه‌های جمهوری اسلامی ایران "برادر رجب طیب اردوغان" بسیار محترمانه عنوان می‌شد، اما حالا از او به عنوان "اسب تراوای اسرائیل" نام برده می‌شود. لحن دو طرف کاملا عوض شده و هر دو طرف همدیگر را یک رقیب منطقه‌ای حساب می‌کنند.»
اقتصاد و سیاست دو مسئله جداگانه در سیاست ترکیه
به رغم اختلافات شدید سیاسی دو کشور، توسعه‌ی اقتصادی میان دو کشورهمچنان رونق داشته است. کسگین دراین باره هم توضیح می‌دهد: «حزب عدالت و توسعه مدلی را پیش برده است که قبلا در سیاست خارجی ترکیه وجود نداشت. ترکیه دیگر مناسبات سیاسی را با روابط اقتصادی دخیل نمی‌کند. روابط سیاسی اسرائیل با ترکیه خوب نیست، اما مناسبات اقتصادی دو طرف خوب هست، چنین مدلی در رابطه با روسیه هم شکل گرفته است. روسیه و ترکیه بر سر بحران سوریه روابط خوب سیاسی باهم ندارند، اما در زمینه‌ی اقتصادی این مناسبات همچنان توسعه یافته است.»
کسگین نتیجه می‌گیرد که ترکیه کم کم از یک کشور جهان سومی خارج می‌شود و حساسیت سیاسی -امنیتی خود را کنترل میکند. ترکیه به این نتیجه رسیده است که در قبال ایران حساسیت سیاسی به مناسبات و توسعه اقتصادی آن با این کشور ضربه می‌زند.
کسگین پیش‌بینی میکند ترکیه به ازای گاز ایران معامله‌ی تهاتری یا پایاپای انجام خواهد گرفت. اما این معامله به شدت فشار آمریکا به ترکیه و همچنین به چگونگی تشدید اعمال تحریم نفت و گاز آمریکا علیه ایران بستگی خواهد داشت.