جمهوری اسلامی ایران که از مدت‌ها پیش خود را برای برگزاری کنگره جهانی فلسفه آماده کرده بود، کناره‌گیری یونسکو از این کنگره را «آپارتاید علمی غرب علیه ایران» قلمداد کرد. مقامات ایران اعلام کردند، این کنگره را خود برگزار می‌کنند.

تجدید نظر یونسکو در برگزاری کنگره جهانی فلسفه در تهران برای مقام‌های جمهوری اسلامی اقدامی بسیار ناگوار بود. دولت ایران که از دوسال پیش به‌دنبال حمایت یونسکو از برگزاری این کنگره بود، چرخش یونسکو را مغایر تعهدات این سازمان دانست.

نهاد ایرانی «دبیرخانه كنگره بین‌المللی روز جهانی فلسفه»، مستقر در تهران، در بیانیه‌ی خود آورده است: «آنچه این تصمیم را تعجب‌آور و ناموجه می‌سازد این است كه مسئولان برگزاری كنگره در طول دو سال و نیم گذشته كه از موافقت اولیه یونسكو با برگزاری كنگره در ایران می‌گذرد، با یونسكو در ارتباط بوده‌اند و همین امر در تاریخ ۲۷ مهر ۸۹ به امضای توافق‌نامه‌ای میان دو طرف در پاریس منجر شده است. در پی امضای این توافق‌نامه،‌ خانم آلوارز، معاون مدیر كل یونسكو نیز در تاریخ دوم آبان ۸۹ به ایران سفر كرده و ضمن مذاكره با مسئولان ایران از برنامه‌ها و ساز و كارهای برگزاری كنگره اطلاع حاصل كرده است.»

این بیانیه می‌افزاید: «اعلام شتابزده‌ی مدیر كل،‌ تنها در فاصله‌ی كمتر از دوازده روز به برپایی این كنگره، آن هم بدون ذكر دلیل روشن، تخلف آشكار از تعهد آن سازمان محسوب می‌شود و توجیه‌پذیر نیست.»

محمد رضا مجیدی، نماینده ایران در یونسکو روز چهارشنبه (۱۹ آبان / ۱۰ نوامبر) اطلاعیه یونسکو را «بیانیه‌ای سیاسی تحت فشارهای سیاسی جریان های صهیونیستی» دانست.

«دبیرخانه ‌كنگره بین المللی روز جهانی فلسفه» با ابراز تأسف از این تصمیم ‌اعلام کرد که این نهاد «بر عزم خود نسبت به برپایی مراسم روز جهانی فلسفه در ایران در تاریخ‌های یاد شده تأكید می‌كند».

مسئولان برگزاری کنگره گفته‌اند: «با تأیید مجدد دعوتی كه تاكنون از استادان محترم خارجی و داخلی» به عمل آورده‌اند، «فراهم بودن شرایط را برای برگزاری موفقیت‌آمیز كنگره» اعلام می‌کنند.

یونسکو: شرایط لازم در ایران وجود ندارد

مدیرکل یونسکو علت عقب‌نشینی خود را از برپایی "کنگره جهانی فلسفه" نبودن شرایط لازم در ایران اعلام کرد. درباره این شرایط توضیحی داده نشده است. منتقدان می‌گویند، تصمیم یونسکو از همان ابتدا اشتباه بود و به همین دلیل این تصمیم با اعتراض گروه‌های مختلفی از اندیشمندان، فلاسفه و روشنفکران در عرصه جهان و در ایران روبرو شد.

سازمان علمی فرهنگی یونسکو "کنگره جهانی فلسفه" را با هدف گسترش تعامل و تفاهم میان فرهنگ‌ها و گسترش صلح برگزار می کند. پرسش بسیاری از مخالفان برگزاری چنین کنگره‌ای در ایران این بود امکان کدام «تبادل فرهنگی» در شرایط فعلی ایران وجود دارد؟

به هرحال عقب‌نشینی یونسکو، حرکتی بی‌سابقه است. این سازمان تصمیمی را که مدت‌ها پیش گرفته بود، لغو کرد. اقدامی که برای مقامات ایران بسیار گران آمد، زیرا از این کنگره می‌توانست دستمایه‌ای برای اعتبار خود بسازد و در مقابل انتقادهای جدی که به ویژه در رابطه با آزادی اندیشه و علوم انسانی به آن می‌شود، با افتخار به کنگره و مهمانان خارجی‌اش اشاره کند.

البته برگزارکنندگان این کنگره در ایران خود را از تک و تا نیانداخته و می‌گویند، آن را بدون یونسکو هم برگزار خواهند کرد. پرسش اینجاست که چنین کنگره‌ای بدون شرکت یونسکو و به احتمال قوی بدون شرکت گروه قابل توجهی از میهمانان خارجی، چگونه می‌تواند خود را کنگره "جهانی" فلسفه بداند و اساسا از کدام اعتبار و اهمیت چه در جهان، چه در ایران برخوردار خواهد بود.

NK/DK