حزب جمهوری‌خواه آمریکا با پیروزی در انتخابات میان‌دوره‌ای این کشور که روز سه‌شنبه (۴ نوامبر) برگزار شد، برای نخستین بار در طی هشت سال گذشته مجلس سنا و مجلس نمایندگان را همزمان تحت کنترل خود درآورده است.

باراک اوباما، رئیس‌جمهور دموکرات آمریکا حال چاره‌ای جز این ندارد که در دو سال پایانی دوران ریاست‌جمهوری‌اش خواست‌ها و برنامه‌های خود را با همکاری کنگره‌ای پیش برد که کاملا در دست حزب مخالفش، یعنی جمهوری‌خواهان است.

جمهوری‌خواهان اکنون می‌توانند با تکیه بر اکثریت‌شان در کنگره، قوانین مورد نظرشان را به تصویب برسانند، سیاست‌های مورد نظر خود را در لایحه‌های بودجه اعمال کنند، مانعی بر سر تائید افراد پیشنهادی اوباما برای پست‌های قضایی و اجرایی پدید آورند و همچنین طرح‌ها و تصمیمات رئیس‌جمهور را در عرصه‌های گوناگون، چون سیاست خارجی تحت‌الشعاع قرار دهند.

اوباما در تنگنا

شماری از تحلیلگران سیاسی بر این باورند که جمهوری‌خواهان با فتح کامل کنگره اکنون ناگزیر خواهند بود، از بلوکه‌کردن پیگیر اوباما دست بکشند و با او همکاری کنند.

برخی از صاحب‌نظران در مقابل معتقدند که پایه‌ی محافظه‌کار در حزب جمهوری‌خواه جلوی این همکاری را خواهد گرفت، به ویژه‌ آن‌که در سال ۲۰۱۶ انتخابات سرنوشت‌ساز ریاست‌جمهوری در آمریکا برگزار خواهد شد.

کنترل کنگره بیش از همه در زمینه‌ی سیاست داخلی تأثیرگذار خواهد بود. جمهوری‌خواهان برای نمونه می‌توانند برنامه‌های اوباما برای اصلاحات نظام درمانی را با مشکل روبرو سازند.

در زمینه‌ی سیاست خارجی نیز شعاع عملکرد اوباما تنگ‌‌تر شده است، چرا که توافقنامه‌های وی در این زمینه باید در نهایت به موافقت و تصویب سنا برسد.

مذاکرات هسته‌ای با ایران که ضرب‌الاجل آن روز ۲۴ نوامبر به پایان می‌رسد، جنگ با نیروهای "دولت اسلامی" در سوریه و عراق و مناسبات پرتنش با روسیه، از جمله‌ مواردی هستند که می‌توانند تحت‌الشعاع پیروزی جمهوری‌خواهان درانتخابات میان‌دوره‌ای قرار گیرند.

معضلات توافق احتمالی با ایران

به اعتقاد جولیان زیلایزر، استاد تاریخ و مناسبات خارجی در دانشگاه پرینستون، کنترل کنگره توسط جمهوری‌خواهان می‌تواند پی‌آمدهای سختی برای مذاکرات هسته‌ای با جمهوری اسلامی داشته باشد.

وی در گفت‌وگو با دویچه وله در این باره می‌گوید: «هر نوع توافق باید به تصویب سنا برسد. جمهوری‌خواهان به هرگونه توافق‌نامه‌ی هسته‌ای با کشوری که به عقیده‌ خودشان مورد اطمیمان نیست، با شک و تردید خواهد نگریست.»

نورمن اورن‌استاین، پژوهشگر انستیتوی انترپرایز آمریکا نیز در این ارتباط به سناریوهای احتمالی اشاره می‌کند و معتقد است که گر دولت اوباما واقعا در آستانه امضای توافق‌نامه‌ای با جمهوری اسلامی بر سر برنامه اتمی باشد، احتمال آن قوی است که جلسه‌های متعددی برای پاسخگویی مقامات دولت اوباما برگزار شود.

این محقق آمریکایی در گفت‌وگو با دویچه وله می‌افزاید: «این احتمال خواهد رفت که جان کری، وزیر خارجه و اعضای تیم‌ مذاکره‌کننده آمریکا بارها به کنگره فرا خوانده شوند و در برابر کمیسیون‌های سیاست‌خارجی مجلس نمایندگان و سنا ناگزیر به پاسخ‌گویی باشند.»

به اعتقاد اورن‌استاین هر گونه توافقی با جمهوری اسلامی در ارتباط با برنامه هسته‌ای با دیدی انتقادی زیر ذره‌بین جمهوری‌خواهان خواهد رفت.

وی در عین حال بر این باور است که اگر اوباما در مذاکره با جمهوری اسلامی دندانی تیز نشان داده و به توافقی مطلوب برسد، جمهوری‌خواهان به‌سختی قادر به بلوکه‌کردن آن خواهند بود.

طبق ارزیابی پژوهشگر انستیتوی انترپرایز در هر حال راه رسیدن به توافق با جمهوری اسلامی دشوارتر از پیش خواهد بود.

جنگ با "دولت اسلامی"

روند اوضاع در سوریه و عراق و جنگ با نیروهای گروه تروریستی "دولت اسلامی" از دیگر مسایلی است که دولت اوباما در عرصه سیاست خارجی با آن دست‌وپنجه نرم می‌کند.

جولیان زیلایزر، استاد تاریخ و مناسبات خارجی در دانشگاه پرینستون معتقد است که موضع آمریکا در این مورد سختگیرانه‌تر خواهد شد.

وی می‌گوید: «اگر اوضاع در سوریه و عراق بدتر شود، انتقادها از موضع و استراتژی اوباما در قبال "دولت اسلامی" نیز شدیدتر خواهد شد و لحن جمهوری‌خواهان در این زمینه نیز تندتر.»

به گفته نورمن اورن‌استاین، پژوهشگر انستیتوی انترپرایز، باب بارکر از حزب جمهوری‌خواه که احتمالا ریاست شورای سیاست خارجی سنا را عهده‌دار می‌شود و نیز جان مک‌کین، سیاستمدار پرنفوذ جمهوری‌خواه، مدت‌هاست که خواستار آنند تا آمریکا سلا‌ح‌‌های مدرن در اختیار ارتش آزاد سوریه و نیروهای میانه‌رو در این کشور قرار دهد.

این کارشناس در عین‌حال متذکر می‌شود که جمهوری‌خواهان در کنگره خواستار اعزام نیروهای زمینی به منطقه نخواهد شد، چرا که چنین اقدامی از محبوبیت آنان خواهد کاست.

در هر حال اوباما و دولت وی برای انجام برنامه‌هایش در عرصه سیاست داخلی و خارجی نیاز به همکاری جمهوری‌خواهان و دموکرات‌ها خواهد داشت.

طبق اعلام کاخ سفید آمریکا، باراک اوباما در همان شب انتخابات رهبران احزاب جمهوری‌خواه و دموکرات و همچنین رؤسای مجلس نمایندگان و سنا را برای انجام دیدار و گفت‌وگو درباره شرایط جدید دعوت کرد. این نشست قرار است روز جمعه (۷ نوامبر) برگزار شود.

به گفته‌ی تحلیلگران و ناظران سیاسی، اوباما از این طریق قصد دارد پایه‌ها و امکانات پیشبرد اهداف و برنامه‌های خود در طی دو سال آینده را فراهم آورد.