بر اساس گزارش بنیاد پژوهش و بازار که در عرصه بازاریابی جهانی تحقیق می‌کند، ایران در حال حاضر بزرگترین تولیدکننده خودرو در خاورمیانه است و در فهرست تولیدکنندگان جهانی خودرو، شانزدهمین مقام را دارد.

به رغم این موقعیت، خودروهای تولیدی هنوز هم پاسخگوی نیاز داخلی نیستند و برای برآوردن این نیاز، باید سالانه ۴۰۰ هزار خودروی دیگر تولید شود. بیست و پنج کارخانه خودروسازی هم اکنون در ایران فعالیت دارند که خط تولیدهای ایجاد شده با سرمایه مشترک ایران و فولکس واگن، سیتروئن و پژو جزو آنها هستند.

در کنار شرکت‌های اروپائی، شرکت‌های خودروسازی آسیائی نیسان، تویوتا، کیا، پروتون و شری نیز در بازار خودروی ایران نقشی مهم دارند. اما آنچه به رغم همه این فعالیت‌ها، بازار را با کمبود سالانه ۴۰۰ هزار خودرو روبرو می‌کند، دشواری‌هائی است که مقررات دست و پاگیر دولتی برای ورود خودرو ایجاد کرده است.

بالا بودن عوارض گمرکی یکی از مهمترین این دشواری‌ها است. علاوه بر این، با این که در سال‌های اخیر خودروهای نوساز زیادی وارد خیابان‌های شهرهای بزرگ شده اند، همچنان بالای ۲۵ سال از عمر متوسط بیش از ۵۰ درصد خودروهای حاضر در خیابان‌ها می‌گذرد.

سوخت بالای خودروهای فرسوده، یکی از بزرگترین دشواری‌های ایران است. دولت ایران همچنان به دلیل عدم سرمایه‌گذاری کافی در پالایشگاه‌های جدید و عدم نوسازی پالایشگاه‌های قدیمی، قادر به تامین بنزین مورد نیاز داخل کشور نیست و بخش قابل توجهی از آن را از خارج وارد می‌کند. با این که تا به حال نرخ بنزین چندبار بالا رفته، دولت همچنان ناچار از پرداخت یارانه است.

مشکل دیگر، نقشی است که اتومبیل‌های فرسوده در آلوده ساختن هوای تهران و شهر‌های بزرگ دیگر دارند. تهران در حال‌حاضر یکی از آلوده‌ترین شهر‌های جهان محسوب می‌شود و در برخی روزهای زمستان، تنفس در آن، به ویژه برای سالمندان خطر مرگ را به دنبال دارد.

با توجه به این دو مشکل، کاهش تعداد اتومبیل‌های فرسوده برای ایران از اهمیتی حیاتی برخوردار است. شبکه وسایل نقلیه عمومی ایران بسیار ضعیف است و جز بخش کوچکی از تهران، هیچیک از شهرهای بزرگ این کشور، دارای مترو نیستند. به این ترتیب، تنها امکان برای کاهش سوخت و گازهای سمی، جا به جائی اتومبیل‌های فرسوده با اتومبیل‌های نوساز و کم‌مصرف است.

در سال‌های گذشته، تلاش‌های گسترده‌ای برای بالابردن تولید خود‌رو در ایران صورت گرفت. اما تحریم‌های بین‌المللی ناشی از مناقشه هسته‌ای مانع از پیشرفت این تلاش‌ها شد. دو سال پیش، کنسرن‌های مرسدس بنز و فولکس واگن آلمان و رنوی فرانسه حاضر شدند خطوط تولید تازه خود را در ایران به کار بیاندازند. اما صدور قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل، این طرح‌ها را عقب انداخت.

فولکس واگن قرار بود در خط تولید تازه خود انواع گلف را تولید کند و کنسرن رنوی فرانسه، تصمیم به تولید اتومبیل ارزان قیمت لوگان داشت که هم اکنون در رومانی تولید می‌شود و به بهای حدود ۸ هزار یورو در بازارهای اروپا به فروش می‌رسد.

از دید اروپائی‌ها، ایران، با توجه به شرایط جغرافیائی، تنوع مواد‌خام، و نیروی‌انسانی، می‌تواند به بازار خاورمیانه و آسیای مرکزی با بیش از ۳۰۰ میلیون مصرف کننده تبدیل شود. اما تا دشواری‌های مربوط به برنامه هسته ای برطرف نشده باشد، نمی‌توان بدون مانع به سوی تحقق چنین آرزوئی پیش رفت.

جواد طالعی