ایالات متحده آمریکا در تمام تاریخ حضورش به عنوان بزرگترین قدرت اقتصادی جهان تا چند روز پیش، از سوی تمام سازمان‌های اعتبارسنجی بین‌المللی از بالاترین رتبه اعتبار مالی برخوردار بود. بحران بدهی‌های دولتی آمریکا و بی‌اعتمادی به برنامه‌هایی که برای کاهش این بدهی در دستور کار قرار گرفته باعث شد سازمان "استاندارد اند پورز" به عنوان یکی از سه سازمان اعتبارسنجی مهم جهان رتبه‌ی اعتبار مالی ایالات متحده را یک درجه کاهش دهد.

دستپاچگی یکی از عوامل نوسان بورس
اعتبار بالای مالی ایالات متحده داشتن اوراق بهادار دولت این کشور را به یکی از مطمئن‌ترین راه‌های سرمایه‌گذاری تبدیل کرده است. این اعتبار خیال سرمایه‌گذران را از بازپرداخت سرمایه‌ها و سود تضمین‌شده‌ی اوراق بهادار آسوده می‌کند. به همین دلیل سرمایه‌های هنگفتی، به ویژه از قدرت‌های نوظهور اقتصاد جهان مانند چین، جذب اقتصاد آمریکا شده‌اند.

برخی تصور می‌کنند با کاهش اعتبار مالی ایالات متحده توسط یکی از سازمان‌های اعتبارسنجی تمام اوراق بهادار این کشور بی‌ارزش شده و دوران بزرگترین اقتصاد جهان به سرآمده است. این در حالی است که اعتبار مالی آمریکا حتا در رده بندی "استاندارد اند پورز" همچنان در بالاترین سطوح ممکن قرار دارد. به همین دلیل شماری از کارشناسان نوسان‌های شدید بازارهای بورس جهان را به میزان زیادی متاثر از "التهاب و دستپاچگی" ارزیابی می‌کنند.

تاثیر روانی بحران آمریکا
وضعیت بازار بورس ژاپن در پیش از ظهر سه شنبه ۱۸ مرداد (به وقت محلی) تا حد زیادی تاثیر این دستپاچگی و التهاب را آشکار می‌کند. بورس ژاپن کار خود را با سقوط ۴ درصدی ارزش مهمترین مجموعه‌ی سهام این بازار آغاز کرد. این کاهش در ساعت‌های پایانی معامله‌های امروز به یک و ۷ دهم درصد تقلیل یافت. چنین کاهشی امر نادری نیست و در ماه مارس سال جاری میلادی نیز اتفاق افتاده بود.

مجموعه‌ی دیگری از سهام نیز در بازار ژاپن، روز را با ۴ درصد کاهش ارزش آغاز کرد اما در پایان کار بورس این کاهش به یک و شش دهم درصد رسید. بازار بورس کره جنوبی نیز امروز، ۱۸ مرداد شاهد نوسان‌های شدیدتری بود اما آهنگ تغییر و بهبود آن به ژاپن شباهت داشت. شماری از کارشناسان معتقدند بازارهای مالی جهان زمان بیشتری نیاز دارند تا از تاثیر روانی بحران مالی در ایالات متحده خلاص شوند.

پیشنهاد احمدی‌نژاد برای شکستن سلطه اقتصاد آمریکا
نگرانی از کاهش اعتبار مالی آمریکا توجه بخشی از سرمایه‌گذاران بین‌المللی را به بازارهایی معطوف کرده که باثبات‌تر تلقی می‌شوند. به همین دلیل بهای طلا به شدت بالا رفته و به هر اونس ۱۷۲۷ دلار رسیده است. ارزش برابری فرانک سوئیس نیز در مبادله با دلار و یورو افزایش داشته است.

موضوع بحران بدهی‌های دولتی آمریکا و نوسان‌های اخیر بازار بورس مورد توجه مسئولان جمهوری اسلامی نیز قرار گرفته است. محمود احمدی‌نژاد امروز، ۱۸ مرداد در جلسه معارفه وزیر جدید نفت گفت «رونق بازارهای بورس در آمریكا را كاذب و ناشی از بهره‌برداری از پول ملت‌ها و كشورهای دیگر است.» به گزارش خبرگزاری رسمی جمهوری اسلامی، ایرنا احمدی‌نژاد پیشنهاد می‌کند «یك بورس جدید باید راه‌اندازی كرد تا دیگران هم وارد این بازار بورس شوند و از این طریق سیطره دلار و سلطه اقتصاد آمریكا شكسته شود.»

بدهی آمریکا ۱۴ برابر درآمد نفتی یک قرن ایران
به نظر می‌رسد چنین اظهاراتی بدون توجه به تفاوت‌های چشمگیر ابعاد و پتانسیل اقتصادی کشورهای چون آمریکا و ایران ابراز می‌شود. اکبر ترکان، معاون سابق وزارت نفت نهم مرداد در گفتگو با هفته نامه‌ی ستاره صبح گفته است درآمد ارزی ایران از ابتدای کشف نفت (۱۰۲ سال پیش) تا پایان سال ۱۳۸۹ حدود ۹۹۶ میلیارد دلار بوده است. به این ترتیب بدهی دولت آمریکا که دوم اوت از مرز ۱۴ بیلیون (هزار میلیارد) و ۳۰۰ میلیارد دلار گذشت بیش از ۱۴ برابر کل درآمد یک قرن ایران بوده است.

از سوی دیگر ایالات متحده آمریکا در ابتدای قرن بیست و یکم کسری بودجه نداشته است و بدهی امروز دولت این کشور مربوط به هزینه‌های اضافه‌ی یک دهه‌ی گذشته است. همچنین پشتوانه‌ی اقتصادی آمریکا هنوز آنچنان قوی هست که رتبه‌ی اعتبار مالی این کشور در بالاترین سطح جهانی قرار دارد.

"درک نادرست از بحران"
به این ترتیب پیشنهاد راه‌اندازی یک بورس جدید توسط کشوری چون ایران و به منظور جذب سرمایه‌های بازار مالی ایالات متحده و "شکستن سیطره دلار و اقتصاد آمریکا" ارتباط چندانی با واقعیت‌های امروز اقتصاد جهان ندارد. کشورهایی چون چین که توانایی مالی‌شان صدها برابر جمهوری اسلامی است و بیلیون‌ها دلار سرمایه در بازارهای آمریکا دارند در حقیقت نگران شکسته شدن همین سیطره هستند.

پویا جبل‌عاملی، کارشناس مسائل اقتصادی در یادداشتی زیر عنوان "درك نادرست از بحران مالی" که امروز، ۱۸ مرداد در روزنامه دنیای اقتصادی منتشر شد با اشاره به بحران بدهی‌های دولت آمریکا و تاثیر آن در بازارهای مالی جهان نوشت «نوسان بیش از آنکه نشانه ضعف اقتصاد بزرگ جهان باشد، نشانه اهمیت و کارآمدی آن است، که با خللی در این کارآمدی، کل اقتصاد جهان زیان می‌بیند.»

در اقتصاد به هم تنیده‌ی امروز جهان هیچ کشوری در بلندمدت از تنش‌های بازارهای اصلی و تعیین کننده مالی در امان نمی‌ماند. در روزهای گذشته بهای نفت خام کشورهای عضو اوپک روندی نزولی را طی کرده است. پایین آمدن بهای نفت و کاهش ارزش برابری دلار برای کشورهایی چون ایران که درآمد اصلی‌شان از فروش نفت است و بیشتر معامله‌های خود را با دلار انجام می‌دهند می‌تواند پیامدهای مهلکی داشته باشد.

BK/SI