بعد از برگزاری دو دوره مذاکرات بین ایران و آمریکا در مورد امنیت عراق و کمتر شدن درگیری‌های قومی در داخل این کشور، و نیز اعلام اتش‌بس نیروهای مقتدا (مقتدی) صدر از تابستان گذشته، مردم عراق از یک آرامش نسبی برخوردار بودند.

نتایج یک نظرسنجی که در ماه جاری میلادی منتشر شد نیز نشان می‌داد که مردم عراق نسبت به آینده کشورشان امیدوارتر شده و می‌توانند روی یک زندگی نسبتا آرام در آینده نزدیک حساب کنند.

اما از روز یکشنبه هفته جاری، یکبار دیگر درگیری‌ها در عراق شروع شد.

در بصره و شهرک صدر و برخی مناطق شیعه نشین دیگر، یک طرف درگیری‌ها نیروهای مقتدا صدر رهبر "جیش المهدی" یکی از گروه‌های شیعه در عراق است. مقتدا صدر، ماه گذشته آتش بس نیروهای خود را به مدت یک ماه تمدید کرد.

از روز یکشنبه به منطقه‌ به شدت تحت محافظت بغداد که "منطقه سبز " خوانده می‌شود، حملاتی صورت گرفت. پرتاب موشک به سمت این منطقه از محلات شیعه‌نشین صورت می‌گیرد. بلافاصله پس از حملات اخیر، که گفته می‌شود در یکسال گذشته بی‌سابقه بوده، دیوید پتریوس فرمانده نیروهای آمریکایی در عراق، اعلام کرد شواهدی در دست دارد که نشان می‌دهد ایران در این حملات دست داشته است.

هرچند پتریوس برای اظهارات خود هیچ سند و مدرکی عرضه نکرد و دولت ایران نیز واکنش رسمی نسبت به این اظهارات نشان نداد اما این سخنان بار دیگر نقش ایران در آینده عراق را در مرکز توجه تحلیلگران قرار داد.

دکتر منصور فرهنگ استاد علوم سیاسی در آمریکا معتقد است ایران بیشتر نقش یک میانجی را بین نیروهای شیعه در عراق بازی می‌کند و هیچ نقشی در افزایش خشونتها در عراق ندارد: «مسئله این است که آنطوری که ما فکر می‌کنیم که ایران این نیروها را کنترل می‌کند ، هیچ دلیل و مدرکی وجود ندارد. امروز بین ایران و این گروههای شیعه هماهنگی منافع ایجاد شده است. ولی در عین‌حال همانطور که در خود ایران هم وجود داشت، در عراق هم گروههای شیعه رقابتهای سیاسی و اختلافات ایدئولوژیک و یا برخورد شخصیت با همدیگر دارند و این سه گروه اصلی یعنی گروه مقتدا صدر، گروه آیت‌الله حکیم و همینطور آقای مالکی که خودش رهبر گروه دیگری در عراق است، اینها رقابت با همدیگر دارند و ایران در برابر این رقابتها سعی می‌کند که نقش میانجی را بازی بکند و بطور مسلم کنترل هیچ یک از گروهها در دست ایران نیست و اصطکاک این گروهها و ایجاد خشونت بین این گروهها به‌هیچ‌وجه نمی‌تواند منافع ایران را در راستای افزایش نفوذ خودش در منطقه، تامین بکند».

از سوی دیگر، دکتر فرهنگ معتقد است که کمک‌های دولت ایران به گروههای شیعه جنوب عراق بر هیچکس پوشیده نیست. وی در عین حال به روابط دوستانه ایران با دولت عراق و نیز کردستان اشاره کرده و معتقد است اگر ایران واقعا نقش مخرب در عراق داشت دلیلی نداشت که دولت عراق چنین روابط دوستانه‌ای با ایران داشته باشد:

«این که ایران به بخش‌هایی از گروههای شیعه خصوصا در جنوب عراق کمک می‌کند و این کمک‌ها از آغاز جنگ عراق وجود داشته و آمریکایی‌ها هم از آن اطلاع داشتند و در واقع مورد تایید آمریکایی‌ها بوده است، این یک واقعیت است. ولی نکته‌ی مهم‌تر این است که امروز ایران با دولت عراق روابط حسنه دارد. دولت عراق، کردستان و دو حزب اصلی عراق، رییس جمهور ایران را دعوت می‌کنند به بغداد و از او پذیرایی شایانی می‌کنند. و این برای اولین بار است که رییس یک کشور در خاورمیانه از عراق دیدن کرده است. اگر واقعا ایران اخلالگر است و یکی از مسئولین خشونت در عراق است، چرا دولت عراق چنین رفتار یا چنین برخوردی با رژیم ایران و آقای احمدی‌نژاد می‌کند؟»

اما این اولین بار نیست که آمریکا، دولت ایران را متهم به دست داشتن در ناآرامی‌های عراق می‌کند. در حقیقت هربار که نیروهای داخل عراق دست به حملات گسترده علیه آمریکایی‌ها و یا دیگر نیروهای رقیب می‌زنند، انگشت اتهام آمریکا دولت ایران را نشانه می‌گیرد.

دکتر منصور فرهنگ علت این امر را فشار مضاعفی می‌داند که بر آمریکا وارد می‌شود: «آمریکایی‌ها از یکسو زیر فشار عراقی‌ها هستند که تقابل با ایران را تقلیل بدهد. برای اینکه ایران برای دولت کنونی عراق نقش مهمی ایفا می‌کند از نظر نظامی و اقتصادی، خصوصا تجاری. از طرف دیگر دولت اسراییل می‌خواهد که تقابل بین ایران و آمریکا تشدید بشود. فشار شدیدتری از طرف اسراییلی‌ها هست. بنابراین موضع آمریکا را که ما می‌بینیم یکروز نرم است و یکروز سخت است، تحت تاثیر این دو فشاری است که مسئله‌ی ایران برایشان از اهمیت زیادی برخوردار است.»

از سوی دیگر بسیاری از تحلیلگران معتقدند که امریکا به دنبال منزوی کردن ایران در منطقه است و به همین دلیل نقش ایران را در ناآرامی‌های منطقه پررنگ‌تر می‌کند.

تفاهم‌نامه هسته‌ای که روز دوشنبه (۲۴ مارس) بین بحرین و آمریکا امضا شد نیز به عقیده ناظران سیاسی می‌تواند یکی از راه‌‌کارهایی باشد که برای هرچه بیشتر منزوی کردن ایران از سوی آمریکا به کار گرفته شده است.

دکتر منصور فرهنگ در این زمینه معتقد است که هرچه کشورهای کوچک منطقه بیشتر از جانب ایران احساس خطر کنند، رابطه‌شان را با آمریکا قویتر خواهند کرد: «امروز اوضاع امنیت منطقه طوری شده است که کشورهای کوچک خلیج فارس، مثل بحرین، کویت، امارات متحده عربی و عمان، اینها برای بقای خودشان وابسته به آمریکا شده‌اند و در این مورد ایران مسئول است که ناامنی و احساس ناراحتی در این کشورها را تشدید کرده است. خصوصا دهسال اول انقلاب و حتا امروز که این صدور انقلاب ایران و یا تبلیغات ایران وحشتی‌ را در منطقه ایجاد کرده‌است، رابطه‌ای که ایران با گروههای شیعه در کشورهای خلیج فارس دارد، مثلا در خود بحرین، اکثریت مردم شیعه هستند و بخشی از این گروههای شیعه با ایران تماس دارند. هر چقدر که دولتهای کشورهای عربی احساس ناامنی بیشتری بکنند، اتکای آنها به آمریکا افزایش خواهد یافت. برای اینکه تنها راهی‌ است که بتوانند بقا داشته باشند».

سفر اخیر نیکولا سارکوزی رئیس‌جمهور فرانسه به خلیج فارس و امضای قراردادهای هسته‌ای با چند کشور در این منطقه نیز از دید تحلیلگران سیاسی، تلاشی در جهت جلب اعتماد اعراب در مقابله با ایران خوانده شد.